جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از انجام این پژوهش بررسی برخی تعالیم امضایی و تأسیسی پیامبر اعظم (ص) بر اساس آیات قرآن است. قرآن که بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد شامل دستورات و آموزه های دینی در تمام زمینه ها است. احکام تأسیسی احکامی هستند که برای نخستین بار و بدون هیچ سابقه ای نزد عرف و عقلا بر پیامبر اکرم نازل شده اند. در مقابل، احکام امضایی احکامی هستند که قبل از اسلام سابقه داشته وعرف و عقلا آن را معتبر دانسته یا وضع کرده و بدان عمل نموده اند و عیناً یا با اصلاحاتی از سوی شارع پذیرفته شده است. تعالیم پیامبر شامل تأیید برخی از انواع ازدواج ها و مردود دانستن برخی دیگر، تأیید قسمتی از مراسم حج و حذف برخی از آداب دیگر، تأکید بر حقوق زنان، انجام عبادات و ارتقاء مکارم اخلاق در جامعه عرب آن زمان بوده است.

با توجه به اينکه ازدواج يکي از مراحل مهم زندگي بشر است محققين و پژوهشگران همواره در پي شناخت بيشتر آن و يافتن راه هايي براي بهبود زندگي بشر بوده اند. دانشمندان اسلامي نيز با بررسي آيات و روايات درصدد يافتن ازدواج مطلوب از نظر اسلام بوده و در اين زمينه کتب زيادي تأليف کرده اند. با اين وجود گستردگي بحث تا جايي است که همواره با کمک گرفتناز علوم مختلف و از جنبه هاي گوناگون مي تواند مورد بررسي قرار گيرد و احيانا نتايج و راهکارهاي جديدي يافت شود. يکياز علومي که در اين زمينه مي تواند راهگشا باشد علم مردم شناسي است که به بررسي لايه ي فرهنگي زندگي مردم مي پردازد و يکي از مسائلي که مي تواند در فهم ازدواج مطلوب از ديدگاه اسلام به کار آيد، بررسي فرهنگ ازدواج در زمان نزول قرآن است. بنابراين در اين پايان نامه سعي شده تا با کمک گرفتن از علم مردم شناسي، فرهنگ ازدواج درعصر جاهلي به دست آيد و سپس با بررسي آيات، تغييراتي که پس از نزول قرآن در فرهنگ ازدواج رخ داده تا ازدواج مطلوب به دست آيد فهم شود. در نهايت نگارنده بر آن است که قرآن با مبنا قرار دادن فرهنگ جاهلي، مفهومي از ازدواجمعرفي مي کند که قابل تطبيق و متناسب سازي با تمام فرهنگ ها در هر زمان و مکان است.

از منظر قرآن جاهلیت به دو بخش اولی و مدرن قابل تقسیم است که جاهلیت اولی مولفه‌هایی همچون ظن جاهلیت، تبرج جاهلیت، حمیه جاهلیت وحکم جاهلیت دارد. جاهلیت دیگری با مولفه‌های نسبتا مشابه آغاز شد که تا عصر حاضر ادامه دارد که با جاهلیت مدرن نامبردار است و مولفه‌های ذیل را در بر دارد:الف.اومانیسم که اعتقاد به اصالت بشر در مقابل خداوند می‌باشدب. لیبرالیسم که اصول آن آزادی ، فردگرایی، عقل‌گرایی است، از منظر قرآن انسان گر چه آزاد است ج. سکولاریسم مولفه ای است که بین دو جنبه دینی و دنیوی جدایی و فاصله می‌اندازدراهکار‌های برخورد قرآن با جاهلیت مدرن را می‌توان شامل تصحیح عقاید، توجه به تقوای الهی، تأسیس مراکز علمی و توجه به علم، ایجاد روحیه تعادل و دگرگون سازی ارزشها دانست و همچنین اصول مبارزه با جاهلیت مدرن عبارتند از توجه و نگرش دقیق به اصول توحید، معاد، نبوت، عدل و امامت.

این پایان نامه در چهار فصل تدوین شده است: درفصل اول با عنوان مواجهه قرآن با ادبیات جاهلی ازپیشینه ادبیات جاهلی، معارضه و تحدی قرآن باجاهلیات و نمونه هایی از تأثیرپذیری ادبای جاهلی ازقرآن بحث شده است. در فصل دوم تحت عنوان باورهای دینی جاهلیان از اعتقاد به الله، شرک،فرشته پرستی، حق پرستی سخن گفته شده است. فصل سوم با عنوان اخلاق جاهلیان به تکبر و تفاخر، عدم استئذان و غیره اختصاص دارد. در فصل چهارم تحت عنوان خانواده مباحثی در زمینه مناسبات زن و مرد،ازدواج، طلاق، عده، رضاع و وصیت آمده است.

تبیین ویژگی های فرهنگ جاهلیت از دیدگاه قرآن کریم است. پژوهش حاضر در شش فصل تدوین شده است. نویسنده پس از بررسی واژگانی چون فرهنگ، جهل، جهالت و جاهلیت، به بیان «جاهلیت و قرآن» پرداخته است. در این زمینه به موارد استعمال واژة جاهلیت در قرآن که چهار مورد است، اشاره شده که عبارت است از ظنّ جاهلی در پندار، حکم جاهلی در قانون گذاری، جاهلیت به معنی رفتار و آشکار نمودن زینت ها و چهارمین مورد جاهلیت به معنی حمیّت و تعصب است. وی در فصل بعدی «زندگی اجتماعی در عصر جاهلی» را بیان کرده است که شامل خانواده، عصبیت های اجتماعی، حج و ماه های حرام، مؤسسات اجتماعی و نظام حکومتی و طبقاتی است. «زندگی علمی و هنری در عصر جاهلی» عنوان فصل چهارم است که دربارة هنر شعر و دانش های رایج عصر جاهلی بحث کرده است. نویسنده در ادامه به بیان «عقاید و ادیان عصر جاهلیت» پرداخته است و به موضوعاتی همچون شرک و زیرمجموعه های آن، افکار، عادات و وضعیت دینی آنان اشاره کرده است. در پایان نیز فصلی را به «جاهلیت مدرن» اختصاص داده است و از نمودهای فکری، جزئی و عملی جاهلیت مدرن و تشابهات و امتیازات جاهلیت جدید و قدیم سخن گفته است

پژوهشی در ریشه یابی آداب و سنن عصر جاهلیت بر اساس آیات قرآن است. این پژوهش ابتدا به بررسی ریشه ها و زیرساخت های تفکر جاهلی اشاره می کند، سپس رویکردی به اندیشه های خرافی و انحرافی در حوزة فکری و اعتقادی مردم عصر جاهلیت داشته و اعتقاد آن ها به معبودهای محسوس یعنی بت های دست ساخته خویش و اجرام آسمانی و معبودهای غیر محسوس همچون فرشتگان، جن، شیاطین، اندیشه های خردگریز و نسبت های ناروا نسبت به پیامبر اسلام(ص) و قرآن کریم پرداخته است. نویسنده در بخش پایانی به موضوع نظامات اجتماعی جاهلیت اشاره می کند؛ طایفه، قبیله و سنت های حاکم بر آن در نزد عرب جاهلی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و همه خود را موظف به حفظ آن و مطیع رئیس قبیله می دانستند و نیز یادآور می شود که جامعه عصر جاهلی به خاطر حرص و طمعی که دامنگیر آن شده بود، برای بدست آوردن ثروت از هر راهی استفاده می کرد به گونه ای که ربا، قمار، کم فروشی، فحشاء و فروش برده از راه های متداول کسب درآمد آن ها بود.

این تحقیق بر آن است که شیوه های مبارزه پیامبر با آداب و رسوم ناپسند جاهلی را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد . در ابتدا ضمن بیان روشنی از ابعاد مختلف مسأله ، ضروت تحقیق اثبات گردیده است وبرای رسیدن به هدفهای تحقیق اهداف ویژه ای شامل : بررسی وضعیت جغرافیایی عربستان و بررسی جاهلیت از نظر لغوی و اصطلاحی ، بررسی جاهلیت و آداب و رسوم اعراب جاهلی ، بررسی وضعیت شبه جزیره عربستان از لحاظ علم و دانش و برررسی دوره های زندگی پیامبر ( ص ) و بررسی شیوه های مبارزه پیامبر (ص ) با آداب و رسوم اعراب جاهلی مورد بررسی قرار گرفته است . برای رسیدن به اهداف مذکور سئوالاتی به شرح زیر مطرح شده است : وضعیت جغرافیایی عربستان چگونه بوده است و جاهلیت از نظر لغوی و اصطلاحی یعنی چه ؟جاهلیت یعنی چه و رفتارها و آداب و رسوم ناپسند جاهلی کدامند؟ وضعیت شبه جزیره از لحاظ علم و دانش چگونه بوده و دوره های زندگانی پیامبر ( ص ) را نام ببرید ؟ شیوه های مبارزه پیامبر ( ص ) با آداب و رسوم ناپسند جاهلی را نام ببرید ؟ با توجه به ماهیت ، اهداف و امکانات موجود روش تحقیق توصیفی تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده شده است . پس از گرد آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها نتایج ذیل به دست آمده : پیامبر گرامی اسلام (ص) تنها از یک روش برای مبارزه بهره نبرده است ، بلکه متناسب با زمان و مکان و با توجه به هدف خود راههای مبارزه را انتخاب نموده است و شیوه های مبارزه پیامبر همان چیزهایی است که در قرآن آمده و پیامبر آنها را عملی کرده است . با وجود تلاش های زیادی که در هر چه بهتر شدن این پژوهش صورت گرفت ، ولی با این حال ، محقق با محدودیتهایی چون : عدم دسترسی آسان به کتابخانه ، کمبود منابع پژوهشی در این زمینه با توجه به تازه بودن موضوع روبرو بوده است که تا حدودی رسیدن به مطلوب را به طور کامل از بین برده است . بر همین اساس پیشنهاد می گردد که در این زمینه تحقیقات جزئی تری چون: شیوه های مبارزه عملی پیامبر( ص) با آداب و رسوم ناپسند جاهلی صورت پذیرد

تحقیق حاضر در ده فصل با این عنوان ها به نگارش درآمده است: فصل اول، معنای لغوی و اصطلاحی سنت و جاهلیت؛ فصل دوم، زندگی اجتماعی اعراب جاهلیت؛ فصل سوم، ادیان و مذاهب عصر جاهلی: بت پرستی اعراب، قرآن و بت پرستی، فرشته پرستی، ملائکه از دیدگاه قرآن، عبادت جن، پرستش اجرام سماوی؛ فصل چهارم، اصول اعتقادی اسلام از دیدگاه جاهلیان: اعتقاد آمیخته با شرک به الله، روش برخورد اسلام با شرک و بت پرستی، روش قرآن در رهبری به سوی خالق، احتجاج قرآن بر ضد تثلیث، پاسخ قرآن به منکرین معاد، جواب قرآن به شبهات منکرین معاد؛ فصل پنجم، شعائر دینی اعراب جاهلیت: قربانی و نذورات، نماز، شعائر دینی در حج (وقوف در مزدلفه به جای عرف)، لباس احرام (طواف برهنه)؛ فصل ششم، خرافات و موهومات جاهلیان: طیره، کهانت، استقسام به ازلام؛ فصل هفتم، اسلام و تشکلات قبیله ای: نظام قبایل، مواجهه ی اسلام با جنگ و خون ریزی، شرب خمر، قمار، زنا، حرمت زنا، نکوهش تفاخر به انساب در قرآن؛ فصل هشتم، اسلام و نظام خانواده در عصر جاهلیت: محارم از دیدگاه جاهلیت و اسلام؛ فصل نهم، ارزش های اجتماعی خانواده در عصر جاهلیت؛ فصل دهم، راه های کسب معیشت در جاهلیت و نظر اسلام: ربا، تحریم رباخواری، حمی از نظر اسلام، تحریم رشوه

بررسی روش های گوناگون قرآن کریم در مقابله با فرهنگ دوران جاهلی است. نویسنده در ضمن سه بخش، نخست کلیات تحقیق را مطرح نموده و سپس از فرهنگ جاهلی در اعتقادات، فرهنگ جاهلی در رفتار، خانواده در جاهلیت، و شعائر دینی در جاهلیت بحث نموده است. آنگاه به روش های مبارزه قرآن کریم با فرهنگ جاهلی پرداخته و در این راستا، توجه دادن به فطرت و وجدان، عقل گرایی و تحریک به تدبر و اندیشه، سفارش به علم و برهان و دوری از جدل و تقلید، الگوسازی در قرآن کریم، توجه دادن به پاداش و کیفر، توجه دادن به ورزش و عادت و زهد و ریاضت، تلقین، و روش های عملی مبارزه پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) با سنت های جاهلی را مورد بررسی قرار داده است