جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رهیافت های پژوهشی در علوم اجتماعی یا شیوه های منظم و سیستماتیک بررسی پدیده اجتماعی حداقل در چندین دهه اخیر بسیار متنوع و گوناگون بوده اند و رهیافت کیفی برای رجوع به پدیده اجتماعی یکی از آن ها است. منابع روش شناسی علوم اجتماعی حاوی قابلیت ها و امتیازات بسیار و همچنین نقاط ضعف و انتقادات متعددی برای روش های کیفی است. از نظر تاریخی، ریشه های بحث در این باره به دوران نیمه دوم قرن نوزدهم باز می گردد. تمایز میان روش های کمی و روش های کیفی را می توان از منظر پارادایم های حاوی این دو روش، یا بر اساس مقایسه میان کیفیات و ویژگی های یافته ها برای آن دو و تفاوت های هستی شناختی و معرفت شناختی بین دو رویکرد نیز مورد بررسی قرار داد. این نوشتار در پی طرح خصوصیات پارادایمی هر روش و مقایسه روش ها از دیدگاه فرضیات اساسی هر پارادایم و ارایه یک گونه شناسی از ویژگی های روش های یاد شده است.

ترجمه ماشینی: گرگور مک‌لنان در تحلیلی نظام‌مند و جامع از رابطه‌ی جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی، به‌طور شفاف ما را از پرسش‌های فلسفی محوری در علوم اجتماعی به سوی تفاسیر جدیدی از پرسش‌های فوری معاصر مانند اروپامحوری، چندفرهنگ‌گرایی، و بازتابی راهنمایی می‌کند. نویسنده طیف وسیعی از استدلال‌های مرتبط با هم در مورد قابلیت «ایده جامعه‌شناسی»، توسعه مطالعات فرهنگی، و تعادل بین مثبت‌اندیشی و انعکاس در تنظیم نوع درست «موسیقی خلقی» برای کار فکری مترقی ارائه می‌کند.

در این پژوهش، با پذیرش اثرگذارى آموزه هاى دینى بر علوم انسانى در سه حوزه هدف، روش و مسائل، علوم انسانى را به دو بخش توصیفى و دستورى تقسیم کرده و به بررسى نقش آموزه معاد در روش علوم انسانى دستورى پرداخته ایم. در همین راستا با نقد روش هاى موجود در مطالعه علوم انسانى از جمله اثبات گرایى، ابطال گرایى، تاریخ گرایى، هرمنوتیک دیلتاى و رئالیسم انتقادى و بیان ناسازگارى آنها با اعتقاد به جهان آخرت، روش متناسب با آموزه معاد را بررسى کرده و به این نتیجه رسیده ایم که در علوم انسانى دستورى، علاوه بر روش عقلانى، بهره گیرى از روش وحیانى نیز لازم است.

علم حقوق مانند سایر علوم انسانی، دارای مبانی و مبادی فکری است که فلسفه‌ی حقوق عهده‌دار پرداختن به آن‌هاست. اخلاق و ارتباط آن با حقوق، اصلی‌ترین و شایع‌ترین موضوعی است که در فلسفه‌ی حقوق مورد بررسی قرار می‌گیرد و پذیرش هرنوع رویکردی در این موضوع، آثار و نتایج گسترده‌ای را دربرخواهد داشت. ارائه‌ی تعریفی از اخلاق و یافتن رویکردهای موثر اخلاقی گام اول در به سامان رسانده پژوهش در این ساحت است. در وهله‌ی اول با تقسیمی که ریشه در فرااخلاق دارد، نظریه‌های ناشناخت‌گرایانه از دایره‌ی بحث تأثیرگذاری کنار گذاشته می‌شود چرا که این دسته از گرایش‌ها گزاره‌های اخلاقی را قابل اثبات یا ابطال نمی‌دانند و پژوهش منحصر در نظریه‌های شناخت‌گرایانه می‌باشد. در این ساحت پرشورترین مباحث اخلاقی، در اخلاق هنجاری و تلاش برای یافتن معیار اخلاقی بودن رفتارهای انسانی است. در میان نظریه‌های موجود در اخلاق هنجاری، اخلاق فضیلت‌محور و اخلاق وظیفه‌گرا و اخلاق فایده‌باور، سه رویکردی هستند که بیشترین مباحث اخلاقی را به خود اختصاص داده‌اند و امروزه نیز دارای سیطره‌ی غیرقابل انکاری در حوزه‌ی فلسفه‌ی اخلاق هستند.تأثیر نظریه‌های اخلاقی بر حقوق کیفری، منوط به شناخت نوع تعامل میان اخلاق و حقوق است. در این راستا، شناخت تفاوت‌ها میان اخلاق و حقوق، روابط میان آن‌دو و کارکردهایی که اخلاق می‌تواند در علم حقوق داشته باشد، پیش‌شرط ورود به مباحث نهایی است. براساس این نگاه، مراد از واژه‌ی تأثیر روشن می‌شود؛ منظور بررسی استلزامات و اقتضائات و نتایجی است که پذیرش هر نگاه اخلاقی بر حقوق کیفری خواهد داشت. پس از شناخت مدعای این نظریه‌های اخلاقی و نوع تعامل موجود میان اخلاق و حقوق، بایستی حوزه‌هایی از علم حقوق را که متأثر از رویکردهای اخلاقی هستند، مورد شناسایی قرار داد. تا آن‌جا که به حقوق کیفری مرتبط می‌باشد، پنج موضوع در علم حقوق وجود دارد که اخلاق نقشی بنیادین در این موارد ایفا می‌کند؛ مفهوم قانون، چرایی تبعیت از قانون، جرم‌انگاری، مسوولیت کیفری و مجازات. دو ساحت اولیه، موضوع‌هایی هستند که اخلاق دارای تأثیر غیرمستقیم بر حقوق کیفری است؛ بدین معنا که اخلاق با تحت تأثیر قرار دادن کلّیّت علم حقوق، حقوق کیفری را نیز متأثر می‌سازد، اما سه موضوع بعدی را می‌توان در ساختار تأثیر مستقیم نظریه‌های اخلاقی بر حقوق کیفری معنا کرد زیرا در این موارد آورده‌های اخلاقی، نتایج و اقتضاهایی را در حقوق در پی دارند. در هر پنج موضوع، ابتدا به تبیین ساختار بحث و رویکردهای مختلف به موضوع پراخته می‌شود، سپس پاسخ‌هایی که هریک از نظریه‌های سه‌گانه‌ی اخلاقی ارائه می‌دهند. چنین تبیینی از ارتباط میان اخلاق هنجاری و حقوق کیفری، موضوعی است که حتی در منابع لاتین نیز بدان پرداخته نشده است.بعد از شناخت موضع نظریه‌های سه‌گانه، نوبت به نگاه به حقوق داخلی و تطبیق رویکرد آن با مواضع فکری این نظریه‌ها می‌رسد. در مفهوم قانون، با توجه به محوریت اراده‌گرایی، با نظریه‌ی اخلاقی فایده‌گرایی تطبیق می‌شود. در موضوع چرایی تبعیت از قانون، با توجه به نظریه‌ی فقه سیاسی حقوق داخلی رویکردی منحصر به فرد اتخاذ کرده است که با هیچ‌یک از نظریات اخلاقی تطبیق ندارد. با پذیرش اخلاق‌گرایی حقوقی توسط حقوق داخلی، می‌توان آن را با نظریه‌ی اخلاق فضیلت‌گرایانه منطبق دانست. در موضوع مسوولیت کیفری، حقوق داخلی در پذیرش مولفه‌های مسوولیت کیفری قابل تطبیق با وظیفه‌گرایی و فضیلت‌گرایی است و در نهایت در موضوع مجازات می‌توان گفت که در مجازات‌های مستوجب حد، حقوق داخلی رویکردی تا حدودی مشابه وظیفه‌گرایی و فضیلت‌محوری را مورد قبول قرار داده است اما در سایر مجازات‌ها رویکردی مشابه رویکرد فایده‌گرایی مورد پذیرش قرار گرفته است. در نتیجه می‌توان گفت که حقوق کیفری داخلی قابل تطبیق با یک نظریه‌ی اخلاقی نیست و در موضوعات مختلف رویکردهای متفاوتی را مورد قبول قرار داده است فلذا با نظریه‌های مختلف قابل تطبیق است.

زبان‌شناسی شناختی یکی از علوم شناختی است که در دهه‌های اخیر گسترش چشمگیری یافته است. این شاخه علمی که از نتایج دیگرعلوم شناختی در خصوص ذهن و فرایندهای ذهنی سود می‌برد، تأثیر گسترده‌ای بر مطالعات ادبی و فهم متون دینی داشته است. به‌کارگیری این جریان در مطالعات قرآنی دستاوردهای زیادی داشته و همچنان در حال گسترش می‌باشد. نگارنده با اشاره به ادعای اصلی این جریان و اصول آن، به بیان نقدهای مختلف از قبیلِ تجربه‌گرایی و نسبیت‌گرایی و عدم همخوانی با تجرد نفس و تجرد ادراک و غیره می‌پردازد و این نقدها را ناشی از سوء فهم این اصول و برخی ادعاهای فلسفی و عدم تعمق در آنها می‌داند. از این گذشته، به وجود تقریرهای مختلف از برخی دیدگاه‌ها- مانند بدن‌مندی- می‌پردازد؛ همچنین نگارنده تفاوت استعاره‌های مفهومی با استعاره ادبی را بیان کرده، مغالطات مخالفان در این زمینه را بر می‌شمارد و در پایان، به برخی دستاوردهای این نوع تحلیل در مطالعات قرآنی می‌پردازد. مطالعات قرآنی در عصر حاضر به مطالعات پیشین و پسین تقسیم می‌شوند. در نوع نخست، بر خلاف نوع دوم، به مفهوم‌سازی‌های درونی قرآنی وقع چندانی نهاده نمی‌شود و به تطبیق پاره‌ای از اصول زبان‌شناختی پیشین بسنده می‌شود.

معرفت بشری در مسیر تکامل خود، منزل‌گاه‌های متفاوتی را اختیار کرده است. امروزه بر سر این نکته اختلاف چندانی وجود ندارد که درباره‌ی خاستگاه معرفت، نمی‌توان به‌طور قطع اظهار نظر کرد. در آثار تاریخیِ بر‌جای-مانده از دوران‌های قدیم و اندک اطلاعات موجود، می‌توان نقش حوزه‌های جغرافیایی مختلفی را همچون چین باستان، بین‌النهرین و شمال آفریقا، در گسترش زمینه‌های مختلف معرفت بشری و تقویت بنیان‌های اساسی آن، پر رنگ دید. سیر حکمت از این حوزه‌های جغرافیایی به یونان باستان در همراهی با شرایط مختلف جامعه‌ی آن روزگار یونانساختمان جدیدی از دانش و معرفت را در زمینه‌های متنوعی بنا نهاد و نوابغ یونان سهم خود را در حرکت تکاملی دانش بشری به‌خوبی ایفا کردند. بعد از افول ستاره‌ی یونان در اندیشه‌ورزی و تنگ‌شدن عرصه بر اندیشمندان آن دیار، کاروان دانش در جستجوی منزل‌گاهی جدید برای نوزایی، جان‌های تشنه‌ی معرفتِ مسلمانان را رصد کرد و قلب‌های آکنده از شوقِ به دانستن آنان را که با آیات و روایات به حرکت درآمده بود مأمن مناسبی برای رشد و شکوفایی یافت.بنابراین سیر حکمت و معرفت در گذر زمان به دنیای اسلام نیز رسید و بر اساس مدارک موجود، نقش دانشمندان مسلمان در پیش‌برد علم و دانش، انکارناپذیر است. پیشرفت مغرب زمین در حوزه‌های مختلف در طول دو قرن اخیر و دست‌یابی به توانائی‌های متنوع علمی، فنی و مهندسی، صنعتی، مالی، سیاسی، نظامی و ... که یک شکاف عمیق میان آن‌ها و دیگر مناطق به‌وجود آورده است، زمینه-ی شکل‌گیری این تصور را در اذهان مردم مغرب‌زمین فراهم کرده است که فرهنگ خود را حائز مشخصه‌هایی بدانند که مبنای این رشد چشم‌گیر قرار گرفته‌اند و بالتبع دیگران را فاقد این ویژگی قلمداد می‌کنند. از نظر آن‌ها، استقراء و کاربردِ منطق، متعلق به خودشان است و مشرقیان از این عناصر بی‌بهره‌اند و درعوض اهل مکاشفه و شهودند.از طرفی می‌توان ادعا کرد که میان روش پژوهش هر شاخه از معرفت بشری با همان شاخه، همبستگی متقابل وجود دارد. البته این همبستگی به‌گونه‌ای نیست که نتوان به صراحت بر این نکته پای فشرد که روش پژوهش هر علم بر خود آن علم مقدم است. حال پرسش این است که اگر دانشمندان مسلمان توانستند در طول چند قرن حاکم بلامنازع قلمرو معرفت‌های بشری باشند و افق‌های جدیدی در عرصه‌های مختلف علمی پدیدار سازند به چه روش‌های علمی استناد جسته‌اند و آیا اصولاً روش‌شناسی و روش‌های پژوهشی که بتوان به کمک آن بر معتبر بودن یافته‌هایشان مهر تأیید زد، به‌کار گرفته‌اند؟ و این‌که از این رهگذر آیا می‌توان خط‌مشیِ علمی و پژوهشی آنان‌را با دست‌آوردها و معیارهای امروز بشر در عرصه‌های پژوهشی سنجید و قالبی مستدل و مستند برای گزینش و اختصاص ایشان به هر کدام از آن‌ها پایه‌ریزی نمود؟ بر این اساس فهم و اطلاع از روش‌شناسی و روش‌های پژوهشی که دانشمندان مشهور مسلمان ایرانی در دوره‌ی طلایی نهضت علمی دنیای اسلام مورد استفاده قرار داده‌اند، هدف اصلی پژوهش قرار گرفت. این هدف به‌ویژه از آن‌رو حائز اهمیت است که تقریباً در اکثر منابع مربوط به روش‌های پژوهش، نام و نشانی از تلاش‌های دانشمندان مسلمان در این زمینه دیده نمی‌شود. در این میان با توجه به نقش بارز ابوریحان بیرونی و ابن سینا در گسترش مرزهای دانش، بررسی موضوع پژوهش بر تعدادی از آثار ایشان متمرکز گردید.

این تحقیق با هدف بررسی فرصتها و چالشهایتوسعه دانش مدیریت در نظام آموزش عالی ایران در رشته مدیریت انجام شد. در این تحقیق پس از مرور ادبیات موضوعی، تعدادی از عوامل بعنوان فرصتها و تعدادی از عوامل بعنوان چالشهای تولید دانش مدیریت شناسایی شد. سپس این عوامل در پرسشنامه باز بصورت سوالی از 18 متخصص و استاد رشته مدیریت ارزیابی شد. در بخش اول و پرسشنامه باز با استفاده از روش دلفی عوامل بررسی شد و با اجماع بین اساتید و خبرگان 19 عامل شناسایی شد. این عوامل به ترتیب عبارت بودند از فرصتهای تولید دانش نظیر: وجود نیروی جوان و مستعد در حوزه مدیریت، حمایت رهبر معظم انقلاب از تولید دانش بومی، سرمایه‌گذاری دولت در بخش تولید علم، ارزشهای اسلامی در ایران و چالشهای تولید دانش مدیریت نظیر: تغییر رفتار و تغییرات مداوم در حوزه علوم انسانی، وجود موانع زیاد بوروکراسی در تحقیق و توسعه در علوم مدیریت در ایران، عدم آزمایش‌پذیر بودن رفتارهای انسان در حوزه علوم انسانی، توجه به کمیت بجای کیفیت در تولید دانش و مقالات مدیریتی، توجه بی‌اندازه به تئوری‌های غربی، عدم وجود رابطه و تعاملات سازنده بین استاد و دانشجو، عدم توجه دانشجویان رتبه‌های بالای گروههای تجربی و ریاضی در کنکور به رشته مدیریت، تحریم‌های بین‌المللی و عدم دسترسی به منابع مختلف، سپس این عوامل در پرسشنامه بسته و برای آزمون بین خبرگان پخش شد. داده‌ها با استفاده از آزمون علامت و فریدمن ارزیابی شده و در نهایت یکسری از عوامل بعنوان فرصت و بقیه بعنوان چالشهای تولید دانش مدیریت شناسایی شد. در انتها پیشنهاداتی برای غلبه بر چالشها و افزایش تولید دانش مدیریت ارائه گردیده است.

اگرچه پوزيتيويسم در عرصه روش‎شناختي تنها روش رايج نيست، اما هنوز هم مي‌توان آن را مسلط‌ترين روش در حوزه علوم اجتماعي و از جمله حقوق کيفري و جرم‌شناسي دانست. نظريات پوزيتيويستي در تبيين چيستي بزهکاري، خود را در قالب دو ملاک صوري «نقض قواعد مورد پذيرش در جامعه» و «نقض موارد جرم‌انگاري شده در قانون» و ملاک ماهوي «اصل ضرر» نشان داده است. همچنين نظريات پوزيتيويستي در تبيين چرايي ارتکاب بزهکاري خود را در قالب چهار دسته نظريات «پوزيتيويسم زيستي»، «پوزيتيويسم رواني»، «پوزيتيويسم جامعه‌شناختي» و «نظريات تلفيقي» نشان داده است. نظريات پوزيتيويستي در تبيين بزهکاري داراي مباني، اصول و شاخصه‌هايي است که کاملاً از آن‌ها متأثر بوده است. اين نظريه‌ها بر اساس آن مباني و اصول زاده شده‌اند، اما گاه سير منطقي از آن مباني و اصول به سمت اين نظريه‌ها طي نشده و لذا سازگاري لازم در اين نظريه‌ها وجود ندارد. از سوي ديگر، اين مباني و اصول، عليرغم داشتن پاره‌اي شباهت‌ها با حکمت اسلامي، داراي تفاوت‌هاي اساسي با آن هستند. بر اين اساس، در اين رساله ابتدا به بررسي و نقد سير طي شده از آن مباني و اصول به سمت نظريه‌ها و همچنين ميزان سازگاري نظريه‌ها با آن مباني و اصول پرداخته شده و سپس به نقد و بررسي آن مباني و اصول بر اساس حکمت اسلامي با تأکيد بر انديشه علامه طباطبايي همت گماشته شده است. اين مباني و اصول شامل مباني و اصول معرفت‌شناختي، هستي‌شناختي، انسان‌شناختي و روش‌شناختي است. شناخت اين مباني و اصول و نقد آن‌ها، امکان شناخت محاسن و معايب تبيين‌هاي پوزيتيويستي از بزهکاري نسبت به ساير تبيين‌ها را به ما مي‌دهد و از طرف ديگر، در راستاي بومي‌سازي علوم داعيه‌دار مطالعه بزهکاري، زمينه را براي ترسيم و ارائه يک منظومه فکري جديد براي شناخت دقيق و همه‌جانبه بزهکاري و سامان‌دهي رويارويي با آن در پژوهش‌هاي بعدي فراهم خواهد کرد.واژگان کليدی: پوزيتيويسم، بزهکاری، حکمت اسلامی، علامه طباطبايي، معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، روش‌شناسی

چکیده ندارد.