جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کسب دانش معتبر از بافت های قدیمی شهرها به عنوان یک پدیدار که در یک فرآیند زمانی و متکی بر تعاملات انسانی افراد ساکن در آن شکل گرفته است، نیازمند ورود سازمان یافته و منطقی به آنهاست. هر گونه برنامه ریزی در بافت های قدیمی به عنوان یک واقعیت اجتماعی در حقیقت به منزله پی گیری یک فرآیند تحقیق علمی در این بافت هاست. هویت هر تحقیق علمی وابسته به روش شناسی حاکم بر آن است. در روش شناسی علمی سه عنصر هستی شناسی، معرفت شناسی و روش نقش آفرینی می کنند. روش شناسی های کمی گرایانه و کیفی گرایانه هر کدام با پیش فرض های خاص خود از مسیرهای متفاوت در این سه عنصر، به واقعیت وارد و سپس جهت تحلیل و تصمیم سازی پیرامون آنها از آن خارج می شوند. بافت های قدیمی شهرها که محصول ساخت و ساز انسانی است از یک هویت فرهنگی منحصر به فرد برخوردارند که هر نگاه کمی گرایانه، محیط محور و یا پروژه محور نمی تواند به شناخت درست از آن ها منجر شده و تغییراتی جهت تحولات ساختاری در آنها پیشنهاد نماید. نگاه کیفی گرایانه که متکی بر روش شناسی کیفی است به این بافت ها به عنوان یک پدیدار می نگرد و معتقد است که محقق با یک تجربه زیسته مواجه است که این حیات به لحاظ زمانی، فضائی و روابط درونی آن قابل تعمق است. بر اساس این روش شناسی، بافت قدیمی شهر در فرآیندی که به وجود آمده هر گونه دخالت نتیجه مدار، باعث مقاومت های ساکنان در مقابل تغییرات پیشنهادی توسط برنامه ریزان شهری می شود. این مقاله ضمن معرفی روش شناسی های علمی (اثباتی، تفسیری و انتقادی) و تعریف آنها از واقعیتی که برنامه های توسعه جهت شناسائی دقیق و تغییر در آن طراحی می گردند، به ارزیابی برنامه های توسعه اقتصادی-اجتماعی بافت های قدیمی شهرها در ایران می پردازد. در این بررسی سعی بر این است که ضمن معرفی و توضیح روش شناسی پدیدار شناسانه، بافت قدیم را به عنوان یک پدیدار در نظر گرفته تا نگاه برنامه ریز از اعتبار نظری و عملیاتی لازم برخوردار گردد. در نهایت با توجه به تجربیات علمی موجود، به مختصات نگاه فرهنگ مدار بجای بسترمدار، انسان گرا به جای محیط گرا و فرآیندی بجای نتیجه ای پرداخته می شود.

افزایش سریع شهرنشینی بدون همراهی رشد و توسعه شاخص های اقتصادی و اجتماعی به عنوان لازمه شهرنشینی پایدار، شهرها را با مشکلات و معضلات بسیاری مواجه کرده است. یکی از این مشکلات حاشیه نشینی است. حاشیه نشینی از نظر بهداشت محیط، بهداشت روان، سلامت اجتماعی، پایداری شهری و ... دارای پیامدهای مخربی بر توسعه پایدار شهری است. حاشیه ها با ویژگی هایی همچون کیفیت پایین زندگی، وضعیت نامساعد مسکن، تراکم بالای جمعیت، خدمات نازل شهری و ... و حاشیه نشینان با خصوصیاتی چون سطح پایین سواد، بیکاری، مشاغل نامطمئن و ... محیط مساعدی برای رشد و ظهور انواع آسیب های اجتماعی را مانند اعتیاد، دزدی، ولگردی، فروش و مصرف مواد مخدر، فروش و مصرف مشروبات الکلی، فحشا و ... فراهم می کنند که این امر می تواند تهدیدی جدی برای توسعه و سلامت پایدار شهری محسوب شود. این مطالعه به شیوه پیمایشی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و تجربه زیسته پژوهشگران در حاشیه های شهرهای همدان و کرمانشاه به منظور بررسی معضل حاشیه نشینی به عنوان تهدیدی جدی برای توسعه و سلامت پایدار شهری است. حجم نمونه شامل 523 نفر از حاشیه نشینان شهر همدان و 374 نفر از حاشیه نشینان جعفرآباد کرمانشاه است. یافته های تحقیق نشان می دهد که حدود 63 درصد از پاسخگویان یا اصلا از وضعیت بهداشتی محله خود راضی نبوده اند و یا رضایت اندکی داشته اند، خانوارهای مناطق حاشیه نشین از نظر کمیت مسکن بطور متوسط دارای دو اتاق بوده اند. حدود 43 درصد از آنها وضعیت مالی و اقتصادی خود را از لحاظ شیوع فقر در محله بد و ضعیف ارزیابی نموده اند.

این مقاله با ارائه یک مدل کوشیده است تا ابعاد شکل دهنده مدیریت شهری را مشخص کند. هدف از این اقدام تشریح ابعاد مختلف این سازه انتزاعی است تا با شناسایی این ابعاد در حوزه های گوناگون بتوان با بینش و دقت بیشتری به تحلیل همه جانبه این مفهوم پرداخت. برای تدوین چنین مدلی از دو روش نظریه پردازی و نظریه آزمایی استفاده شده است. ابتدا با استفاده از نظرات استادان حوزه های مربوط به مدیریت شهری، شهرسازی جغرافیا و علوم اجتماعی، در مباحث مرتبط با قلمرو مدیریت شهری به تبیین ابعاد و مولفه های مدیریت شهری پرداخته شده، سپس با مقایسه مدل اولیه تدوین شده با نمونه های واقعی، نظریه آزمایی (فرضیه آزمایی) صورت گرفته است. برای نظریه آزمایی از نمودارهای سازمانی شهرداری های 10 شهر جهان شامل تهران، نیویورک، سندیگو، پاریس، دبی، سیدنی، سانتا باربارا، تورنتو، لوبوک و فرانکلین استفاده گردیده. یافته های تحقیق نشان می دهد مدل نهایی مدیریت شهری دارای مولفه های: «مدیریت»، «فنی و مهندسی»، «شهرسازی»، «حسابداری»، «مالی و اقتصاد»، «علوم اجتماعی»، «محیط زیست»، «اقتصاد»، «حقوق»، «علوم سیاسی»، «جغرافیا » و «نظامی» و «انتظامی» است.

بینش ها‏ی جدید و پیشرفت ها‏ی صورت گرفته در مطالعات مربوط به توسعه شهری و بررسی خدمات عمومی حاکی از توجه روز افزون به مساله «ارزیابی تاثیر محلی» است. در این رویکرد، ضمن تاکید بر اهمیت مشارکت شهروندان در امور محلی، به ایجاد احساس تعلق ساکنان به محله نیز توجه می شود. این مقاله، ضمن معرفی بحث ارزیابی تاثیر محلی، به عنوان نوعی تحقیق ارزیابی، اهمیت این موضوع را برای برنامه ریزی و مدیریت محلی نشان می دهد و سپس نتایج پیمایش انجام گرفته در شهر اصفهان، در زمینه ارزیابی خدمات ارائه شده شهرداری، به وسیله شهروندان اصفهانی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. نهایتا نقاط ضعف و قوت خدمات شهری و چگونگی حرکت بسوی وضعیت مطلوب در ارائه خدمات عمومی به شهروندان بر اساس نتایج تحقیق بیان می شود.

در این مطالعه رابطه بین میزان اعتماد اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی به عنوان مولفه های کلیدی علوم اجتماعی مورد مطالعه قرار گرفته است. امروزه موضوع اعتماد اجتماعی به عنوان شرط اصلی ایجاد یک جامعه سالم و نظم اجتماعی و نیز متغیر امنیت اجتماعی به مثابه نیاز اساسی انسان مورد توجه اندیشمندان و صاحب نظران علوم انسانی و اجتماعی قرار گرفته است. با توجه به مباحث نظری پژوهش، هدف اساسی این مطالعه، بررسی رابطه دو متغیر اعتماد اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در جامعه آماری مورد مطالعه است. این پژوهش از نوع پیمایش اجتماعی بوده و برای جمع آوری داده های تحقیق از تکنیک پرسشنامه توام با مصاحبه استفاده شده است. برای سنجش مفهوم اعتماد اجتماعی از 5 گویه و برای مفهوم احساس امنیت اجتماعی از 24 گویه در قالب طیف لیکرت استفاده شده است. اعتبار مقیاس های فوق با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب با 76 و 85 درصد مورد تایید قرار گرفته است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه زنان واقع در سنین فعالیت (64-15 سال) ساکن منطقه شمال (مناطق 1 و 2) و جنوب (مناطق 19 و 20) شهر تهران در سال 1389 است. بر اساس فرمول نمونه گیری کوکران، از هر منطقه 265 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین و با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای و تصادفی ساده افراد نمونه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج تحلیل آماری با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون (r=0.361) موید رابطه معنادار‏ بین دو متغیر میزان اعتماد اجتماعی و میزان احساس امنیت اجتماعی در بین زنان مناطق جنوب شهر تهران در سطح اطمینان 99 درصد است.

فضاهای شهری و مناسبات اجتماعی، به صورت انکارناپذیری با هم پیوند دارند؛ کنش اجتماعی با فضاهای شهری شکل می گیرد و این فضاها خود، توسط اجتماع تولید می شوند. این نقش فضاهای شهری در ایجاد سرمایه اجتماعی را در شهر شهرکرد بررسی می کند. روش تحقیق، پیمایش و جامعه آماری، شامل کلیه شهروندان 16 سال به بالای شهر شهرکرد بوده است که از بین آنها 384 نفر با کمک تکنیک تصادفی خوشه ای چند مرحله ای، به عنوان نمونه انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفتند. در این پژوهش، تناسب، هویت، سرزندگی، و دسترسی به فضای شهری، به عنوان متغیر های مستقل و اعتماد، همبستگی و مشارکت اجتماعی، که مولفه های سرمایه اجتماعی هستند، به عنوان متغیرهای وابسته در نظر گرفته شده اند. استنباط آماری از داده ها مشخص ساخت که میزان سرمایه اجتماعی با توجه به وضعیت کیفی فضاهای شهری، به صورت معناداری متفاوت است، به گونه ای که هرچه شاخص های فضاهای شهری بهبود می یابد، میانگین سرمایه اجتماعی نیز افزایش پیدا می کند و بالعکس.

عوامل متعددی در شکل گیری رفتارهای زیست محیطی تاثیر گذار هستند. هدف از نگارش این مقاله بررسی رابطه میزان دینداری با ارزش ها و رفتارهای زیست محیطی در شهر اهواز است. بر اساس نظریات جامعه شناسان زیست محیطی، افراد با زمینه های دینی متفاوت دارای ارزش های زیست محیطی متفاوتی می شوند که منجر به شکل گیری رفتارهای گوناگون در برخور با محیط زیست می شود. روش بررسی در این تحقیق، پیمایشی و ابزار سنجش پرسشنامه است. نمونه تحقیق شامل 400 نفر از ساکنان شهر اهواز است که از طریق نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده اند. یافته های این تحقیق نشان می دهد که بین متغیرهای سن و جنس و تحصیلات با رفتار زیست محیطی رابطه معناداری وجود دارد. ضریب همبستگی به دست آمده برای رابطه متغیرهای میزان دینداری و رفتار زیست محیطی 0.080 و سطح معناداری 0.112 که نشان از این بود که بین دو متغیر رابطه معناداری وجود ندارد، اما ضریب همبستگی به دست آمده برای رابطه میزان دینداری و ارزش زیست محیطی 0.158 و ارزش زیست محیطی با رفتار زیست محیطی 0.168 به دست آمد که هر دو رابطه در سطح 0.01 معنادار بودند.

هدف محوری پژوهش حاضر، «تبیین عوامل اجتماعی موثر بر جلب مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع آوری زباله های خانگی، در منطقه 13 شهرداری تهران» است. در مبانی نظری تحقیق، نظریات اندیشمندان را به سه رویکرد جامعه شناختی، روانشناختی و رویکرد ترکیبی تقسیم کرده، به بررسی نظرات نظریه پردازان مختلف و پیشینه تجربی و در نهایت نظریه لرنر، اینگلهارت و هومنز به عنوان چارچوب نظری و بر اساس آن به تدوین مدل نظری و فرضیات پرداخته شد. روش تحقیق حاضر اسنادی و پیمایشی و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه است. جامعه آماری تعدادی از خانوارهای ساکن منطقه 13 شهرداری تهران است که (381) خانوار به عنوان حجم نمونه تعیین شده است. نمونه ها ابتدا با روش نمونه گیری خوشه ای مشخص و در مرحله بعد بر اساس نمونه گیری سهمی، سهم هر محله برای توزیع پرسشنامه تعیین گردید. برای سنجش اعتبار (روایی) پرسشنامه، از اعتبار صوری و برای سنجش پایایی، از یک تحقیق مقدماتی استفاده شد، در این تحقیق مقدماتی گویه ها (ضریب آلفا 0.89) از پایایی بالایی برخوردار بودند. عمده ترین یافته های تحقیق: بین سن، وضعیت تاهل و میزان مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع آوری زباله های خانگی (با 95 درصد اطمینان) رابطه معناداری وجود دارد. همچنین بین جنس، سطح تحصیلات، وضعیت فعالیت، نحوه آموزش، تاثیر رسانه های گروهی، رضایت از خدمات شهری، اعتماد اجتماعی، احساس تعلق اجتماعی، احساس فایده مندی و باور به سودمندی و میزان مشارکت شهروندان (با 99 درصد اطمینان) رابطه معناداری وجود دارد.