جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ضرورت شکل گیری فرهنگ دینی زمینه ساز ظهور و تربیت منتظران واقعی حضرت ولی عصر (عج)، ذهن را به سوی، نظام آموزش عمومی - که از جمله مهم ترین و اصلی ترین نهادهای تربیتی جامعه است - رهنمون می سازد. هدف پژوهش حاضر، بررسی میزان توجه به مولفه های مهدویت در محتوای برنامه درسی دوره متوسطه ایران است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا بوده و رویکرد آن کاربردی است. جامعه آماری این نوشتار، کتاب های درسی دوره متوسطه است که در سال 1392 چاپ شده و چهار عنوان دین و زندگی، ادبیات فارسی، مطالعات اجتماعی و تاریخ انقلاب اسلامی با 10 جلد به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفته اند. ابزار اندازه گیری، چک لیست تحلیل محتوای محقق بوده و نتایج پژوهش با استفاده از شاخص های آمار توصیفی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. عمده ترین نتایج، بیانگر آن است که: 1. در مجموع 2551 بار به محورها و مولفه های مفهومی مرتبط با مهدویت توجه شده که میزان آن در کتاب های دین و زندگی، ادبیات فارسی، مطالعات اجتماعی و تاریخ انقلاب اسلامی دوره متوسطه، به ترتیب 1249، 785، 325 و 192 مرتبه است؛ 2. به محورها و مولفه های مهدویت در هر یک از کتاب ها به میزان متفاوتی توجه شده است؛ 3. در بین کتاب های بررسی شده، کتاب دین و زندگی اول متوسطه با 345 مورد یا 13.5 درصد، بیشترین توجه و کتاب ادبیات فارسی دوم متوسطه با 170 مورد یا 6.7 درصد، کمترین توجه را به مفاهیم مرتبط با مهدویت داشته اند.

در جوامع روایی شیعه و اهل تسنن، روایات بسیاری درباره چشم دجال وجود دارد. این روایات هر چند در نگاه نخست، دارای گونه های مختلف و بعضا متناقضی هستند، اما با دقت نظر و بررسی دقیق مضمون آن ها، درمی یابیم به یکدیگر مرتبطند. این نوشتار با روش گردآوری کتابخانه ای و با مراجعه به منابع شیعه و اهل سنت و با شیوه توصیفی - تحلیلی (تحلیل محتوایی) به این مساله پرداخته است که راه جمع بین روایات متناقض موجود در جوامع حدیثی اهل تسنن و شیعه درباره ویژگی های چشم دجال و حاصل این راه کار چیست؟ آن گاه نتیجه می گیریم که یک چشم دجال، به طور کامل کور است و چشم دیگر، نابینای نسبی است. برجستگی و از حدقه درآمدن، ویژگی چشم راست دجال، و درخشش همانند ستاره، ویژگی چشم چپ اوست. در برخی روایات نیز از نوشته میان دو چشم دجال سخن به میان آمده که می تواند کنایه از ثبوت و وضوح کفر دجال باشد.

این نوشتار در ادامه مقالات گذشته و تاملی در چگونگی طرح آموزه های مهدویت از سوی امام باقر(ع) و کیفیت ارائه معارف مهدوی از سوی ایشان است؛ بیاناتی که با توجه به اهداف کلی دعوت دینی، فرصت ویژه صادقین در آموزش معارف دینی، نیازهای عصر سقوط امویان و ظهور عباسیان شکل گرفته است.بررسی محورهای مورد تاکید در این بیانات و تامل در نسبت آن ها با اهداف کلی و نیازهای هر عصر می تواند از یک سو طرح کلانی را نشان دهد که در این شکل از تعلیم و تربیت تعقیب شده است و از سوی دیگر، تاثیر تربیتی و اخلاقی هر یک از آموزه های مهدوی را نمایان تر کند.این پژوهش بر تحلیل محتوایی روایات صادره از امام باقر(ع) تکیه دارد و می کوشد با توجه به شرایط عصر صدور، آثار آموزه های مهدوی بر شیعیان را معلوم نماید؛ از این رو با تعیین محورهای مورد تاکید در سخنان آن امام، همراه با ارائه نمونه ای از آن و تامل در نسبت این سخنان با شرایط مخاطبان، تلاش دارد به حکمت و جهت طرح هر یک از آموزه ها دست یابد. ارائه نمونه از سخنان امام باقر (ع) در این نوشتار با توجه به توضیحات مقالات پیشین، محدودتر بوده و کثرت روایات آن حضرت ما را ناچار از گزارش کلیات و پرهیز از ذکر جزئیات کرده است. از پیش فرض ها و روش های این مجموعه مقالات، پیش تر در نوشتاری دیگر گفت وگو کرده ایم.مقاله حاضر، روشنگر این سخن است که تعلیم آموزه های مهدوی در این برهه از تاریخ ائمه (ع) افزون بر ارائه معارف مهدوی و آخرالزمانی به نکاتی مهم در تربیت مخاطبان توجه دارد و نوعی زمینه سازی برای جلوگیری از آفات بحث مهدویت و جلوگیری از انحرافات را متناسب با عصر ائمه نخستین دنبال می کند.

میتریه، موعود منجی در آیین بوداست که متون مقدس همه سنت های بودایی، آمدن او را پیش گویی کرده اند. اصل و اساس این پیش گویی ها به سخنان بودا در سه سبد کانون پالی بازگشت می کند، اما در طی زمان، در هر یک از سنت های بودایی ویژگی هایی پیدا کرده است که در سنت های دیگر دیده نمی شود. از همین رو، اهمیت و جایگاه امروزی میتریه در هر یک از سنت های بودایی نیز متفاوت شده است. موعودگرایی آیین بودای تبتی به دلیل تاخر زمانی و تاثیرپذیری از آیین هندو، گاهی موضوعاتی مانند رویارویی با ادیان ابراهیمی، به ویژه اسلام را در خود دارد که مورد توجه بسیار شرق شناسان نیز قرار گرفته است. همچنین از آن جا که میتریه با مساله حکومت جهانی آینده در پیوند است، تاکید دالایی لامای چهاردهم - رهبر سیاسی و مذهبی آیین بودای تبت - بر احیای نام میتریه و ساخت بزرگ ترین تندیس از میتریه در شهر «بودگیا»ی هند - که طبق نقل تاریخ، بودا در آن جا به اشراق رسید - از نظر مذهبی و سیاسی اهمیتی ویژه پیدا می کند.نوشتار حاضر ابتدا جایگاه میتریه در سنت تبتی و ویژگی های خاص آن را بررسی می کند و سپس به علل اصلی گرایش به احیای مجدد آن در تبت می پردازد.

مقاله پیش رو به یکی از مبانی مهم هستی شناختی مهدویت به نام قاعده قسر می پردازد. آغاز این نوشتار با مقدمه ای رقم خورده و سپس به مفهوم شناسی قسر از نظر لغت و اصطلاح پرداخته شده است. در ادامه بعد از بیان انواع قسر و کاربرد قسر نوعیه در ارتباط با مهدویت، به فطرت و امور فطری- که در واقع توجیه گر رابطه میان مهدویت و قاعده قسر است اشاره شده و در آخر به عوامل توجیهی امتناع قسر، همچون حکمت الهی، هدفمندی آفرینش و نظام احسن پرداخته و رابطه آن ها با مهدویت بررسی شده است.

تغییرات معاصر، زمینه ها و امکانات متعددی را فراهم کرده که در شکل گیری وضعیت های اجتماعی آتی، تاثیری انکارناپذیر دارند. در نوشتار حاضر با توجه به این گونه تغییرات، به دنبال بررسی جامعه شناسانه امکانات معاصر در ارتباط با جامعه موعود و زمینه های آن هستیم. در مقایسه اجتماعات بسیط اولیه با جوامع امروزی، می توان شکل گیری تغییرات اساسی را دید که به تدریج، حیات انسانی را دستخوش دگرگونی کرده است. مبنای حیات اجتماعی امروزی، جوامعی هستند که به صورت شبکه ای و در هم تنیده، با دیگر اعضا و خرده نظام های خود در ارتباطند؛ به گونه ای که تغییرات در یک حوزه، به دگرگونی در دیگر حوزه ها می انجامد. این در حالی است که اجتماعات پیشین، چنین پیوستگی ارگانیکی نداشتند. از این رو با موضوعی تازه سر و کار داریم که در سطحی فراملی و جهانی، دچار همسانی و همگونی شده است. الگوی چنین موضوع تازه ای عمدتا با به کار گرفتن رویکردهای جامعه شناختی قابل تفهیم و تبیین است.به منظور پاسخ گویی به پرسش اصلی تحقیق، تلاش شده است با به کارگیری رویکردی جامعه شناختی، فرایندهای اجتماعی معاصر و امکانات، زمینه ها و شرایط تاریخی مربوط به جامعه موعود با تاکید بر فرآیندهای تمایز در ساخت اجتماعی و عقلانی شدن در دوره معاصر، تبیین شود.

مهدویت و انتظار در رویکرد شیعی، تنها ناظر به آینده نیست؛ بلکه مکتبی تربیتی برای انسان معاصر است و به عنوان نظام تربیتی، اهداف، اصول و روش های خاصی دارد. این نوشتار، با هدف واکاوی و بازشناسی اهداف نظام تربیتی انتظار از میان روایات و معارف مهدوی با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش تحلیلی- توصیفی نگاشته شده است. از آن جا که آماده نبودن نفوس بشری برای پذیرش ولایت ائمه اطهار (ع) از عوامل غیبت به شمار می رود، انتظار به عنوان موهبتی الهی، برای رهایی از محرومیت ناشی از غیبت، درصدد تصحیح ارتباط آدمی با خلیفه الهی است؛ از این رو اهداف تربیتی متمرکز بر موضوع امامت و شامل معرفت و حب امام و اطاعت از اوست که هر یک به اهداف غایی همچون معرفت الهی، حب الهی و عبودیت و تقوای الهی می انجامند. همچنین برخی اهداف جزئی و واسطی نیز در این میان مطرح شده اند که عبارتنداز خودشناسی، دشمن شناسی، شناخت طبیعت، حب خویشتن، تولی و تبری و حب تمام موجودات، تحقق و وحدت خویشتن، تنظیم روابط با انسان های دیگر در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و بهره مندی صحیح از طبیعت.