جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف مقاله حاضر پاسخ به این پرسش هاست که اولا، توسعه سیاسی در مفهوم توسعه مشارکت و رقابت سیاسی، در دوره پس از روی کار آمدن رضاشاه تاکنون (1382-1304)-طی شش مقطع زمانی متوالی-چه روندی را در ایران طی کرده و چه فراز و فرودی را پشت سر گذاشته است؟ و ثانیا، در این مدت نسبتا طولانی، توسعه سیاسی در کشور با چه موانع و چالش های جدی مواجه بوده است؟ برای پاسخ به این پرسش ها، که در حوزه جامعه شناسی سیاسی مطرح است، از نظریه های چاندوک، مور، هانتینگتون، اسکاچپول، و لوسیانی در باب ضعف جامعه مدنی و حاکمیت دولت تحصیلدار-به عنوان موانع و چالش های جدی توسعه سیاسی-بهره گرفتیم و نهایتا این فرضیه مطرح گردید که هر چه تمرکز و اتکا انحصاری دولت بر درآمد نفت، بیشتر و بنیه جامعه مدنی ضعیف تر باشد، احتمال تحقق توسعه سیاسی در جامعه، کمتر می شود. بررسی و آزمون این فرضیه به کمک اسناد و مدارک متعتبر تاریخی و شواهد و قران آماری دقیق نشان داد در هر دوره ای که دولت، خصلت تحصیلدار پیدا کرده و مستقل و بی نیاز از مالیات مردم گشته و از تمرکز قدرت برخوردار گردیده، عرصه را برای مشارکت و رقابت سیاسی تنگ تر کرده و مانع استقرار توسعه سیاسی شده است. بر عکس، هرگاه قدری از خصلت و ظرفیت تحصیلداری دولت کاسته شده و یا دولت، ضعیف و دچار بحران مالی گردیده، به سمت مالیت ستانی از مردم گرایش یافته و نتیجتا، فرصت مغتنمی برای رشد و بالندگی جامعه مدنی و توسعه سیاسی در کشور فراهم شده است. به این ترتیب، ملاحظه می شود توسعه سیاسی در ایران معاصر، به سبب وجود موانع ساختاری مورد اشاره، روندی ناهموار و زیگزاگی داشته و در ادوار شش گانه مورد بحث، متناوبا دچار قبض و بسط گردیده است.

جریان مهاجرت های بین المللی به دلایل مختلفی مثل فروریختن مواضع سیاسی در امر جا به جایی، توسعه سیستم های ارتباطی، ارزان تر شدن هزینه های حمل و نقل، نابرابری در سطح دستمزدها در کشورهای مختلف و نیاز به نیروی کار و ... بر اساس آمار و اطلاعات دقیق در حال افزایش است. مطالعه حاضر با استفاده از نظریه های جاذبه و دافعه لی و جهانی شدن به بررسی عوامل برانگیزنده مهاجرت 770 نفر از جوانان 30-18 ساله شهرهای شیراز و ارسنجان پرداخته است. نتایج پژوهش نشان داد که گرایش به مهاجرت در بین جوانان ایران مانند سایر کشورهای جهان رواج یافته است، به طوری که تنها 9 درصد از افراد نمونه گرایش به مهاجرت نداشته اند. نتیجه بررسی متغیرهای جمعیت شناختی، حاکی از آن است که گرایش به مهاجرت در بین پاسخگویان مرد، مجرد، درآمد پایین، تحصیلات لیسانس، سن 25 - 22 و افراد ساکن در شیراز بیش از گروه های مقابل آنهاست و از بین عوامل زیمنه ساز گرایش به مهاجرت؛ نگرش (منفی) افراد نسبت به اوضاع اجتماعی-فرهنگی و آموزشی، اقتصادی و سیاسی کشور، به ترتیب بیشترین تاثیر را داشته اند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که در جامعه ای مثل ایران، عوامل اجتماعی-فرهنگی و آموزشی مانند عوامل اقتصادی و شاید بیشتر بر تمایلات و انگیزه های افراد نفوذ دارند.

کتاب جنسیت و سیاست اجتماعی در اوضاع و احوال جهانی، بخشی از برنامه پژوهشی نهاد تحقیقاتی سازمان ملل در زمینه توسعه اجتماعی (UNRISD) است و با ارایه تحقیقاتی مقایسه ای که توسط گروهی از متخصصان مسایل جنسیتی (عمدتا متعلق به کشورهای در حال توسعه) به انجام رسیده است، به کاوش در ابعاد جنسیتی سیاست اجتماعی می پردازد. این کتاب ضمن مطرح ساختن این بحث که دیدگاه جنسیتی به سیاست اجتماعی در کشورهای با درآمد پایین و متوسط همچنان امری حاشیه ای تلقی می شود، نشان می دهد که چگونه مساله جنسیت بر نهادهای اجتماعی درگیر در سیاست اجتماعی همچون خانواده، بازار، سیستم آموزشی و بهداشتی و بخش دولتی تاثیر می گذارد. هدف کتاب نیز وارد ساختن چارچوب تحلیل جنسیتی به بطن تفکراتی است که پیرامون سیاست اجتماعی وجود دارد. به زعم نویسندگان این کتاب، حقوق اجتماعی و اقتصادی توسط ساختارها و اصلاحات اقتصادی، طراحی ها و ظرفیت های نهادی و آن دسته از فرایندهای سیاسی شکل می گیرد که عمیقا آغشته به مسایل جنسیتی اند. آنها معتقدند اندیشیدن پیرامون ارایه خدمات اجتماعی می بایست عرصه ای فراتر از دولت ها و بازارها را در بر گیرد.

یکی از پرچالش ترین اقدامات رضاشاه، کشف حجاب است، که با مخالفت های فراوان در جامعه ایران رو به رو شد. این مقاله، با نگاهی متفاوت به مساله کشف حجاب، تلاش دارد تا آن در زمینه فرهنگی و ادبی جامعه ایران در دهه آخر سده گذشته و دو دهه ابتدایی سده حاضر قرار دهد و بر این مبنا، با مقایسه شعر موافقان کشف حجاب با استدلال های دولتی در زمان کشف حجاب، و نیز مقایسه شعر موافقان کشف حجاب و شعر مخالفان، هم تفاوت بیان و استدلال موافقان و مخالفان را نشان دهد و هم ابتنای استدلال های دولتی کشف حجاب بر مدعیات مطرح شده در شعر موافقان کشف حجاب بیان کند. تحلیل محتوای شعر شاعران کشف حجاب نشان می دهد که محتوای این اشعار پنج زمینه کلی زیر را داشته است: بهبود وضعیت عمومی زندگی و فرهنگی زنان با آزادی زنان و حضور آنان در اجتماع، تحصیل علم و هنر و معرفت، انکار رابطه دین و حجاب، عدم تاثیر حجاب بر عفت زنان، و باستان گرایی و مخالفت با اسلام. بررسی استدلال های دولتی کشف حجاب وجود این پنج عنصر را در آن نشان می هد و به علاوه دو استدلال اشتغال زنان و نیز عدم تاثیرپذیری از بیگانگان نیز وجود دارد که دلایل اضافه شدن این دو دلیل به دلایل گذشته نیز در این مقاله تبیین شده است.

در هزاره سوم میلادی، از متولیان دانش، انتظار می رود با برخورداری از سرمایه اجتماعی مخصوصا در عرصه دانشگاهی، ضمن خلق دانش های جدید به عنوان سرمایه های پنهان، در جهت رفع مشکلات جامعه، نقش فعالی را ایفا نمایند. بر این اساس، مقاله حاضر با هدف تعیین میزان دانش آفرینی در دانشگاه اصفهان، در نظر دارد از منظر جامعه شناختی، تاثیر سرمایه اجتماعی بر دانش آفرینی را تحلیل نماید.روش تحقیق، پیمایشی بوده و جامعه آماری پژوهش حاضر در برگیرنده اعضای هیات علمی دانشگاه اصفهان به تعداد 476 (سال 1387) نفر می باشد که از این تعداد، 142 نفر بر اساس فرمول کوکران و به شیوه نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. روش آماری مورد استفاده، شامل رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر بوده و برای محاسبه ضرایب مسیر، از برآوردهای روش لیزرل استفاده گردیده است.نتایج تحقیق، حاکی از آن است که بین دانش آفرینی و سرمایه اجتماعی رابطه معنی داری وجود دارد. این امر نشان می دهد که اگر بر سرمایه اجتماعی استادان افزوده شود، در این صورت، سطح دانش آفرینی نیز ارتقا خواهد یافت. نهایت امر این که، توان متغیرهای مستقل مورد استفاده در تبیین واریانس متغیر وابسته (دانش آفرینی)، 19 درصد بوده است. مابقی، مربوط به تاثیر سایر متغیرها بوده که در تحقیق حاضر مدنظر نبوده اند.

همسایگی بخش مهمی از فضای عمومی شهر است که فرصت ارتباط اجتماعی را برای ساکنین فراهم می آورد و از این جهت در تقویت انسجام شهر سهم مهمی دارد. تحلیل ثانویه داده های همسایگی بر روی 30 شبکه همسایگی در سه منطقه برگزیده شهر مشهد به روشنی نشان می دهد که انسجام رابطه ای شبکه همسایگی این شهر کمتر از حد متوسط و بیشتر نیز متکی بر پیوندهای ضعیف همسایگی است و انسجام ارزشی شبکه نیز از لحاظ شدت علایق ارتباطی و تعهدات محلی ضعیف اما از نظر اشتراک علایق و تعهدات نسبتا بالاست. تحلیل چندگانه انسجام رابطه ای و ارزشی شبکه همسایگی نیز حاکی از این است که متغیرهای ثبات مسکونی، تراکم مسکونی، تنوع پایگاهی، تنوع قومی، مذهبی و محلی در تغییرات انسجامی شبکه دخیل هستند و در این میان دو متغیر نخست یعنی ثبات مسکونی و تنوع پایگاهی سهم بیشتری در این تغییرات دارند.

امروزه حضور انسان های متفاوت در محل زندگی، کار و عرصه اجتماع از حساسیت ویژه ای برخوردار است. از آنجا که وجود چنین تنوعی ممکن است باعث ایجاد درگیری در صحنه اجتماع گردد لازم است تا با اجرای پژوهش های علمی زمینه همزیستی افراد متفاوت فراهم شود. تحقیق حاضر با استفاده از نظریه سرمایه اجتماعی پاتنام به دنبال بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و مولفه های آن با مدارا می باشد. روش تحقیق پیمایشی بوده و تعداد 220 نفر از دانشجویان دانشکده های علوم اجتماعی دانشگاه تهران و علامه طباطبایی که در نیم سال اول سال تحصیلی 1388-87 مشغول به تحصیل بوده اند به طور خوداجرا به پرسش نامه پاسخ داده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که از میان متغیرهای سرمایه اجتماعی، اعتماد نهادی با تمامی ابعاد مدارا رابطه معکوس و معناداری داشته است. همچنین رابطه مستقیم و معناداری بین مشارکت در شبکه های غیر رسمی سیاسی و شبکه های رسمی با ابعاد مدارا مشاهده شده است. نتایج تحلیل رگرسیونی حاکی از آن است که از میان متغیرهای سرمایه اجتماعی و متغیرهای زمینه ای چهار متغیر اعتماد نهادی، سن، شبکه های غیررسمی سیاسی و سرمایه اجتماعی انحصاری و ارتباطی مهم ترین تبیین کننده های مدارا می باشند.