جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از محوری‌ترین اصول عقیدتی دین اسلام، اعتقاد به توحید است. این اعتقاد نقش مؤثری در شکل‌گیری تفکرات و کنش‌های جامعۀ دینی داشته و استلزاماتی را در سطوح مختلف اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی برای فرد و جامعه در پی خواهد داشت. با توجه به ابعاد مختلف توحید و استلزامات گوناگون آن در زمینه‌های مختلف، در این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی به استلزامات سیاسی توحید در مالکیت از منظر آیت‌الله مصباح (ره) پرداخته ‌شده است. بر اساس نتایج به‌دست ‌آمده، مشروعیت حکومت، پذیرش نظام سیاسی مبتنی بر ولایت ‌فقیه، لزوم تبعیت قوانین موضوعه از قوانین الهی، ضد ارزش بودنِ جنگ بر سرِ ریاست، توجه به استقلال و آزادی کشور در روابط و مناسبات خارجی، حفظ مالکیت اجتماعی افراد جامعه و ضابطه‌مند بودن آزادی‌های انسان از استلزامات سیاسی توحید در مالکیت از دیدگاه آیت‌الله مصباح (ره) به‌حساب می‌آید.

هدف: در راستای طرح تحول در علوم انسانی، گام نخست استخراج مبانی انسان‌شناختی، هستی‌شناختی و... نظریات غربی و کاربست مبانی اسلامی در این نظریه‌هاست. استخراج و تحلیل مبانی انسان‌شناختی نظریۀ قرارداد اجتماعی جان لاک و کاربست مبانی انسان‌شناختی آیت‌الله مصباح در این نظریه و دستیابی به نظریۀ قرارداد اجتماعی با رویکرد اسلامی هدف این تحقیق بود. روش: در نوشتار حاضر به روش توصیفی- تحلیلی به استخراج مبانی انسان‌شناختی نظریۀ قرارداد اجتماعی لاک و جایگذاری مبانی انسان‌شناختی آیت‌الله مصباح یزدی در این نظریه پرداخته شده است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: اجتماع‌گرایی انسان و میل او به ایجاد حکومت، ریشه در گرایش فطری تعالی‌طلبی و حق‌جویی فرد دارد. انسانها با توافق یکدیگر دستورات و قوانین دینی و الهی را مرجع حل اختلافات خود قرار می‌دهند و برای تضمین سعادت خویش، آنچه حق و درست است را می‌پذیرند. بر این اساس، فردی را که فهم بهتری از دین و دستورات الهی دارد و نظرش به حقیقت نزدیک‌تر است، به عنوان حاکم و داور خویش انتخاب می‌کنند.

سنت پیامبر و امامان معصوم(ع) یکی از منابع اصلی برای دستیابی به آموزه‌های دین است که بدون آن، رسیدن به آموزه‌های دین وحیانی اسلام امکان‌پذیر نیست. از سوی دیگر، با توجه به جامعیت دین اسلام در هدایت انسان، استنباط آموزه‌های دینی مربوط به علوم انسانی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است که امروزه فرایند آن با عنوان «اسلامی‌سازی علوم انسانی» دغدغه پژوهشگران شده است. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی نقش سنت پیامبر و امامان معصوم(ع) در اسلامی‌سازی علوم انسانی با تأکید بر اندیشه‌های متفکر بزرگ جهان اسلام، علامه مصباح یزدی را وجهۀ همت خود قرار داده است. اگرچه همگان بر منبع بودن سنت برای دستیابی به آموزه‌های دینی تأکید دارند، اما ادلۀ حجیت و نیز دامنۀ سنت از مسائلی است که نیازمند تأمل جدی است، ضمن آنکه به لحاظ روش‌شناسی استناد به سنت برای اسلامی‌سازی علوم انسانی از دشواری‌های خاص خود برخوردار است که در این مقاله به آنها اشاره شده است.

در رویکرد مبناگرایی برای توجیه معرفتی، اولیّات گزاره‌های ضروری‌اند که پایه و اساس گزاره‌های دیگر قرار می‌گیرند. اشکالی درباره ضرورت صدق اولیات مطرح شده است. همین امر موجب توجه فیلسوفان مسلمان از جمله علامه مصباح یزدی و آیت‌الله عابدی شاهرودی به مسئله تبیین ضرورت صدق این گزاره‌هاست. این نوشتار در تلاش است با مقایسه تطبیقی نظرات این دو اندیشمند، تبیین رویکرد و بیان اشتراکات و تفاوت‌های دو نظریه، به این سؤال پاسخ دهد که کدام یک از دو روش اتقان بیشتری داشته و کارآمدی لازم برای توجیه ضرورت صدق اولیات را دارند؟ روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی بوده، از منابع کتابخانه‌ای بهره خواهد برد. با بررسی نظریات این نتیجه قابل طرح است که روش علامه مصباح با ابتنا بر علم حضوری است. اگرچه تکیه بر اتقان شهود و علم حضوری می‌تواند راهکاری مناسب برای تبیین مطابقت با واقع باشد، چالش‌هایی نیز دارد. درمقابل نظریه آیت‌الله عابدی شاهرودی از راه تحلیل ساختار شناخت به ضروری‌بودن این قضایا برای شناخت می‌رسد. ضمن اینکه شباهت‌هایی مثل توجه به علم حضوری در هر دو نظریه وجود دارد، اشکالاتی به نظریه علامه مصباح قابل طرح است که به نظریه استاد عابدی شاهرودی وارد نیست.