جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این مقاله، بررسی و بیان منابع و قواعدی است که اهل عرفان و حکمت و معبران، درتاویل و تعبیر رویا از آنها استفاده می کردند. اگر رویا را به یک متن تاویل پذیر تشبیه کنیم، دریافت می شود که خوابگزاران قدیم، در تاویل این متن، هم به عبارات متن یا نمادها، هم به احوال نویسنده متن و هم به اوضاع تاریخی و شرایط اجتماعی وی نظر داشتند. به سخنی دیگر، خوابگزاران قدما برسه پایه قرار داشت: نمادهای رویا، احوال بیننده رویا و شرایط زمان و مکانی ای که رویا در آن دیده شده است.خوابگزاران قدیم در تعبیر و تاویل نمادهای رویا، به منابع و ماخذی استناد می جستند؛ قرآن مجید و احادیث و امثال، از مهمترین منابع آنان در تعبیر رویا بود. یافتن تناسب های میان نمادها و معنی آنها، از طریق عقل یا دل نیز از راه های پی بردن به مفهوم و معنی صور ظاهر شده در رویا، بود. توجه به احوال بیننده رویا نیز در تاویل و تعبیر نقش به سزایی داشت. از این رو، دین، زبان و حرفه رویا بین، به هنگام تعبیر، مورد سوال قرارمی گرفت. به جز توجه به احوال شخصی که خواب دیده است، زمان و مکان دیدن رویا، در تعبیر و تاویل نقش مهمی ایفا می کرد.در این مقاله، ضمن بررسی و تحلیل منابع و قواعد رویا ازدیدگاه قدما، نظریه های روانکاوان معاصر نیز در پاره ای موارد، نقل شده است.

موضوع شهید وشهادت، درعرفان اسلامی، موضوعی است تازه و هنوزبه طور مستقل و جامع، درباره آن، تحقیقی صورت نگرفته است. با آن که در شریعت مقدس اسلام، جایگاه شهادت و شهید، به خوبی روشن و آشکار است و آیه و حدیث فراوانی دراین زمینه وجود دارد؛ اما در عرفان اسلامی تنها جمله هایی کوتاه، به صورت جسته و گریخته، در لابه لای متون عرفانی و کتاب های صوفیه یافت می شود که به مفهوم شهادت باز می گردد. در این مقاله، سعی بر آن است که پس از روشن کردن جایگاه شهادت و شهید درنگاه شریعت، به شناسایی و بررسی شهادت و شهید، در عرفان پرداخته شود وعامل های موثر در پدید آمدن شهادت در نگاه عرفان، مورد بررسی قرار گیرد.

هدف از این پژوهش، کاوشی در میزان و چگونگی شایست ها و نشایست ها، در دو حماسه ایران و یونان است. شاید منصفانه تر این باشد که ارزش ها و ضد ارزش های هر قومی در جغرافیا و تاریخ آن قوم واکاری و بررسی شود؛ اما از آن جا که مبنای شناخت ارزش ها و ضد ارزش ها، مفاهیم انسانی و فرهنگ انسانی است؛ بیراه نیست اگر از فاصله سال ها و سده ها، اکنون به گذشته ها بنگریم و قضاوت کنیم و آنچه را در خدمت فرهنگ انسانی است، تحت عنوان شایست ها و ضد آن را با نام نشایست ها دسته بندی کنیم.این تلاش، برای شناخت شایست ها و نشایست های ایلیاد هومر و شاهنامه فردوسی است و برای این که انصاف را در فضای حماسی لحاظ کرده باشیم؛ به بخش پهلوانی شاهنامه توجه خاص داشته ایم. شیوه کار، براساس خوانش دقیق متن دو حماسه و گزینش نمونه هایی است که بتواند نمادی از کلیت آن حماسه ها باشد. از یافته های این پژوهش این است که نمونه های شایست ها در هر دو حماسه قابل توجهند؛ اگر چه در مقام مقایسه، میزان آن در ایلیاد کمتر است؛ ضمن این که باید به حجم کمتر ایلیاد نیز توجه کرد.

«از خود بیگانگی»، به معنی دورشدن از اصل خویش، موضوعی است که در دوران های مختلف، مورد توجه دانشمندان بوده است؛ اما در عضر جدید و درجامعه صنعتی، به شکل تازه ای ظهور کرد و چهره خویش را نمودار ساخت؛ به طوری که دانشمندان بزرگ جامعه شناس، درباره این پدیده هشدارها داده و جامعه را از آن بر حذر داشته اند.در جامعه شناسی «از خود بیگانگی»، درحوزه تقسیم فنی کار ( تکنولوژی)، از جنبه فردی و اجتماعی توجه صاحب نظران را به خود جلب کرده است؛ زیرا در این راستا، انسان یا نسبت به خود، بیگانه می شود یا نسبت به جامعه. در جوامع صنعتی، توکویل را اولین کسی دانسته اند که بدون ذکر « الیناسیون» به تبیین آن پرداخت. سپس مارکس، این دیدگاه ها را تکمیل کرد؛ البته برخی از این دانشمندان تنها از دیدگاه اقتصادی، به این موضوع نگریسته اند و میشل فوکو، آلن تورن و ملوین زیمن نیز دیدگاه های خویش را، در این باره تبیین کرده اند.در متون ادب فارسی نیز این موضوع، نه تنها از جنبه ظاهری؛ بلکه ازجهات مختلف، مورد توجه قرار گرفته است. ناصرخسرو، یکی از اولین شاعرانی است که با مطرح کردن ارزش انسان و اهمیت او، با توجه به اوضاع اجتماعی، فرهنگی و سیاسی روزگار خود، درباره این بیگانگی، سخن می گوید و انسان ها را ازغفلت و بی خبری نسبت به جایگاه خویش، بر حذر می دارد. او گرفتار شدن انسان را به زرق و برق های دنیوی و اسارت در چنگال دیو، دور شدن ازمقام خود می داند و کفتاروارگی را رمز بزرگ غفلت می شمارد.

کاربرد عددها در باورهای مردم، جایگاه خاصی دارد؛ به گونه ای که بعضی از آنها را، مقدس و برخی را شوم می پندارند.عدد سه یکی از عددهایی است که در اعتقاد مردم مقدس بوده و در آیین ها به آن توجه خاصی شده است؛ اما اندیشه وران درباره اعتقادات مربوط به این عدد سخنی نگفته اند.در این مقاله که با عنوان «جایگاه عدد سه در فرهنگ و آیین های باستانی ایرانیان» تهیه گردیده است نگارنده درباره ارزش عدد سه در فرهنگ و آیین مردم ایران زمین تحقیق کرده و سعی کرده است که شواهد معتبر از منابع مهم فرهنگی ایرانیان را برای اثبات تقدس این عدد ذکر کند.

آتش یکی از عناصر بنیادی، در تکوین هستی و در جهان مادی به شمارمی آید. با رویکرد به ارزش و اهمیت آن در زندگی بشر، از دوره های باستان تاکنون، روایت های اعتقادی و آیینی زیادی را نقل کرده اند. روایت هایی که واقعیت های زندگی را در دوره باستان تشکیل می دادند؛ ولی بعدها به صورت نمادهایی در دوره های پسین در آمدند. رهیافت به نمود و نمادیندگی آتش در اسطوره ها و بازتاب آن، در متون اساطیری و حماسی ایران، اوستا و شاهنامه فردوسی، هدف این جستار است.همانگونه که در متن اشاره خواهد شد، «آتش» از دیدگاه روان شناسی نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته است؛ البته تفسیر این نماد در اسطوره ها و رویا، بیشتر بر مبنای روان شناسی فروید صورت گرفته است.از گونه های آتش در اوستا، می توان از«آتش آیینی»، «آتش نابودکننده (رستاخیز)» و «آتش آزمون» نام برد. ازآن جایی که اسطوره های ملت ها، در پیوند با یکدیگراند، به تبار مشترک آنها بر می گردد، اسطوره آتش نیز در گذار خود از ملتی به ملتی دیگر، به ویژه، هند و ایران، دچار همسانی و دگرسانی هایی شده است. آتش در متون اوستا کانون مناسک و نیایش ها است. ایزد آتش و آتش بهرام دارای ارزش و اهمیت بیشتری است. شاهنامه فردوسی که پی گیر مفاهیم آتش از دوره باستان و مزدیسنان است، گونه های آتش، به ویژه آتش آزمون، آتشی که برای سیاوش برافروخته شد، در آن نمود بیشتری دارد. روی هم رفته، این متن در بردارنده باورهای آیینی در پیوند با آتش است. سخن آخر این که ریشه این باورمندی ها را، در نقش ارزش آتش در زندگی بشر، و در تفکر انسان دوران اسطوره ای براساس و بنیاد خیال، باید دانست.

این مقاله، به بررسی آثار داستانی صادق چوبک، از جهت عوامل فنی داستانی، مانند طرح، شخصیت، گفت وگو و... اختصاص دارد. هدف اصلی آن است تا شیوه برخورد، چوبک، به عنوان یکی از تواناترین نویسندگان داستان کوتاه، با عوامل مدرن داستان نویسی شناخته و ازاین رهگذر، سبک نویسندگی وی نیز مشخص شود. میزان تاثیر مکتب ادبی ناتورالیسم و نیز نهضت مدرنیسم، بر شیوه داستان نویسی چوبک، از دیگر اهداف این مقاله است.

در این مقاله به بررسی « مضامین» رایج در شعر برخی از شاعران قرن نهم پرداخته ایم. از آن جا که مضامین شعر قرن نهم، از گستردگی و تنوع ویژه ای برخوردارند؛ از میان آنها ده مضمون رایج تر از جمله: منقبت، مدح،‌ عرفان، عشق مجازی، خدا، غم، فراق، بی اعتباری دنیا و اغتنام فرصت را انتخاب کرده و در باب آنها، به جستجو در دیوان های شاعران برجسته قرن نهم، از قبیل: جامی، شاه نعمت اله ولی، هلالی جغتایی، اهلی شیرازی، بابا فغانی شیرازی، قاسم انوار، انسی و کاتبی پرداخته ایم.ترتیب ذکر مضامین براساس فراوانی و شیوع آنها می باشد و در هر مورد، به مقایسه و ذکر تفاوت های ساختاری و معنایی این مضمون ها در قرن نهم با سایر دوره ها پرداخته و قالب های رایج هر مضمون را ذکر کرده و سپس به ذکر نمونه هایی از شعرهایی که درآن ها از این مضامین سخن رفته، مبادرت نموده ایم.در پایان، به نتیجه گیری و ارائه نموداری از کمیت این مضامین، درشعر قرن نهم پرداخته ایم.

ادبیات، گسترده ترین افق فرهنگی است که درخلال گزارش های آن، می توان مولفه های اصلی هویت را ازسرنوشت انسان در اجتماع که همچون کارکردهای معین به ظهور می رسد، باز شناخت. مولفه های پربسامد هویت ایرانی، خصایص اصلی وبن مایه های فرهنگی ایرانی، در انواع ادبی با ساختارهای متفاوت، ظهوری مشابه دارند.دراین مقاله، پس از بازشناسی و بررسی مفهوم ایران و ایرانی، از طریق بررسی ادب پارسی تا حمله مغول، کوشش شده است تا پربسامدترین مولفه های فرهنگی هویت ایرانی جستجو و از طریق نمونه های بارز آن معرفی گردند.