جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحلیل جایگاه مسئولیت پذیری اجتماعی در نظریه اسلامی از حوزه های مغفول پژوهشی محسوب می شودکه با توجه به حساسیت موضوع و ضروریت های فرهنگیو فقدان تحقیقات در در این حوزه مطالعه حاضر با عنوان"بررسی مسئولیت پذیری اجتماعی در آموزه های اسلام و دلالتهای تربیتی آن برای معلمان"صورت گرفته است.این مطالعه با بررسی آموزه ها و تفاسیرقرآن و احادیث و مطالعات حوزه مسئولیت پذیری اجتماعی صورت پذیرفته است.این مطالعه با بررسی آموزه ها و تفاسیر قرآن و احادیث و مطالعات حوزه اجتماعی صورت پذیرفته است، نتایج این مطالعه نشان داد که مفهوم شناسی مسئولیت اجتماعی شامل هر فرد خود مسئول افعال خویش است، حاکم بر سرنوشت خویش است، اسلام افراد و گروهها را مسئول رفتار خود می داند. مودت، اخوت و همیاری زمینه ساز مسئولیت پذیری اجتماعی در جامعه اسلامی می باشد، انسان به طور فطری اجتماعی آفریده شده است. سه قلمرو مسئولیت از آموزه های اسلامی استخراج شد: مسئولیت در برابر خود، مسئولیت انسان در برابر خداوند، مسئولیت در برابر دیگران: نتایج دیگر مطالعه نشان دادکه در آموزه های اسلامی امر به معروف و نهی از منکر، صدقه و قرض، خمس و زکات مالی و وفای به عهد از مصادیق مسئولیت پذیری اجتماعی می باشد. از دلالت های مسئولیت پذیری اجتماعی می توان به تکلیف فردی و اجتماعی، تمایل به زندگی اجتماعی، مسئول بودن در مقابل دیگران، نگاه مسئوانه به مردم و نگاه مسئولانه به بیت المال اشاره نمود. دلالت های تربیتی مسئولیت پذیری در عرصه تعلیم و تربیت، مسئولیت های عالمان، مسئولیتهای معلمان و مسئولیت های دانش آموزان در آخر تبیین شد.

هدف این تحقیق مطالعه تطبیقی آرای تربیتی ملامحسن فیض کاشانی و جان آموس کمنیوس است. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی است که به بررسی دیدگاه های تربیتی فیض کاشانی و کمنیوس در مورد سه رکن تربیت (هدف، اصل، روش) می پردازد. جامعه آماری این پژوهش عبارت است از کلیه منابع اسناد، مدارک، کتب، مقالات، مجلات و پژوهش هایی که انجام شده. نمونه ی پژوهشی این پایان نامه عبارت است از کلیه منابع، اسناد، مدارک و پژوهش هایی که بحث شده و در دسترس محقق است. روش جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و فیش های تحقیقاتی و چک لیست تهیه و تنظیم شده است. نتیجه یافته های این پژوهش در یک سوال کلی به این شرح می باشد: اشتراکات و افتراقات آرای تربیتی فیض کاشانی و کمنیوس در مورد اهدف، اصول و روش ها چیست؟ ازکل یافته های تحقیق چنین می توان نتیجه گیری کرد که هر یک از آنها نگاهی خاص به ارکان تربیت داشته اند: فیض و کمنیوس برای انسان سعادت دنیوی واخروی، پرهیزگاری و توأم و تلفیق نمودن علم با عمل و پرورش روح، تعالی دانش و تجربه، توجه به حیات دینی و توجه به عالم برتر معنوی، خردپروری و اندیشه ورزی، پرورش قوای ذهنی را به عنوان هدف تربیت درنظر می گیرند. هدف غایی تربیت به عقیده کمنیوس حصول شادی جاوید و به عبارت دیگر سعادت آخرت است اما این هدف نباید مانع از توجه به امور دنیوی گردد. زیرا فرد باید در این جهان زندگی کند و از آسایش دنیوی بهره مند گردد. فیض در پرداختن به امور دنیا مخالفت نمی ورزد و توجه به امور معنوی را کلید ورود به خوشبختی می داند. اگرچه کمنیوس به دنیای دیگر بی توجه نیست اما تأکید او برای دستیابی به زندگی راحت با اندیشه های فیض همخوانی ندارد. فیض به جهان خاکی بیشتر از این جهت توجه دارد که جایگاهی برای ذخیره آخرت به حساب می آید و از این رو زندگانی دنیا اهمیت دارد. اما کمنیوس در کنار آمادگی انسان برای جهان آخرت مسئله رفاه دنیا را نادیده نمی گیرد. در مورد اصول تربیت فیض و کمنیوس رسیدن به رستگاری، متخلق به اخلاق حسنه، متقی، اهمیت دادن به اراده و اختیار انسان از روی علم و آگاهی، مطابق بودن اصول تربیت با سن فرد و رعایت زمان، تربیت تدریجی، توجه به رشد جسمی و روحی کودک، سازگاری و پایبند بودن به قوانین و مقررات اجتماعی، تطبیق دادن فرد و درهم آمیختن عادات نیک با طبیعت انسانی را مورد توجه قرار می دهند. اصول تربیت از نظر فیض به وسیله برهان و استدلال است که انسان می تواند نسبت به پذیرش حقیقت اقدام کند. اما کمنیوس معتقد است در تعلیم و تربیت نه تربیت دینی باید تربیت عقلانی را محدود کند و نه تعلیم و تربیت عقلانی باید تربیت دینی و اخلاقی را تحت شعاع قرار دهد. کمنیوس قوه فاهمه‌ یا عقل را واجد چیزی نمی داند مگر آنکه از راه حواس اخذ کرده باشد و قطعیت و حقیقت علم را وابسته به شهادت حواس می داند. روش های تربیت دینی مشترک فیض و کمنیوس عبارتند از روش تشویق و ترغیب و روش ایجاد عادات درست، روش الگوی مناسب، روش تلقین و تحمیل به نفس، روش خودسازی و تزکیه نفس. فیض روش رفق و مدارا، تکرار و تمرین را در تربیت دینی مورد توجه قرار می دهد در حالی که کمنیوس توجهی به این روش ها ندارد و در عوض به روش های رئالیستی، روش تجربی در تربیت فراگیران، روش کشف و شهود، مشاهده و تخیل توجه دارد.

تربیت یعنی پرورش دادن، پروردن، استعدادهای درونی‌ای را که به صورت بالقوه در یک شی موجود است به فعلیت درآوردن . نهایت اینکه، این استعدادها گاه مربوط به جسم و قوای جسمانی فرد است که در این صورت با تربیت جسمی سرو کار داریم و گاه مربوط به اخلاقیات و دین و دیگر ساحت های انسان می‌باشد. تربیت دینی در حکومت و دولت اسلامی در سه عرصه خودنمایی می‌کند که امور دیگر را نیز در پی دارد. در این رساله به سه حیطه از انواع تربیت اسلامی که شامل تربیت اخلاقی، تربیت اجتماعی و تربیت سیاسی می‌باشد می‌پردازیم و هر کدام از این سه حیطه را در دو قسم تربیت عموم مردم و تربیت کارگزاران اسلامی مورد بررسی قرار می‌دهیم. تربیت اخلاقی در قبال مردم شامل: تزکیه و تهذیب نفس، اخلاص، تقوا، توکل و ... و در قبال کارگزاران اسلامی نیز شامل: صدق، خدمت به خلق و حفظ اسرار مردم، اخلاص و ... می‌باشد. تربیت اجتماعی در قبال عموم مردم ؛ حسن خلق، خوش رویی، پرهیز از عیب جویی و .... می‌باشد. و در بخش کارگزاران ؛ احترام به حقوق و کرامت انسانها و نفی تبیعض، فاصله ناپذیری از مردم، عدالت محوری و ... می‌باشد. همچنین تربیت سیاسی نیز در قبال عموم مردم شامل : دقت در انتخاب کارگزاران و نظارت و مراقبت بر آنها و .... . در قبال کارگزاران اسلامی؛ اصلاح نفس، کسب رضایت الهی، مشورت و نظرخواهی از مردم و ... از دیدگاه امام خمینی(رحمه الله تعالی علیه)با تأکید بر سیره امام علی(علیه السلام) بررسی شده است.

يكى از مهم ترين عرصه هاى گوناگون زندگى بشر، كه سهم عمده اى از روابط اجتماعى را به خود اختصاص مى دهد، زندگى خانوادگى و ارتباط با همسر است. يكى از مهم ترين ايده ها در روابط همسران، همنوايى، همدلى و دورى از تنش است كه از آن به سازگارى تعبير مى شود. همسرانى كه در خانواده اى سازگار زندگى مى كنند از احساس رضايت و امنيت بالايى برخوردارند و كمتر دچار اضطراب و مشكلات روانى مى شوند. در چنين خانواده هايى نيازهاى عاطفى و روحى فرزندان به خوبى تأمين مى شود و مهارت هاى زندگى اجتماعى به خوبى در آنها شكل خواهد گرفت. اين، خود نقش بى بديل استحكام خانواده را در اجتماع نمايان مى سازد. چنين خانواده هايى در واقع نيروهاى فعال، اثرگذار و ايده آلى را براى جامعه تربيت مى كنند. داشتن زندگى سازگارانه با همسر، به رعايت قواعدى در زندگى مشروط است. در اين تحقيق، در پى كشف نظر قرآن در اين زمينه هستيم. قرآن كريم با توجه به اهميت فراوانى كه براى خانواده و سازگارى همسران قايل است، به زن و شوهر براى ساختن زندگى اى آرام و صميمى و به دور از هرگونه تنش توصيه هايى دارد. در اين تحقيق از ميان اين توصيه ها، عوامل گرايشى را مورد بحث قرار مى دهيم. اين مقاله با روش تحليلى ـ توصيفى، عوامل گرايشى سازگارى از ديدگاه قرآن كريم بررسى، و از روايات تفسيرى نيز بهره گرفته شده است.

هدف تعليم و تربيت و اينكه انسانِ محصول نهايى تعليم و تربيت بايد چگونه انسانى باشد، همواره از موضوعات مهم و بحث برانگيز بوده، انديشه هاى تربيتى بسيارى را تحت تأثير قرار داده است. اين مقاله به روش تحليلى ـ توصيفى، مبانى فلسفى انديشه هاى تربيتى فارابى و غزالى را بررسى مى كند. در مبانى هستى شناسى فارابى، خداوند را به عنوان عقل كل، واجب الوجود و سازنده جهان و نظم و هماهنگى آن به ذهن انسان متبادر مى كند. از نظر وى، براى رسيدن به اين هدف در معرفت شناسى، بايد انواع معرفت را در نظر داشت. در نظام ارزش شناسى فارابى، مقصود انسان رسيدن به سعادت است كه براى نيل به آن، نيازمند شناخت عواملى است كه در گرو انجام رفتار صحيح، و انجام رفتار صحيح مشروط به آن است، و از طريق تعليم و تربيت، بايد تمام ظرفيت هاى وجودى انسان شكوفا شود. غزالى در هستى شناسى، به خدامحورى و غايت مندى آن معتقد است. همچنين انسان در معرفت شناسى، از راه آموزش متعارف در مدارس به شناخت دست مى يابد كه اين كار به يارى عقل و حواس صورت مى گيرد. وى به تربيت اخلاقى توجه داشت و مبناى فلسفه آموزش را تحقق سعادت انسان مى داند.

بحث تربیت اجتماعی به دلیل اهمیت آن در شکل گیری رفتارهای اجتماعی، همواره مورد توجه همه‌ی صاحبنظران تعلیم و تربیت و همچنین جامعه شناسان و روانشناسان اجتماعی بوده است. اما این مسئله که تربیت اجتماعی را نمی توان جدا از بستر و زمینه‌ی آن یعنی جامعه، مورد بررسی قرار داد، کمتر مورد توجه و مداقّه قرار گرفته است. آرمان بشریت همواره تصویر کردن جامعه ای ایده‌آل و تلاش نمودن برای تحقق آن بوده است تا از بسترآن به آرزوهای خود جامه‌ی عمل بپوشاند و زندگی توأم با آرامشی داشته باشد. این تصویر همواره بُعد اجتماعی تربیت را نیز تحت تأثیر قرار داده است. برای نشان دادن تأثیر جامعه بر تربیت اجتماعی، این پژوهش بر آن است تا به بررسی مدینه‌ی فاضله‌ی افلاطون و تربیت اجتماعی منبعث از آن بپردازد به این دلیل که افلاطون اولین فیلسوفی است که نظریه‌ی مدینه‌ی فاضله را حداقل درحوزه‌ی اندیشه‌ی انسانی مطرح نموده و منشأ تأثیرات زیادی نیز در این زمینه و در روابط اجتماعی انسان ها گردیده است. هدف از این تحقیق نقد تربیت اجتماعی منبعث از مدینه‌ی فاضله‌ی افلاطون، با تکیه بر آراء فارابی است که فیلسوفی مسلمان و صاحب نظریه‌ی مدینه‌ی فاضله‌ی اسلامی است. علاوه بر آن در این تحقیق مبانی، اهداف و اصول تربیت اجتماعی نظریه‌ی مدینه‌ی فاضله‌ی افلاطون و همچنین مولفه های تربیت اجتماعی آن نیز مورد بررسی قرار گرفته است. تحقیق حاضر از نوع بنیادی و روش آن توصیفی- تحلیلی است.

تربیت اجتماعی یکی از ابعاد مهم تربیت آدمی است که در طول تاریخ مورد توجه صاحبنظران تعلیم و تربیت و دست اندرکاران، مسائل اجتماعی بوده است.حضرت امام خمینی (ره) نیز به عنوان یک اندیشمند اسلامی برای تربیت اجتماعی اهمیت زیادی قائل بودند و ما نیز در حد توان در این رساله به بررسی آثار ماندگار ایشان، اصول و روشهای تربیت اجتماعی از دیدگاه آن حضرت را استخراج نموده و معتقدیم که ایشان با استفاده از این اصول و روشها توانستند گامی موثر و مفید در راستای فراهم کردن زمینه هایی لازم جهت رشد افراد در توانایی برقراری ارتباطهای ضروری با دیگران فراگیری نقشهای اجتماعی و ایفای آنها پذیرش مسئولیت های اجتماعی، ارج نهادن بر ارزشها و تلاش برای رشد و شکوفایی آحاد جامعه از طریق کنترل اجتماعی بردارند.

قرآن مجید اقیانوس عظیمی است که هیچ کس نمی تواند تمام ابعاد و زوایای آن را یکجا ببیند و مورد بحث قرار دهد چرا که از نظر عمق و وسعت و گستردگی پایان ناپذیر است. این کتاب آسمانی بهترین و کاملترین کتاب تربیتی برای انسان است که به طور همه جانبه و فراگیر تمام جنبه های فردی و اجتماعی زندگی انسان را در بر گرفته و اندیشه های تربیتی را به عالی ترین شکل بیان نموده و بهترین راهکارهای تربیتی را ارائه می دهد. لذا می توان با تدبر و تفکر در آیات آسمانی به استخراج اهداف و روش های تربیتی آیات سوره مبارکه کهف پرداخت.پژوهش حاضر با هدف تبییندلالت های تربیتی سوره مبارکه کهف و اهداف و روش های تربیتی در آن انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی از نوع مطالعه کتابخانه ای است که با روش گردآوری اطلاعات از طریق فیش برداری و مطالعه و بررسی منابع نوشتاری و الکترونیکی و سایر منابع مربوطه همراه بوده و با توجه به ماهیت موضوع روش تجزیه و تحلیل یافته ها به شیوه توصیف و استنتاج نظری مورد بررسی قرار گرفته است که در پنج فصل تنظیم گردید. فصل اول کلیات را شامل شده و فصل دوم در چهار بخش به شناسایی سوره مبارکه کهف و محتوای آن، اهداف تربیتی، روش های تربیتی و پیشینه تحقیق پرداخته است. فصل سوم به شناسایی روش تحقیق اختصاص یافته و فصل چهارم پاسخ به سوالات پژوهش را شامل می شود. در فصل پایانی هم به نتیجه گیری، محدودیت های پژوهش وپیشنهادها تعلق گرفته است.سوره مبارکه کهف شامل سه داستان عبرت آموز اصحاب کهف، سفر معرفتی موسی کلیم الله با خضر نبی و ذوالقرنین می باشد. در این میان به معرفی مومنان،کافران و و عقوبت اعمالشان و زیانکارترین مردم پرداخته و همچنین موضوعاتی شامل صحنه آزمایش بودن این جهان، آغاز کار با یاد و نام خدا، اشاره به خلقت انسان، انتخاب همنشین مناسب و تمثیل زیبا در ترسیم قیامت را بیان می دارد. در این پژوهش محتوا، اهداف و روش های تربیتی هر یک از آیات این سوره بیان گردیده است و بر اساس نتایج آن، شناخت دلالت های تربیتی و روش های متعدد آن با موضوع هدایت و رشد موجبات نیل به سوی اهداف متعالی آیات قرآن را رهنمون می گردد.

این پژوهش به آسیب شناسی تربیت اجتماعی ازنظر گاه قرآن وروایات می پردازد .ازآنجا که به سبب آسیب دیدن تربیت اجتماعی حریم های انسانی ومرزهای سلوک اجتماعی متزلزل می شود وحرمت شکنی ها وتباهی ها ظهور میکند تبیین وبررسی آسیبهای تربیت اجتماعی ضرورت دارد. این تحقیق درصدد پاسخگویی به چهار پرسش است .آسیبها وآفتها در تربیت اجتماعی در قالب چه موضوعاتی قابل بررسی است؟از دید گاه قرآن و روایات آسیب شناسی بینشی ،گفتاری ورفتاری تربیت اجتماعی چه مولفه ها و موضوعاتی را در بر می گیرد؟این پژوهش درشش فصل تنظیم شده وسیر حرکتی ما در این کار بدین صورت است:ابتدا بهتبار شناسی واژگان پرداخته شده وآنگاه آسیبهای بینشی ،گفتاری ورفتاری مورد تبیین واقع شده است درمجموع یافته های پژوهش به اختصارعبارت از:تربیت اجتماعی کلیه آموزه های الهی ودینی است که موجب اصلاح رابطه انسان باخود ودیگران می شود وسرانجام انسان را به قرب الهی می رساند در نگاه قرآن وروایات انسان بر اساس فطرت خدادادی موجودی اجتماعی ست وچون اجتماعی بودن اوبر اساس بینش،گفتارورفتار اوشکل میگیرد لذا برای رسیدن به تربیتاجتماعی صحیح نیازدارد تا بینش، گفتار ورفتار خود را براساس ضابطه واصولی بنیان نهد تا مسئله تربیت اجتماعی حالتطبیعی خود راطی کند بنابراین چون رفتارهای انسان بر اساس بینش وشناختی است که او از مسائل دارد اگراین شناختنادرست باشدآسیبها وآفتهایی را در بر خواهد داشت لذا شایسته است که اصول فکری وبینش انسان بر اساس ساختار صحیحی استوارگردد.

امروزه نظام های تربیتی جوامع اسلامی با چالش های فراوانی مواجهند که از میان این چالش ها می توان به رواج آموزه های پست مدرنیستی نظیر نفی منابع مقتدر معرفتی، نفی الگوگرایی، در تعلیم و تربیت، نسبیت گرایی، هنجار شکنی، عدم احساس مسئولیت اجتماعی، دین گریزی و ... اشاره نمود، که هر یک چالش هایی را پیش روی نظام های تربیت جوامعبه وجود می آورند. به خصوص دلالت هایی که پست مدرنیسم در حوزه تربیت اجتماعی با خود به همراه دارد.این تحقیق به تبیین مبانی انسان شناسی و جامعه شناسی و تربیت اجتماعی پست مدرنیسم پرداخته .همچنین به تبیین و نقد چالش های پست مدرنیستی در جامعه و دلالت های خاص آن در تربیت اجتماعی می پردازد،و در نهایت به نقد دیدگاه های پست مدرن در تربیت اجتماعی با استناد به آراء علامه طباطبایی می پردازد.روش تحقیق،تحلیلی-توصیفی میباشد.از جمله دستاوردهای این پژوهش میتوان به تبیین مضامین تربیت اجتماعی پست مدرن اشاره نمود که عبارتند از:فقدان بنیان های ثابت و جهانی،مبتنی بودن بر گفتمان،کثرت گرایی،ضد اقتدارگرایی،اهمیت تفاوتها،توجه به غیریت واهمیت انتقاد در تربیت اجتماعی پست مدرن.همچنین از نتایج این تحقیق میتوان به نقد و بررسی تربیت اجتماعی پست مدرن با تأکید بر آراء علامه اشاره کرد،که از جمله آنها می توان گفت که تعقل و فطرت و امور معنوی که در تربیت اجتماعی علامه از جایگاه ویژه ای بر خوردار است،در پست مدرنیسم انکار شده است.در پست مدرنیسم ضد اقتدار گرایی و الگو گرایی مشاهده می شود در صورتیکه در آراء علامه الگوهای دینی و مذهبی و منابع مقتدر قرآن و سنت جایگاه خاصی دارد.دیگر اینکه ارزشها و اخلاق در پست مدرن نسبی هستندو از نظر علامه مطلق و نسبی همچنین پست مدرن تأکید بر هویت فردی دارد،ولی در آراء علامه ما شاهد تقدم جمع بر فرد هستیم.