جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاريخ الدولة الفاطميةاز آثار بس ارزنده استاد تاريخ اسلام در دانشكده ادبيات دانشگاه قاهره؛ دكتر محمد جمال‌الدين سرور است كه در آن، سياست داخلى و جلوه‌هاى تمدن دولت فاطميان و همچنين سياست خارجى آنان را به صورت علمى، مستند و تحليلى مورد بررسى قرار داده است. كتاب متشكل از دو جلد و هر جلد مشتمل بر يك مقدمه و متن اثر است. نويسنده با نظر به آنكه فاطميان مصر، شيعه اسماعيلى بودند، در نمودارى پيوند امامان معصوم (علیهم السلام) را به حضرت امام اميرالمؤمنين على (علیه السلام) و چگونگى جدايى امامان اسماعيلى را بيان كرده است. همچنين در فهرستى خلفاى چهارده‌گانه فاطمى و زمان شروع و پايان قدرت هر كدام را در فهرستى جداگانه آورده است. نويسنده در پايان هر يك از دو جلد، افزون بر منابع كتاب، فهرست‌هاى فنى (اعلام، امت‌ها، قبائل، عشائر، طوائف و مكانها) را نيز آورده است. پاورقى‌هاى نويسنده به صورت استنادى و بيان منابع و مصادر مورد بحث و همچنين توضيح برخى از اعلام، وقايع و اصطلاحات است. در "جلد اول" سياست داخلى و مظاهر تمدنى دولت فاطميان در ضمن شش باب بدين‌ترتيب بيان شده است: 1- قيام خلافت فاطمى در بلاد مغرب، 2- اوضاع داخلى مصر قبل از استقرار قدرت فاطميان، 3- سلطه فاطميان بر مصر، 4- حركات سياسى و دينى در دوره اول فاطميان، 5- دوره نفوذ وزيران فاطمى، 6- تشكيلات ادارى و تمدنى در دوره فاطميان در مصر.

التشيع في طرابلس و بلاد الشام، تأليف شيخ على ابراهيم طرابلسى، اثرى است كه نويسنده آن به بررسى تاريخ تحولات مذهب تشيع در طرابلس و سرزمين‌هاى شام پرداخته است. اين كتاب به زبان عربى و در يك جلد منتشر شده است. كتاب، مشتمل بر مقدمه شيخ قبلان (نايب‌رئيس مجلس اعلاى لبنان) و مقدمه نويسنده و پنج فصل است. نويسنده در بسيارى از مباحث، به منابع مورد استفاده اشاره نكرده است، اما به گفته شيخ قبلان، مهم‌ترين كتاب مورد استناد وى، آثار مورخ بزرگ، ناصر خسرو است كه گزارش كرده كه در سال 428ق، مردم طرابلس شيعه بوده‌اند و بنى عمار بر مذهب شيعه اماميه اثناعشريه بوده‌اند خلاصه مطالب فصول كتاب بدين شرح است: فصل اول: نويسنده در ابتداى اين فصل از كتاب به اهميت استراتژى طرابلس و اوضاع آن در ابتداى قرن پنجم هجرى اشاره كرده است. برخى مورخين به وجود شيعيان در طرابلس شام در عصر عباسى اشاره كرده‌اند فصل دوم: نويسنده در ابتداى اين فصل به تبيين معناى لغوى و اصطلاحى شيعه با استناد به منابع مختلف مى‌پردازد. ادامه اين فصل، به ذكر تعداد ائمه و خلفاى برحق رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و تاريخ ائمه اطهار (علیهم السلام) تا زمان شهادت امام حسين (علیه السلام) اختصاص دارد فصل سوم كتاب به مطالعه حكومت فاطميان در شام اختصاص دارد. فصل چهارم: اين فصل به شرح دولت «بنى عمار» در طرابلس اختصاص دارد. فصل پنجم: علاقه ويژه حكما و وزراى فاطمى به علم سبب شده بود كه در تشويق مردم به علم‌آموزى و نيز ايجاد مراكز علمى براى نشر مذهب تشيع تلاش كنند.

الموسوعة التاريخية للخلفاء الفاطميين اثر عارف تامر، نگاهی است اجمالی به تاریخ دویست و هفتاد ساله خلفای فاطمی در شمال افریقا و مصر تا بغداد و معرفی هریک از خلفای این سلسله که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. ازآنجایی‌که خلفای فاطمی، بر قسمت وسیعی از جهان اسلام و عرب در فترت تاریخی نسبتاً طولانی- در حدود دو قرن و نیم- حکومت می‌کرده‌اند، بررسی تاریخ آن‌ها دارای ویژگی خاصی بوده و لذا کتاب حاضر، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در ده جلد، تنظیم شده است. هر جلد، به معرفی یکی از خلفای فاطمی، اختصاص یافته است. نویسنده در هر جلد، ابتدا به معرفی نام و تاریخ و مکان ولادت، مدت خلافت و زمان وفات اشاره نموده و سپس، ضمن بیان ویژگی‌ها و خصوصیات هر خلیفه، به بیان وقایع و حوادث مهم دوران خلافت وی پرداخته است. در "جلد دوم" علاوه بر ادامه مطالب مربوط به عبیدالله مهدی و اشاره به برخی از اقدامات وی از جمله فتح شمال آفریقا و حوادث مربوط به آن، به معرفی دومین خلیفه فاطمی، «القائم بأمر الله» پرداخته شده است. او در سال 279ق در شهر سلمیه سوریه به دنیا آمد مدت ده سال در آنجا ساکن بود و بیست‌وپنج سال در مراکش به ولایت‌عهدی مشغول بود بعد از مرگ عبیدالله مهدی به مدت دوازده سال خلیفه بود بنابراین عمر او از پنجاه‌وپنج سال تجاوز نکرد. نویسنده به این نکته اشاره دارد که مصادر و منابع تاریخی، پیرامون وی بسیار اندک بوده و لذا اطلاع چندانی پیرامون طفولیت، چگونگی رشد و بالندگی در شهر سلمیه و نیز مربیان و مدرسین وی در دست نیست. بازگشت به رؤیاهای فاطمی؛ پیشگامان انقلاب؛ جنبش و قیام خوارج ابویزید مخلد بن کیداد؛ رابطه میان امویان و انقلاب‌های مغرب؛ رابطه حکومت القائم بأمر الله با مشرق؛ ارتباط قرامطه با فاطمیان؛ نگاه به مصر؛ ادبیات در سایه دولت فاطمی از جمله موضوعات مطرح شده در این جلد است. در پایان این جلد، به معرفی برخی از بزرگان و علمایی که در ادب، فلسفه و تألیف، صاحب‌نام بوده و در دولت فاطمیون دارای جایگاه ویژه و برجسته‌ای بودند، پرداخته شده است که عبارت‌اند از ابوحاتم رازی؛ ابوعبدالله نسفی؛ ابویعقوب سجستانی؛ نعمان بن حیون؛ جعفر بن منصور و احمد بن محمد بن هارون بغدادی.

الموسوعة التاريخية للخلفاء الفاطميين اثر عارف تامر، نگاهی است اجمالی به تاریخ دویست و هفتاد ساله خلفای فاطمی در شمال افریقا و مصر تا بغداد و معرفی هریک از خلفای این سلسله که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. ازآنجایی‌که خلفای فاطمی، بر قسمت وسیعی از جهان اسلام و عرب در فترت تاریخی نسبتاً طولانی- در حدود دو قرن و نیم- حکومت می‌کرده‌اند، بررسی تاریخ آن‌ها دارای ویژگی خاصی بوده و لذا کتاب حاضر، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در ده جلد، تنظیم شده است. هر جلد، به معرفی یکی از خلفای فاطمی، اختصاص یافته است. نویسنده در هر جلد، ابتدا به معرفی نام و تاریخ و مکان ولادت، مدت خلافت و زمان وفات اشاره نموده و سپس، ضمن بیان ویژگی‌ها و خصوصیات هر خلیفه، به بیان وقایع و حوادث مهم دوران خلافت وی پرداخته است. "جلد اول" به معرفی اولین خلیفه فاطمی و عبیدالله مهدی، اختصاص یافته است. در ابتدای این جلد، پس از ذکر نام خلفای ده‌گانه سلسه فاطمیه، نظرات مختلف در چگونگی انتساب خلفای فاطمیه به امام صادق (علیه السلام) مورد بررسی قرار گرفته است؛ لذا نویسنده ضمن اشاره به شجره‌نامه فرقه اسماعیلیه مستعلیه و نزاریه، به توضیح مختصری از این دو فرقه پرداخته است. در ادامه، ضمن اشاره به چگونگی قیام دولت عباسیان و بنای آن بر انقراض بنی‌امیه و تقسیم شیعه به اسماعیلیه و موسوی، به بیان وجه‌تسمیه فاطمیون به این نام پرداخته شده و سپس رابطه عبیدالله مهدی و قرامطه (قرامطه فرقه‌ای از اسماعیلیان است) و نیز رابطه وی با دولت عباسیان بررسی گردیده است. در ادامه، به بیان زندگی‌نامه عبیدالله مهدی، نخستین خلیفه فاطمی و بررسی شخصیت وی پرداخته شده است. وی در سال 259ق، در شهر «سلمیه» سوریه دیده به جهان گشود و در 36 سالگی، در سال 322ق، دار فانی را وداع گفته و در شهر «المهدیه» دفن گردید. وی مدت 25 سال، از سال 297 تا 322ق، حکومت نمود. از جمله خصائصی که برای وی ذکر شده، عبارت‌اند از اینکه وی بسیار سخنور بوده و قدرتی عجیب بر اقناع داشت و به خاطر داشتن هیبت و شکوه خاص، کلامش در مخاطب بسیار تأثیرگذار و مؤثر بود

الموسوعة التاريخية للخلفاء الفاطميين اثر عارف تامر، نگاهی است اجمالی به تاریخ دویست و هفتاد ساله خلفای فاطمی در شمال افریقا و مصر تا بغداد و معرفی هریک از خلفای این سلسله که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. ازآنجایی‌که خلفای فاطمی، بر قسمت وسیعی از جهان اسلام و عرب در فترت تاریخی نسبتاً طولانی- در حدود دو قرن و نیم- حکومت می‌کرده‌اند، بررسی تاریخ آن‌ها دارای ویژگی خاصی بوده و لذا کتاب حاضر، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در ده جلد، تنظیم شده است. هر جلد، به معرفی یکی از خلفای فاطمی، اختصاص یافته است. نویسنده در هر جلد، ابتدا به معرفی نام و تاریخ و مکان ولادت، مدت خلافت و زمان وفات اشاره نموده و سپس، ضمن بیان ویژگی‌ها و خصوصیات هر خلیفه، به بیان وقایع و حوادث مهم دوران خلافت وی پرداخته است. چهارمین خلیفه فاطمی، «المعز لدین‌الله» است که در "جلد چهارم" به معرفی وی پرداخته شده است. وی در سال 319ق، در شهر «المهدیه» به دنیا آمد و در سال 342ق، در 23 سالگی به خلافت رسید و در سال 365ق، در سن 46 سالگی دار فانی را وداع گفت

الموسوعة التاريخية للخلفاء الفاطميين اثر عارف تامر، نگاهی است اجمالی به تاریخ دویست و هفتاد ساله خلفای فاطمی در شمال افریقا و مصر تا بغداد و معرفی هریک از خلفای این سلسله که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. ازآنجایی‌که خلفای فاطمی، بر قسمت وسیعی از جهان اسلام و عرب در فترت تاریخی نسبتاً طولانی- در حدود دو قرن و نیم- حکومت می‌کرده‌اند، بررسی تاریخ آن‌ها دارای ویژگی خاصی بوده و لذا کتاب حاضر، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در ده جلد، تنظیم شده است. هر جلد، به معرفی یکی از خلفای فاطمی، اختصاص یافته است. نویسنده در هر جلد، ابتدا به معرفی نام و تاریخ و مکان ولادت، مدت خلافت و زمان وفات اشاره نموده و سپس، ضمن بیان ویژگی‌ها و خصوصیات هر خلیفه، به بیان وقایع و حوادث مهم دوران خلافت وی پرداخته است. "جلد سوم" به معرفی سومین خلیفه فاطمی، «المنصور بالله» اختصاص یافته است. لقب وی ابوطاهر بوده و در سال 302ق، در شهر قیروان به دنیا آمد. وی پس از وفات پدرش در سال 334ق، در 32 سالگی، به خلافت رسید و پس از هفت سال خلافت، در سال 341ق، در 39 سالگی، در شهر منصوریه، وفات یافت. وی فردی شجاع و جنگجو بود و خود در جنگ‌ها شرکت کرده و رهبری سپاه را بر عهده می‌گرفت. وضعیت دولت فاطمیه بعد از القائم بأمرالله؛ تدابیر منصوربالله در صقلیه (نام جزیره‌ای است)؛ بازتاب پیروزی‌ها؛ جنگ سوسه؛ جنگ قلعه‌ها و دژها؛ جنگ حاسمه و مقتل ابایزید؛ فضل بن کیداد از جمله موضوعات مطرح شده این جلد است. در پایان این جلد، به معرفی برخی از شخصیت‌های مهمی که در دوران خلیفه سوم، در خدمت دولت فاطمیه بودند، پرداخته شده است که عبارت‌اند از: جبر بن قاسم (از اهالی مغرب)؛ امین‌الدوله حسن بن عمار (از امرای قبیله کتامه مغربیه)؛ ابوالفتوح برجوان؛ حسین بن جوهر؛ عمار بن محمد؛ عباس بن یحیی بادیس؛ امیر الافضل نجم بن مصال؛ سلیم بن محمد ابن یصال و بزرگانی از خاندان بنو نعمان از جمله علی بن نعمان (متوفی 374ق)؛ محمد بن نعمان (متوفی 399ق)؛ حسین بن علی بن نعمان (متوفی 395ق)؛ عبدالعزیز بن محمد بن نعمان؛ قاسم بن عبدالعزیز بن محمد بن نعمان و محمد بن قاسم.

الموسوعة التاريخية للخلفاء الفاطميين اثر عارف تامر، نگاهی است اجمالی به تاریخ دویست و هفتاد ساله خلفای فاطمی در شمال افریقا و مصر تا بغداد و معرفی هریک از خلفای این سلسله که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. ازآنجایی‌که خلفای فاطمی، بر قسمت وسیعی از جهان اسلام و عرب در فترت تاریخی نسبتاً طولانی- در حدود دو قرن و نیم- حکومت می‌کرده‌اند، بررسی تاریخ آن‌ها دارای ویژگی خاصی بوده و لذا کتاب حاضر، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در ده جلد، تنظیم شده است. هر جلد، به معرفی یکی از خلفای فاطمی، اختصاص یافته است. نویسنده در هر جلد، ابتدا به معرفی نام و تاریخ و مکان ولادت، مدت خلافت و زمان وفات اشاره نموده و سپس، ضمن بیان ویژگی‌ها و خصوصیات هر خلیفه، به بیان وقایع و حوادث مهم دوران خلافت وی پرداخته است. "جلد هفتم" به معرفی «الظاهر لإعزاز دین الله»، هفتمین خلیفه فاطمی اختصاص یافته است. او نیز در «المعزیه» قاهره، به دنیا آمد. تاریخ ولادت وی را 10 رمضان 395ق ذکر کرده‌اند. او در دهم ذی‌حجه سال 411ق، در روز عید قربان، در 17 سالگی بعد از ترور شدن پدرش به خلافت رسید و در سال 427ق، بدرود حیات گفت

ابن هانیء (320-363 ه.ق ) یکی از بزرگترین شاعران شیعی و متبحرترین شاعر اندلسی است. کسانی که در کتب مختلف ادبی مختصری از ابن هانیء نگاشته اند وی را به سبب افراط در مدح متهم به کفر و ارتداد نموده و بی بند و بار شمرده و معتقدند که دست به کارهای حرام می زده است. و عده ای بیان می دارند او تا زمانی که در اندلس می زیسته هیچ اعتقادی به مذهب شیعه اسماعیلی نداشته است و مرگ او را ناشی از میگساری و اعمال ناشی از آن شمرده اند. این مقاله بر آن است تا به ابهام ها و اتهام ها وسؤال های برآمده از آنها پاسخ گوید.

توافق بر سر وصایت و جانشینی علی(ع) موضوع مشترک میان همه فرق شیعی است و شاخص تفکر شیعی انقیاد در برابر ولایت امیرالمؤمنیین علی بن ابی طالب(ع) است.در میان فرقه های شناخته شده شیعه ،اسماعیلیان قرائتی متفاوت از جایگاه امام علی(ع) در سلسله مراتب ائمه دارند. جایگاه ممتاز و متفاوت امام علی(ع) و گاه منحصر بفرد وی در سلسله مراتب ائمه اسماعیلیه یافت پاسخ این پرسش اساسی را ضروری کرده است که جایگاه علی(ع) در سلسله مراتب ائمه اسماعیلیه چیست ؟ و این که تغییر و تطور جایگاه امامت علی بن ابی طالب (ع) در سلسله مراتب ائمه چه تاثیری بر سلسله مراتب ائمه اسماعیلیه به عنوان هفت امامیان داشته است ؟ دستامد این پژوهش به شیوه مطالعات تاریخی متکی بر منابع متقدم اسماعیلیه نشان داد که درمنابع متقدم اسماعیلیه علی (ع) امامت است منصوص که ضمن برخورداری از وصایت و وزارت نبی اکرم(ص) و دارا بودن مقام اخوت از مرتبه اساس به عنوان عالی ترین رتبه در سلسله مراتب عِلوی هم برخوردار است. در عقاید آنها این مرتبه به همراه وصایت تنها مختص علی(ع) است و هیچ یک از امامان هرگزدر این مرتبه قرار نمی گیرند. همین انحصار و این تغییر جایگاه در آراء متکلمان اسماعیلی همواره تابع تغییر بنیادین تفکرات کلامی ایشان بوده و همواره در جهت تقویت مشروعیت فاطمیان کاربست یافته است.