جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«الإمامة و أهل البيت النظرية و الإستدلال» اثر محمد بیومی مهران، در موضوع امامت به زبان عربی مى‌ باشد. مؤلف، كتاب را با مقدمه‌ ای آغاز نموده و در آن توضيحاتی عمومی پيرامون نقش امامت و كيفيت شكل گيری و استمرار آن تا زمان غيبت امام زمان (عج) بيان داشته و آنگاه اين سؤال را مطرح نموده است كه آيا اين معنا فقط در تصدی ظاهری و تسلط بر اركان ظاهری جامعه منحصر می گردد يا از معنايی وسيع‌ و عميق‌ تری برخوردار است كه تصدی بر اركان اجرايی جامعه اسلامی يكي از آنهاست؟ در ادامه به اصل كتاب پرداخته و مطالب آن را به دو بخش تقسيم نموده است: 1- جايگاه امامت از ديدگاه اهل بيت عليهم السّلام در اين بخش به طرح سه سوال و جواب از آن پرداخته است: الف- ضرورت وجود امامت در رسالت خاتم چيست؟ ب- چرا استمرار امامت در رسالت فقط بايد از مجرای اهل بيت عليهم السّلام محقق گردد؟ ت- چرا اين استمرار بايد از طريق دوازده نفر خاص از آنان تحقق گيرد؟ 2- تشخيص اهداف عمومی اهل بيت عليهم السّلام برای تصدی اين جايگاه از ديدگاه آيات و روايات و احاديث. اين بخش را به هفت قسمت ارائه كرده است: الف- حفظ زندگی اجتماعی به علت موجب امنيت تمامی اهالی زمين بودن (امان اهل الارض) و به هم پيچيده شدن و پايان بخشيده شدن حيات انسان ها در صورت نبودن امام بر روی زمين. ب- رهبری عملی حكومت و تصدی ولايت امر در جامعه اسلامی. ت- مرجعيت و محوريت دينی و فكری جامعه اسلامی. ث- پاسداری شريعت اسلام از هرگونه تحريف و تزوير. ج- محافظت از امت اسلامی و ايجاد وحدت و اتحاد آنان. ح- تشكيل گروهی شايسته برای ايفای نقش مناسب و بی نظير در غياب اهل بيت عليهم السّلام خصوصاً در زمان غيبت كبری. خ- ارائه الگو و اسوه‌ ای مناسب در پيشرفت مترقی جامعه اسلامی و تحقق يك نمونه كامل آن در عالم خارج در جهت تكامل انسان‌ ها. همچنين در كنار اين دو موضوع اساسی بحث سوّمی را نيز لازم به طرح می داند و آن نقشی است كه هر يك از اهل بيت عليهم السّلام به تنهايی در زمان خويش ايفا نموده است. تمام تقسيم بندی فوق از سوی نويسنده در مقدمه كتاب بيان گشته و سعی اساسی مؤلف نيز بر اين بوده است كه كتاب خويش را طبق همين دسته بندی ارائه كند.

«تسليك النفس إلى حظيرة القدس»، كتابى است كلامى كه توسط حسن بن يوسف بن مطهر، معروف به علامه حلّى به درخواست فرزندش محمد به نگارش درآمده است. كتاب حاضر به موضوعات ذيل پرداخته است: امور عامّه، تقسيم موجودات، بحث از اقسام موجودات، احكام موجودات، اثبات واجب الوجود و صفات او، عدل، نبوت، امامت و معاد. هر يك از اين موضوعات خود مشتمل بر مباحث متعددى است. نويسنده اثر حاضر را به مهم‌ ترين مسائل كلامى اختصاص داده و آن ها را در قالب‌ هاى فلسفى و برهانى مورد بحث و بررسى قرار داده است. اين كتاب بسيار شبيه كتاب «تجريد الاعتقاد» استاد علامه حلّى؛ يعنى خواجه نصيرالدين طوسى است كه خود علاّمه به شرح آن پرداخته و آن را «كشف المراد» نام نهاده است.

«البراهین القاطعة فی شرح تجرید العقائد الساطعة» تالیف محمد جعفر استرآبادی، شرحی است به زبان عربی بر تجرید الاعتقاد اثر خواجه نصیر طوسی. مقدمه کتاب درباره زندگی و احوال خواجه نصیر و متن تجرید الاعتقاد است. مولف قبل از پرداختن به مباحث اصلی کتاب به بیان معنای بسم الله الرحمن الرحیم می‌ پردازد و پس از آن طی شش مقصد به بررسی موضوعاتی در زمینه الهیات به معنی اعم و نیز الهیات به معنی اخص می‌ نشيند. استرآبادی قبل از ورود به مباحث اصلی کتاب پنج مقدمه ذیل را ذکر می‌ کند: در اولین مقدمه به بیان تفاوت علم کلام با علم تصوف (عرفان) می‌ پردازد. در مقدمه دوم به بیان موضوع کلام می‌ پردازد و موضوع علم کلام را مبدا و معاد معرفی می‌ کند. در مقدمه سوم به بیان فائده علم کلام می‌ پردازد. در مقدمه چهارم به یادآوری این نکته می‌ پردازد که علم کلام می‌ تواند به عنوان دانشی که تمام علوم شرعی بر محور آن بچرخد در نظر گرفته شود. مقدمه پنچم به بیان فرق اصول دین و اصول مذهب اختصاص یافته است و این موضوعی است که استرآبادی به تفصیل درباره آن به بحث نشسته است. مولف، در جلد دوم به مباحث ذيل مي پردازد: مقصد رابع: فی الاصل الثالث من اصول الدین (نبوت). مقصد خامس: فی الاصل الرابع (امامت).

این كتاب، كتاب مختصر و مفیدى است كه دربردارنده مباحث اصول دین و عمده مباحث كلامى است و از هشت فصل تشكیل شده است: فصل اول كه شامل هفت مبحث مى شود و درباره امور عامه است و داراى بحث‌ هایى مانند وجود و عدم، امكان و وجوب، قدم و حدوث مى باشد. فصل دوم كه آن هم هفت مبحث دارد و درباره جواهر و احكام آن‌ ها است. فصل سوم داراى بیست مبحث است و در مورد اعراض بحث مى كند. فصل چهارم، شانزده مبحث دارد و راجع به اثبات واجب الوجوب و بررسى صفات ثبوتى و سلبى حق تعالى است. فصل پنجم، هفت مبحث دارد و درباره عدل الهى است و شامل بحث‌ هاى مربوط به حسن و قبح عقلى، افعال عباد، تكلیف، لطف، آلام، ارزاق، آجار و اسعار مى باشد. فصل ششم درباره نبوت است و چهار مبحث دارد: لزوم بعثت انبیا، عصمت انبیا، اثبات نبوت حضرت محمد صلى الله علیه و آله و كرامات. فصل هفتم شامل چهار مبحث و راجع به امامت مى باشد و به بحث‌ هایى در مورد لزوم نصب امام، عصمت امام، اثبات امامت امیرالمؤمنین و سایر ائمه معصوم علیه السلام مى پردازد. و بالأخره فصل هشتم درباره معاد است و چهار بحث دارد و شامل مطالبى مانندِ حقیقت انسان، صحت عدم بر عالم، استحقاق ثواب و توبه است.
آغاز كتاب: بسمله ، الحمد لله المتوحد بالجلال المفترد بالكمال . انجام كتاب: إلي رحمة ربه رب العباد و شفاعة نبيه محمد و آله الأمجاد ]الذريعه 1/63 ، مكتبة العلامة الحلي ، سيد عبدالعزيز طباطبائي 25-26: ملي ، تهران 10/630 ؛ مجلس شورا 25/394 ؛ ملي 10/630 ؛ ايضاح المكنون 1/10؛ هدية العارفين 1/284؛ تاسيس الشيعه 398؛ معجم التراث الكلامي 1/100[

«انیس الموحدین» کتابی کلامی به زبان فارسی نوشته ملا مهدی نراقی، در پنج باب اثبات خدا، صفات الهی، نبوت، امامت و معاد می باشد. این کتاب به شیوه استدلالی نوشته شده است. هدف نراقی از تألیف این کتاب، آشنایی شیعیان با مسائل اعتقادی به شیوه­‌ ای استدلالی و برهانی است. او در مقدمه کتاب می‌ نویسد: «باید این علم و معرفت ناشی از دلیل و برهان باشد و از روی تقلید نباشد، لهذا این بی‌ بضاعت را به خاطر رسید که رساله‌ ای در اثبات مطالب مذکوره تألیف نماید و آن را به عبارات واضحه بیان نماید تا کافّه فرقه محقّه - کثرهم اللّه- از این فائض گردند.» این کتاب در پنج باب تنظیم شده است: باب اول: در اثبات خداوند باب دوم: در صفات الهی باب سوم: در باب نبوت باب چهارم: در باب امامت باب پنجم: در بیان معاد

کتاب حاضر سوال و جواب های اعتقادی است که از محضر آیت الله روحانی پرسیده شده و ایشان جواب داده اند که توسط مسلم رضایی تنظیم شده است. مسائل مختلف اعتقادی مثل امامت ائمه اثنی عشر ، علم امام و نبی ، عصمت امام و نبی و... مطرح شده است.

مراسم سوگواری ایام شهادت امام حسین(ع) شب گذشته هجدهم مردادماه با سخنرانی محمد اسدی گرمارودی، استاد دانشگاه صنعتی شریف در حسینیه عمادزاده برگزار شد که گزیده مباحث آن را در ادامه می‌خوانید؛ موضوع بحث این چند شب «امام حسین(ع) مظهر اراده الهی» است. این عنوان را از فرازی از زیارتنامه امام حسین(ع) استفاده کردم. فرازی از زیارت این است که شما خطاب به امام حسین(ع) عرض می‌کنید: «إِرادَةُ الرَّبِّ فِي مَقادِيرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ إِلَيْكُمْ وَتَصْدُرُ مِنْ بُيُوتِكُمْ». یک سطر بیشتر نیست ولی از نظر معرفت مقام امام، مطالب عمیقی در این یک سطر نهفته شده است. معرفتی که از این عبارت حاصل می‌شود انسان را به درجه‌ای می‌رساند که می‌تواند گوشه‌هایی از معرفتی که سلمان و اباذر و مقداد نسبت به ائمه داشتند و بر اساس آن اظهار ارادت می‌کردند به دست بیاورد. در مورد این عبارت باید چند مطلب را مورد بررسی قرار دهیم: یکی اینکه «اراده رب» به چه معنا است و چرا نفرمود «اراده الله»؟ این یک نکته بسیار عمیق و ارزنده است. نکته دوم اینکه مقصود از مقدرات امور چیست؟ نکته سوم اینکه معنای این سخن که اراده رب در مورد مقادیر امور بر شما نازل شده است و قرار است از ناحیه شما صادر شود چیست. ما در سوره قدر می‌خوانیم: «تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ»، یعنی در شب قدر ملائکه مامور الهی که عهده‌دار اداره این عالم هستند با سردسته‌شان که روح است خدمت امام عصر(عج) نازل می‌شوند و مقادیر امور عالم را از آنکه خداوند امور را به او واگذار کرده است، می‌گیرند. پس این معنا در سوره قدر هم نهفته شده است. اگر در این زیارت مامور هستیم اینگونه با امام سخن بگوییم چه پیامی، چه درسی و چه نتیجه‌ای برای نحو تفکر و عمل ما ایجاد می‌کند؟ زیارت یک کلاس درس است زیارت هم در عالم حیات با زنده‌ها مطرح است و هم در رابطه با کسانی که از دنیا رفتند. ما در زیارت زائر داریم که زیارت می‌کند و مزور که زیارت می‌شود. اگر بعد از مرگ یک انسان به قبرستان می‌روم به اقتضای سطح اموات، زیارت درجات مختلفی پیدا می‌کند. اگر کسی که در قبر به زیارتش رفتم و برایش طلب مغفرت کردم در عالم برزخ مقامی دارد که می‌تواند به من افاضه کند، این نوع دیدن و زیارت یک کلاس درس است. اگر شما در عالم حیات نزد یک انسان اندیشمند می‌روید به اقتضای سطح ظرفیت و دریافت مطلب از این دیدار بهره می‌برید ولی اگر یک کودک به دیدن آن شخصیت برود، توقع نداریم اندازه شما از این دیدار برداشت کند. پس بهره‌ای که افراد از زیارت می‌برند بر اساس سطح زائر و مزور درجات مختلف پیدا می‌کند. تفاوت معنای مَظهر و مُظهر قبل از اینکه وارد تبیین عبارت شوم اول روی عنوان «مظهر اراده الهی» بحث ‌کنم. امام حسین(ع) مُظهر و مَظهر اراده حق در مقادیر امور است. فرقی که اهل فن بین مُظهر و مَظهر می‌گذارند این است که می‌گویند اگر عاملی که امر پنهانی و باطنی را آشکار می‌کند و ظاهر می‌سازد با اراده و انتخاب و قدرت خودش این کار را ‌کند مُظهر است. اگر صحبت از اراده و انتخاب و خواست خود فرد نباشد، عملا شکلی قرار می‌گیرد که به آن مَظهر می‌گویند. لذا ما اهل بیت(ع) را هم مُظهر می‌دانیم و هم مَظهر. ما در عالم حقایقی داریم که باطنش خیلی دقیق‌تر از ظاهرش است و مشکل بسیاری از ما انسان‌ها ظاهربینی است چنانکه آیه قرآن می‌فرماید: «يَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ»، اگر از یک انسانی که سطحی‌نگر است و متوجه مسائل و حقایق نیست بپرسید دریا چیست می‌گوید کف‌هایی که بالا و پایین می‌رود در حالی که کف دریا اثر دریا است، خود دریا نیست. وقتی جناب خضر کشتی را سوراخ کرد، وقتی جناب خضر مامور شد جان آن جوان را بگیرد، وقتی جناب خضر مامور شد دیوار در حال خراب شدن را تعمیر کند یک ظاهری داشت و یک باطنی. در این شرایط حتی برای حضرت موسی به عنوان یک پیغمبر سوال ایجاد شد که این چه کاری است که خضر می‌کند چون باطن کار حضرت خضر برایش روشن نبود. امام حسین(ع) مظهر اراده رب بر این اساس روشن می‌شود ارزش هر مظهری به اندازه امری که ظاهر می‌کند اهمیت دارد. طبق این بیان از زیارتنامه، امام حسین(ع) مظهر اراده رب در رابطه با مقادیر امور است، یعنی هیچ پنهانی در این عالم وجود نیست که خداوند درکش را به امام حسین(ع) نداده باشد و اگر کسانی لایق باشند، از محضر امام حسین(ع) به اندازه لیاقتشان از آن حقایق برخوردار می‌شوند. به همین دلیل حضرت یک نگاهی به حر می‌کند و حر به عنوان انسانی که روبروی امام زمانش ایستاده بود از این رو به آن رو می‌شود.

مذهب شیعه درطول تاریخ همواره در معرض اتهامات مخالفان بوده است. برخی از این اتهامات که موضوع این رساله است، اتهام شباهت شیعه به یهود در امامت و تحریف وحی ازسوی ابن‌تیمیه است. وی در کتاب منهاج السنه خود اتهاماتی به شیعیان وارد می‌کند که دو مورد آن عبارت‌اند از: 1ـ شیعه معتقد است که امامت در فرزندان علی است؛ همان گونه که یهود حکومت را از آن آل داود می‌داند؛ 2ـ از منظر شیعه قرآن تحریف شده است؛ همان طور که یهود معتقد است: تورات دچار تحریف شده است. [ اتهامات او باعث بدبینی سایر مسلمانان به مذهب شیعه و تفرقه بین مسلمانان شده است. نگارنده در این رساله برای پاسخ به دو اتهام ابن‌تیمیه اقدام به انتخاب این موضوع یعنی نقدی بر اتهامات ابن‌تیمیه در تشبیه شیعه به یهود در مسئله امامت و تحریف وحی کرده است تا با دلایل مشروح و مستند به اتهامات او پاسخ دهد.] در این نوشتار بیان شده که چون خداوند حکیم آگاه به مصالح بندگان خود است، فقط او امام را تعیین می‌کند. شیعیان هم بر اساس آیات و روایات معتقد به امامت از روش نصب الهی هستند ونیز تفاوت‌های مذهب شیعه با یهود در انتخاب امامت ذکر شده است واینکه انتخاب امامت در اعتقادات شیعه هیچگونه اقتباس از یهود نیست و شباهت به یهودیان و تقلید از آنها نیست؛ و در این رساله به اتهام دیگر ابن‌تیمیه که تحریف وحی است نیزپاسخ داده ‌شده است وبیان ‌شد که قریب به اتفاق علما و مردم عادی شیعه اعتقاد دارند که قرآن از تحریف محفوظ بوده و هیچ گونه تحریف به زیاد یا به کاسته‌شدن سوره یا آیه‌ای در قرآن راه پیدا نکرده است. در این رساله، احادیث امامان شیعه و دیدگاههایعلمای شیعه در رد اتهام به شیعه ذکر شده است و هر انسان منصفی با اندک مطالعه‌ای از عقاید شیعه در می‌یابد که شیعه قائل به مصونیت قرآن از تحریف است.

دکتر علی شریعتی از شخصیت های تاثیر گذار در حوزه اندیشه در دهه های 40 و50 شمسی می باشد. ایشان با قلم شیوا و بیان حماسی در عرصه های مختلف دین نظریه پردازی کرده اند تا جایی که ایشان یکی از اقسام مکتوبات و سخنرانی های خود را "اسلامیات " نامیده است . در مباحث اسلامیات یکی از عرصه هایی که وی به صورت برجسته باب سخن را گشوده، مباحث راهنما شناسی (نبوت و امامت ) می باشد. شریعتی با رویکرد جامعه شناسانه و نگاه اجتماعی به دین در حوزه راهنما شناسی ورود نموده و تفسیرهایی خاصی از ماهیت نبوت و امامت ، ویژگی های پیامبران و امامان، کارکرد بعثت انبیاء و نصب امام ، مهدویت و...ارائه نموده اند. از آنجایی که باز خوانی و بررسی انتقادی اندیشه های اعتقادی شریعتی با بیان علمی و منصفانه مغفول مانده ، در این رساله بر آنیم تا اندیشه های راهنما شناسی ایشان را از منظر کلام امامیه و آیات و روایات به بوته نقد سپرده و ارزیابی نماییم تا بتوانیم اندیشه را با اندیشه تحلیل و نقادی نماییم و از سوی دیگر میزان تطابق آراء ایشان با نصوص دینی و اندیشه متکلمان امامیه سنجیده شود. .