جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش، سخنان اهل بیت علیهم السلام را در مباحث اعجاز قرآن محور قرار داده است؛تا در این راستا جنبه هایی از اعجاز این کتاب شریف مورد بررسی قرار گیرد. در باب اعجاز قرآن سوالاتی مطرح است؛ از جمله این که راز تنوع معجزات پیامبران در چیست؟تفاوت قرآن با معجزاتسایر پیامبران به چه جهت است؟ چگونه می توان اعجاز قرآن را به اثبات رساند؟ قرآن از چه جهاتی معجزه است؟ پاسخ به این پرسش هاچارچوبه این پژوهش راتشکیل می دهند. فصل اول کلیات پژوهش است و فصل دوم بیان می کند که اهل بیت علیهم السلام تفاوت معجزات پیامبران را تناسب آن با علوم و فنون زمان دانسته اند، معجزه پیامبر خاتمصلی الله علیه وآله خاتم نیز در اوج شکوفایی ادبیات عرب بود وخطابه و کلام بودن آن شرایط پاسخگویی آن را به همه ی جهانیان تا قیامت فراهم کرده است.در کلام اهل بیت علیهم السلام از مهمترین تفاوت های قرآن بامعجزات سایر پیامبران،جامعیت، جهانی، جاودانی، کلام وحی بودن معجزه وگویایی است. در فصل سوم آمده است که اهل بیت علیهم السلام برای اثبات اعجاز قرآن این گونه استدلال کرده اند: قرآن، در آیاتی مخاطبان را به همانند آوری دعوت کرده است؛ اما در عین تلاش جدی از سوی مخالفان جهت پاسخگویی به تحدی های قرآن، هیچ کس یا گروهی، در هیچ جهت نتوانسته است نظیر قرآن را بیاورد، و این دلیل بر سرچشمه گرفتن قرآن از نیرویی فوق بشری است. جهات یا وجوه اعجاز قرآن در بیان اهل بیت علیهم السلام در دو بخش درون متنی و برون متنی طبقه بندی شده است؛ در فصل چهارم وجوه برون متنی اعجاز قرآن بحث شده است؛ با رد نظریه صرفه،امی بودن آورنده قرآن را تنها وجه قابل قبول در وجوه برون متنی اعجاز قرآن معرفی کرده است؛ یعنی علاوه بر متن ومحتوای عالی قرآن آورده شدن آن توسط شخصی درس ناخوانده اعجاز قرآن را قوی تر و عظیم تر می کند. در فصل پنجم وجوه درون متنی اعجاز قرآن در دو بخش بیانی ومعنایی آمده است. آنچه از کلام اهل بیتعلیهم السلام به دست می آید ملال آور نبودن قرآن و فزونی بهجت و نشاط انسان با خواندن و شنیدن بیشتر قرآن است؛ که می توان از وجوه بیانی اعجاز قرآن شمرد. اهل بیت علیهم السلام بیشتر به وجوه معنایی قرآن تأکید کرده اند؛ عدم احصاءمطالب قرآن با شرح وتفسیر،عدم اختلاف و تناقض در آیات قرآن، اشتمال بر علم و معرفت،هدایت گری، خبرهای غیبی و اتقان نظام تشریع و قانون گذاری از جمله وجوه معنایی اعجاز قرآن است که یا به طور صریح یا به دلالت التزامی در کلام اهل بیت علیهم السلام دیده می شود.

كتاب حاضر، درس گفتارهاي محمد بياباني اسكويي در شرح نامه مرحوم ميرزا مهدي اصفهاني در پاسخ به سوال يكي از شاهزاده هاي دوران قاجار به نام شاهزاده افسر كه در مورد وجه اعجاز قرآن داشته اند، مي باشد. مرحوم ميرزا در همين متن مختصر با استناد به حدود 156 آيه از آيات قرآن، هم گستره علمي خود در رجوع به بنيادهاي اصلي معرفت ديني را به نمايش گذاشته و هم تلاش خود را در پي ريزي انديشه اي بدون تكيه بر آراء بشري مي سازد.

اولین و مهم ترین منبع تفسیر تسنیم قرآن است و استاد جوادی آملی در این مسیر راه علامه طباطبایی را –البته به گونه ای استوارتر- پیموده است. مفسر گرچه معتقد است روایات تفسیری غیر فقهی حجیت ندارند، ولی بخش وسیعی از تفسیر خود را به بحث روایی اختصاص داده و تأکید کرده است که این امر هیچگونه منافاتی با استقلال قرآن در تفسیر ندارد. در این تفسیر، آیات دربردارنده معارف عقلی با بهره‌گیری از مبادی بیّن یا مبیّن عقلی به عنوان دلیل یا موید، تفسیر شده و از آنجا که نویسنده آن، از برجسته ترین شخصیت های آگاه به فلسفه اسلامی است، منبع بودن عقل در آن به شکلی کاملاً آشکار رخ نموده است.تسنیم در عین حال که جزء تفاسیر اجتهادی و جامع به حساب می آید، تفسیری است فلسفی و عرفانی و اصطلاحات این علوم در آن مکرّر به چشم می خورد. گرچه این امر در کنار بکارگیری واژگان غریب و نامأنوس، مطالعه بخش قابل توجهی از آن را به خواص اختصاص داده، ولی این به معنای محرومیت عامه مردم از مطالعه آن نیست، زیرا جنبه تربیتی و اخلاقی آن نیز بسیار آشکار و قابل توجه است، به گونه ای که مفسر به اندک بهانه ای سعی دارد نکات اخلاقی برآمده از آیات را مطرح کند. از این حیث به نظر می رسد آنچه بیش از همه در این تفسیر جلب توجه می کند، رنگ اخلاقی آن است.مفسر در موارد متعدد از اصل سیاق در تفسیر آیات بهره گرفته و در روش تفسیری خود بر پرهیز از اسرائیلیات تأکید نموده است. وی در سطح بسیار گسترده از سایر نظرات سایر مفسرین بهره برده و نیز آنها را نقد نموده است.استاد جوادی آملی همچون برخی از مفسران در پیشگفتار کتابش بخش مستقلی را به مباحث علوم قرآنی اختصاص نداده، ولی در تفسیر آیات به مناسبت مسائل مطرح شده، به اجمال یا تفصیل به مباحث مختلف علوم قرآنی نظیر اعجاز، اسباب نزول، تحریف، محکم و متشابه و.....پرداخته است . از این میان مبحث جوّ، فضا و شأن نزول و تناسب آیات در آن از جایگاه خاصی برخوردار است.در یک کلام باید گفت تفسیر تسنیم به نوعی مستدرک المیزان محسوب می شود و سعی دارد مباحث مطرح در آن را به شکلی کاملتر و مفصلتر مطرح ساخته و نواقص احتمالی آن را رفع کند. با این وجود تمایزاتی میان این دو تفسیر وجود دارد که در این نوشتار به آنها اشاره شده است.

یکی از پرسش‌های مطرح شده درباره متن قرآن این است که آیا الفاظ قرآن مانند محتوا و معنای آن، وحی الهی است یا اینکه محتوا از سوی خداوند به صورت وحی بر پیامبر اکرم, فرود آمده و حضرت خود، آن محتوا را در قالب الفاظ درآورده است. دو دیدگاه اصلی در این مورد وجود دارد؛ دیدگاه اول، اعتقاد به وحیانی بودن الفاظ قرآن است که دیدگاه عموم مسلمانان شمرده می‌شود و دیدگاه دوم، بشری بودن الفاظ قرآن است. بر اساس دیدگاه دوم، الفاظ قرآن گفتار نبوی و تنها محتوای آن، وحی الهی است. این قول با صریح کتاب، سنت و اجماع در تعارض است. در این مقاله ابتدا مفهوم وحی تعریف شده و سپس اقوال مختلف پیرامون مسئله بیان و به نقد و بررسی آنها پرداخته شده است. در پایان دیدگاه صحیح به مراه ادله آن بیان و در نهایت چنین استنتاج شده است که قرآن کلام خدا است نه گفتار پیامبر، زیرا استناد سخنی به گوینده، وقتی صادق است که خود او معانی را در قالب الفاظ ریخته باشد و به آن نظم داده باشد. اگر پیامبر، خود الفاظ قرآنی را انشاء کرده و به معانی لباس لفظ پوشانده باشد، دیگر قرآن کلام الله نخواهد بود و با توجه به اطلاق «کلام الله» بر قرآن موجود و مفهوم «کلام» که در آن لفظ داشتن لحاظ شده است، روشن می‌شود که الفاظ قرآن کریم الهی هستند و تمامی الفاظ آن قابلیت استناد و اسناد به ذات باری‌تعالی را دارد.

این پایان نامه که به کتابشناسی اعجاز قرآن اختصاص دارد، به معرفی دانشمندان اسلامی و تألیفات مستقل آنان درباره اعجاز قرآن از قرن سوم تا نیمه دوم قرن چهاردهم هجری به ترتیب تاریخی پرداخته و به طور اجمالی بیش از 260 کتاب درباره اعجاز قرآن معرفی کرده است.

کتاب «رابطه نهج البلاغه با قرآن» نوشته جواد مصطفوی، به بررسی رابطه نهج البلاغه با قرآن پرداخته است که مشتمل بر یک مقدمه و سه فصل است: مقدمه: حاوى سه عنوان راجع به قرآن و سه عنوان مربوط به نهج البلاغه است. اما فصول و رساله بدین ترتیب است: فصل اول: در بیان مطالب و موضوعاتى است که در قرآن و نهج البلاغه به طور مساوى و به یک مضمون آمده است که آن شامل سى و پنج عنوان است. فصل دوم: در بیان مباحثى که در یکى از این دو کتاب به صورت اجمال و در دیگرى به طور تفصیل شرح داده شده است، یا یکى از این دو کتاب مقید دیگرى است و از جهات دیگر غیر از تباین و تناقض اختلاف دارند. فصل سوم: در بیان اشکال و جواب مطالبى که در ظاهر در این دو کتاب از آنها بوى تناقض و تنافى استشمام مى شود. از مطالعه این رساله در مى یابیم که نهج البلاغه با قرآن کمال بستگى و ارتباط را دارد و على بن ابی طالب (ع) بهترین شاگرد مکتب قرآن است و خلاصه، معنى حدیث نبوى «على مع الحق و الحق مع على» تا حدى معلوم مى شود و نیز معنى اخوتى که علما به استناد همین حدیث ثابت کرده اند تا اندازه اى آشکار مى گردد.