جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اندیشه های زاهدانه و ریاضت طلبانه، ازجمله موضوعاتی هستند که از دیرباز ذهن و ادراک پاره ای از آدمیان را به خود مشغول داشته و در عالی ترین صورت، عملی جهت پالایش و رهایی از قیود و تمنّیات نفسانی به حساب آمده اند. چنین اندیشه هایی علاوه بر ادیان کهن و اساطیری، درمیان ادیان سه گانه ابراهیمی نیز نمودهای واضح و روشنی برجای گذارده اند: فَریسیان در آیین یهود، عرفای عزلت طلب و رُهبان در آیین مسیح و زاهدان در آیین اسلام. یکی از مهمترین وجوه پالایش جسم و روح در تصوف اسالمی، زهد ورزیدن و ترک تعلقات نفسانی و مادی است، به همین دلیل می توان زهد را یکی از وجوه اصلی در چارچوب نظری- عملیِ تصوف اسلامی به حساب آورد؛ از دیگر سو، حافظ به عنوان یکی از ارکان شعر فارسی و سرآمدان عرفان ناب اسلامی- ایرانی، در سروده های خویش نگاه ویژه و قابل اعتنایی به زهد و زهدورزان دارد. مقاله حاضر با استقصای جوانب مختلف موضوع، ضمن پرداختن به بنیان های نظری زهد در تصوف اسلامی و جریانهای اصلی آن (جریان زهد مثبت و جریان زهد منفی) کوششی است جهت بررسی« زهد در تصوف اسلامی»و بازتابی از «نگاه ویژه حافظ را در باب زهد و زاهدان»، ارائه می دهد.

با­توجه به اینکه در اسلام بر ازدواج تأکید خاص شده، اختلاف‌نظر صوفیان دربارۀ این مسئله قابل تامل است. بحث تجرد و تأهل نزد عارفان مسلمان ازجهات گوناگونی قابل مطالعه است، ازجمله دربارۀ تأثیرپذیری تصوف از رهبانیت مسیحی. در این مقاله سعی شده تا با بررسی مختصر این تأثیرپذیری، با واکاوی آثار بزرگان صوفیه دیدگاه‌های آنان دربارۀ تأثیر ازدواج در طی مراتب سیر و سلوک عرفانی مطرح و بررسی شود. درمیان این بزرگان، برخی تجرد را انتخاب کرده­ و تأهل را مانع دستیابی به تقرب الهی دانسته ­اند. درمقابل، دسته­ ای دیگر از صوفیان متأهل بوده و ازدواج را مانع دستیابی آن­ها به مدارج بالای عرفانی ندانسته­ اند. این نظرات دربارۀ آفات و امتیازات تأهل، امتیازات تجرد و توصیه به اختیار تجرد قابل دسته­ بندی است. گفتنی است که عرفا درخصوص هریک از این آرا به احادیث نبوی نیز استناد کرده‌اند تا جمع میان شریعت و سنت عرفانی را نشان دهند.

اعتکاف، عبادتی پرفضیلت است. که تعبد و اخالص از ارکان اصلی آن، به شمار میآید. این نوشتار، فضیلت اعتکاف را از بررسی متون قرآنی، حدیثی و گزارشهای تاریخی، پی میگیرد؛ همچنین در پی پاسخ به این پرسش است که: آیا هدف از تشریع این عبادت فقط کسب ثواب است یا فراتر از پاداش و ثواب اخروی مورد نظر است؟ متون دینی عالوه بر تبیین فضیلت اعتکاف، با روشهای دیگر نیز اهمیت موضوع را نشان دادند. مقاله حاضر میخواهد، با ترکیب متونی که به طور مستقیم و غیرمستقیم به بیان دیدگاه دین درباره اعتکاف پرداختهاند، نگاهی نو به این موضوع را سامان دهد و آن را از عمل عبادی دارای ثواب اخروی خارج کرده و آثار معنوی آن را در زندگی معتکفان نشان دهد

در فصل اول زهد را بررسی نموده‌ایم از نگاه لغت و از نگاه معصومین از آن جمله امام علی که می‌فرماید: زهد همان چیزی است که خداوند آن را بیان داشته است که می‌فرماید: "لکیلا تأسوا علی ما فاتکم ولاتفرحوا بماآتاکم" زهد یعنی اینکه بر گذشته تأسف نخورد. به آنچه از دست داده ناراحت نشود و به آنچه از اموال دنیا بدست آورد خوشحال و دلبسته نشود.و کسی که این دو خصلت در وجودش باشدآنرا می‌توان زاهد نامیدو یا امام علی می‌فرماید "زهد یعنی اینکه انسان آرزوهایش را کوتاه کند و شکرگذار نعمتهای الهی باشد و از کارهای حرام و نامشروع دوری جوید." و همچنین دانشمندان بزرگوار نظراتی دارند از آن جمله مولی مهدی نراقی می‌گوید: زهد یعنی پشت کردن به دنیا و رو آوردن به آخرت یا از غیر خدا جدا شدن و به خداوند پیوستن، و روگردانیدن از متاع دنیا و خوشی‌های آن، از اموال و منصب‌ها و دیگر چیزهای که با مرگ زوال می‌پذیرد.-در فصل دوم پیرامون مراتب زهد بیانات ذکر شده است که در مرحله نخست زهد را به سه درجه نموده‌ایم که عبارت باشند از: ادنی و اوسط و اعلی، که بهترین از این سه درجه همین درجه‌ی اعلی می‌باشد که شخص زاهد دنیا را با اختیار و شوق و زغبت ترک می‌کند بدون اینکه دنیا در نظر ائ قدر و ارزشی داشته باشد.و نیز بیان شده که زهد در نزد غیرعارف عبارت است از یک نوع داد و ستد و رد و بدل و انواع آن عبارتند از: زهد فرض، زهد سلامت، زهد فضل،زهد معرفت، زهد خائفین، زهد راجین. و زهد در نزد عارف اینست که بجزء نزدیکی خدا را نمی‌طلبد و در فکر لذت بردن از اموال دنیا هم نیست تا در فکر حصول آن بیفتند، بلکه فکر او در این است که تمام گفتار و رفتارش فقط برای محض‌الله باشد. در فصل سوم بیان شده اگرچه شخص زاهد علاقه و رغبتی نسبت به مال دنیوی ندارد، لیکن با همدردی و ایثار و از خودگذشتگی نسبت به برادران دینی خود اقدام می‌نماید و همیشه به یاد خداوند هستند و از گناه و معصیت پیزارند. فصل چهارم: در این فصل ذکر شده که آیا میان زهد و کار و تلاش در امور زندگی تنافی وجود دارد یا نه، که در این مورد آیات و روایات زیادی وجود دارد که دلالت بر نفی این تناقض می‌کند از آن جمله آیه 77 از سوره‌ی قصص است که می‌فرماید: "وابتغ فیما آتاک‌الله الدار الاخره و لاتنس بنصیبک من الدنیا" یعنی آنچه که خداوند به تو داده است، سرای آخرت را بطلب و سهم خود را از دنیا فراموش مکن. و رسول‌الله می‌فرماید: "ملعون من القی کله علی الناس" یعنی از رحمت خدا دور باد هر کس که بار زندگی خویش را بر دوش مردم افکند. پس هیچ تنافی میان زهد داشتن و کار و کوشش و جمع‌اموال وجود ندارد بلکه در دنیا باید زحمت کشید تا هم زندگی خود را سامان بدهد و هم به یاری نیازمندان و فقران با اموال خود بشتابد. فصل پنجم: آیات و روایات پیرامون نقد زهد صوفیها و رهبانیون بیان شده که تمامی معصومین از این گروه‌های بدعت‌گذار به شدت مذمت نموده و گوشزد کرده که هرگز نزدیک اینها نباید شد، چون که اینها هیچ چیزی از دین خدا و پیامبرش را نمی‌دانند بلکه کارهایشان فقط برای فریب دادن مردمان بی‌سواد جاهلند و با این شیوه می‌خواهند به اهداف شوم‌شان برسند. فصل ششم: هم برتری و شایستگی پیامبر و عترت گرامیش را به عنوان الگوهای شایسته از نظر زهد و پارسائی و عبادت و ... بررسی نموده‌ایم که اینها در تمام فضائل انسانی از آن جمله در زهد و بی‌رغبتی نسبت به دنیا در نقطه‌ی اوج قرار دارند، و تعالی و رشد و دستیابی به اهداف مطلوب و نجات یافتن از عرصه هلاکت و نابودی در همان کلمه زهد و پارسائی و دوری از زرق و برق اموال دنیا و فریب نخوردن از آن است.

تاریخ عرفان مسیحی بدون شناخت ریشه های آن در یهودیت ، فلسفه دینی یهود وبالاتر از همه در تاریخ مسیحیت اولیه قابل درک نیست . کتاب اقای مک گین بهترین راهنما در این زمینه است.این پایان نامه تحقیق وترجمه دوفصل از کتاب مک گین با نام "ریشه های عرفان" است که توسط شرکت کراس رود ( Crossroad Company) درسال 1999 به چاپ رسیده.همچنین این کتاب اموزه های پدران یونانی (کلمنت اسکندرانی ،اوریگن ،گرگوری نوسایی ، ماکاریوس ،اواگریوس پونتیکوس ،دیونوسیوس و غیره)را از قرن دوم تا ششم میلادی مورد توجه قرار می دهد و دیدگاه های آنهارا در باب عناصر عرفان مسیحی مورد بحث و بررسی قرار می دهد . عناصر عرفانی :کمال مسیحی ،الوهیت ،تامل ومراقبه ،گنوسیس (معرفت باطنی)،لقاء خداوند ، تولد الهی ،تشبه به خداوند،نیایش ایده ال ، خلسه و اتحاد با خداوند.

چکیده کلیسای ارتودکس شرقی شاخ ۀ بزرگی از کلیسای مسیحی است که در شرق اروپا، یونان، روسیه و دیگر مناطق جهان پیروان بسیار دارد و به سبب ویژگی های اعتقادی، کلامی، سنت عبادی و آئین های خاص خود از کلیسا ی کاتولیک رومی متمایز است . در مقالۀ حاضر، پس از بیان تاریخچه ای مختصر، با پرداختن به این ویژگی های اعتقادی، عبادی و ساختاری کوشش شده است تا تصویر نسبتاً جامعی از این کلیسا ارائه گردد.