جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مولوی و اکهارت هر دو به فراتر رفتن ازمعنای ظاهری و درک معنای باطنی کتب دینی خود یعنی قرآن وکتاب مقدس باور دارند. اکهارت گاه از وحدت معنای ظاهری سخن می گوید اما به کثرت آن معتقد است و مولوی ظاهرا به وحدت معنای ظاهری اعتقاد دارد. مولوی تفسیرکلام حق ازحق را توصیه می کند و از نظر اکهارت معنی و حقیقت کتاب مقدس را باید با روحی که با آن گفته و نوشته شده جستجو کرد و البته با سخن مولوی درباره قرآن تفاوت می یابد. البته مولوی بر غالب نبودن هوای نفس بر مفسر تاکید دارد.

معنویت ازسازه هایی است که کاربرد پربسامد و مبهمی دارد و با دینداری گره خورده است. معنویت در قالب نوعی دینداری تجربه ای و شخصی از دینداری نهادینه با کارکردهای مشخص اجتماعی متمایز می شود. عقلانیت و تجربه گرایی مدرنیسم با تمایز ذاتیات و عرضیات دین و همگام با شکل گیری فردگرایی مدرن مصالحه را در معنویت یافت که نوعی روی آورد تجربه ای، گوهر شناختی، و فردی به دین با ماهیتی روانشناختی است. بر این اساس صورتبندیهای روانشناختی به لحاظ نظری معنویت را به عنوان یک نظم دهنده وجودی عمل انسانی، صفت شخصیتی، نوعی هوش، و نوعی انگیزش در نظر گرفته اند. در این مقاله ضمن نقد هر یک از روی آوردها به مفهوم معنویت، الگویی در تحلیل مفهوم با تاکید بر تعامل روح زمان و کارکردهای سازمان روانی انسان ارائه شده است.

ایمان به عنوان گوهر شریعت الهی و اساس بندگی خدای متعال مسایل تفسیری و کلامی فراوانی را نزد دانشمندان برانگیخته است. اشتداد پذیری ایمان از مهمترین مسائل است و پاسخ به آن در گرو تحلیل ماهیت ایمان و نسبت آن با اسلام است. این مقاله با بیان اینکه دو مفهوم ایمان و اسلام در روی آورد قرآنی نه مساوق و نه مترادف بلکه دو امر متمایز اما مرتبطند و اینکه ایمان هویتی مولف از تصدیق قلبی، اقرار زبانی و عمل است. مبنای قرآنی نظریه اشتداد پذیری ایمان را نشان می دهد.

تجرد نفس از مباحث مهم فلسفه اسلامی است که در کلام اسلامی کمتر بدان پرداخته شده است. فیلسوفان مدافع این نظریه و جمهور متکلمان مخالف آنند. در مکتب مشا ادله ای بر تجرد نفس طرح شده که در آثار دو متکلم برجسته منتقد این مکتب، غزالی و رازی نیزمنعکس شده است. این دو اندیشمند، در این مساله در برخی از آثار خود موضع فیلسوفان را بر گرفته و در برخی دیگر به موضع متکلمان نزدیک شده اند. اما ادله مورد نظر به لحاظ قوت و ضعف، وضع یکسانی ندارند. پاره ای از آنها، از جمله استدلال مبتنی بر بساطت ادراکات، بسیار قوی و پاره ای خدشه پذیرند. گذشته از این، انتقادات غزالی و رازی نیز بر این ادله، خالی از اشکال نیست. ضمن اشاره اجمالی به آرای غزالی و رازی، ادله آنان در رد و اثبات تجرد نفس نقد و بررسی می شود.

آیه بودن بسمله درسوره های قرآن و قرائت آن در نماز یکی از مسایل مورد اختلاف مسلمانان است. شیعه امامیه بر جزییت بسمله و وجوب قرائت آن در نماز اجماع دارند. اما در میان اهل سنت در این مساله اختلاف نظر وجود دارد. در این نوشتار به دیدگاه فریقین در این مساله اشاره شده است و دلایل آیه بودن بسمله با استناد به روایات اهل بیت (ع) و اهل سنت، مورد بررسی قرار گرفته است، همچنین به منشا این اختلاف و بررسی نظر اهل سنت در مورد عدم جزییت بسمله و آیه بودن آن که سبب قایل بودن به تحریف در زیادتی و فزونی در قرآن می شود نیز پرداخته شده است.

مصاحف عثمانی درتاریخ اسلام و قرآن دارای جایگاهی در خور توجه است. در میان این مصاحف آنچه تاکنون به جای مانده مصحفی است که هم اکنون در «موزه تاریخ تاشکند» پایتخت ازبکستان نگاهداری می شود و احتمالا مصحف شخصی خود عثمان می باشد. در این مقاله فشرده ای از گزارش مربوط به پیشینه نگارش آن و نیز سرگذشت جابه جایی آن از مدینه تا سرزمینهای دیگر و سرانجام به تاشکند مورد گفتگو قرار گرفته است و در لابه لای آن کوتاه سخنی درباره شیوه نگارش خط عربی و  ورود آن به سرزمین حجاز و تحول و تطور آن نیز بحث شده که باید آنرا بحثی استطرادی و تطفلی تلقی کرد. لکن با استناد به برخی منابع تاریخی - اصل گفتگو پیرامون سرگذشت مصحف منسوب به عثمان در تاشکند دور می زند که اطلاعات مجمل و کوتاهی را در اختیار ما قرار می دهد.

یکی ازعوامل موثر درفهم حدیث - بالاخص احادیثی که صدور آن بنا به اقتضاء یا اقتضائاتی بوده است - شناخت اسباب ورود حدیث است. گاه سبب در متن حدیث و گاه درسند و طریق آن ذکر می شود؛ اسباب صدور متنوع اند، گاه سبب آن سوالی از معصوم (ع) است؛ و یا حدیث ناظر به امری تاریخی و یا حادثه و اتفاقی است که در پی آن روایت صادر گردیده است. شناخت حدیث مسبب [حدیث دارای سبب] فواید زیادی دارد: وقوف بر معنای حدیث و مراد و قصد معصوم (ع)، فهم بهتر احکام و فلسفه آن، رفع اختلاف از احادیث، درک تفسیر و تاویل آیات، ازجمله این فواید است.

اصل اشتغال (یا احتیاط) ازمباحث عمده اصولی در بخش اصول عملیه است و در حالتی جریان می یابد که مکلف به اصل تکلیف الزامی یقین دارد اما در مورد مکلف به (آنچه بدان تکلیف شده) دچار شک شده است. این اصل عملی با این وضوح و به گونه تفکیک شده از اصاله الحظر در کتب اصولیان متقدم به چشم نمی خورد. مقاله حاضر مطلب را از نخستین کتاب اصولی تألیف شده در شیعه (که در آن نشانی از این اصل به چشم نمی خورد) پی می گیرد. مرحله به مرحله پیش می رود تا تکون تدریجی این اصل را تبیین کند، و سرانجام نشان می دهد که گشودن عنوان عام «شک» و «اصول عملیه» در اصول فقه – که اصل اشتغال ، یا احتیاط، درضمن آن مورد بررسی قرار می گیرد – ابتکار شیخ انصاری بوده که اصولیان پس از او جملگی آن را پسندیده، به غنی سازی اش پرداخته اند.

مطابق منابع فقهی و قانون مدنی یکی از شرایط اساسی برای صحت هر معامله ای بالغ بودن طرفین معامله می باشد. سوال اساسی این است: معاملات متداولی که امروزه در جامعه به وسیله اشخاص غیر بالغ و صغار انجام می گیرد از نظر فقهی و حقوقی چه وضعیتی دارند؟ در این نوشتار سعی بر آن است تا با نقد و بررسی دیدگاه های فقها و حقوقدان ها و ادله هر یک از آنان در این خصوص، در نهایت با توجه به اصول و قواعد فقهی و حقوقی و با لحاظ جایگاه عرف در مورد معاملات پاسخی منطقی و قابل قبول در خصوص معاملات صغیر ممیز و غیرممیز داده شود.

بررسی روش شناختی مبانی حقوقی فقیهان صاحب مکتبی چون محقق اردبیلی، تاثیر بسزایی در تبیین تکامل اجتهاد پیشرو و هم سو با شرایط زمان و مکان دارد. ویژگی های فقهی محقق اردبیلی ، منشور روشی جامعی است که برخی از ابعاد آن در این مقاله با عناوین ذیل، تشریح شده اند: استقلال رای و محوریت استدلال (عدم حجیت شهرت)، بازنگری و تامل دربسیاری از ابواب فقهی، هماهنگی در احتیاط علمی و عملی، دوری از بحث های کم فایده و بی فائده، ادب و اخلاق علمی.