جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش به تحلیل دیدگاه ابن تیمیه در انکار آیه ولایت و نقد آن بر اساس منابع اهل‌سنت می‌پردازد. مسئله تحقیق، بررسی تفسیر ابن تیمیه از این آیه به‌عنوان ولایت عمومی مؤمنان و رد ارتباط آن با ولایت علی بن ابیطالب× است که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به منابع روایی، تاریخی و تفسیری اهل‌سنت به بررسی تفسیر ابن تیمیه و ارزیابی ادعاهای او می‌پردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند که ابن تیمیه با تکیه بر ظاهرگرایی قرآن و نادیده‌گرفتن قرائن تاریخی و روایات متواتر، تفسیر خاص آیه را رد می‌کند. این رویکرد با اجماع علمای اهل‌سنت که آیه را در شأن علی× می‌دانند، در تضاد است. همچنین، ادعای ابن تیمیه درباره جعلی بودن روایات مرتبط، با احادیثی که در منابع معتبر اهل‌سنت بیان شده است ناسازگار است. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که دیدگاه ابن تیمیه تحت‌تأثیر شرایط سیاسی ـ فقهی زمان خود بوده و با روایات اهل‌سنت همخوانی ندارد.

در سال‌های اخیر، یکی از مسائل پرمناقشه پیرامون امکان علم دینی را استاد داوری اردکانی مطرح کرده‌اند. نویسندگان در این پژوهش، امکان علم دینی از نظرگاه ایشان را نقد و ارزیابی می‌نماید. بررسی این مسئله به روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است، یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که: از نظر داوری کار فلسفه جستجوی شرایط امکان و ظهور اشیاء است. از آنجا که تاریخ، امکان ظهور اشیاء را به ما می‌نمایاند، علم را نیز باید در بستر تاریخی رصد نمود. علم بر اساس اراده های تاریخی شکل می‌گیرد، نه اراده های شخصی؛ پس به جای بحث درباره کیفیت علم دینی باید تمام توجه را معطوف به کیفیت شکل‌گیری عالَمِ دینی نمود. با توجه به چنین رویکردی در بحث علم دینی، استاد داوری هم از سویی معتقد به امکان علم دینی‌اند و هم دیدگاه های شایع در باب علم دینی را انکار می‌کنند. این درحالیست که نظر ایشان با اشکالاتی مبنایی و بنایی مواجه است.

مسئله چگونگی ارتباط ذات و صفات الهی همواره در تاریخ فکر بشری و اسلامی محل نزاع و مورد بحث و مناقشه بوده و دیدگاه‌های متنوعی درباره آن شکل گرفته است. دیدگاهی که به صورت عام به فیلسوفان، عارفان، متکلمان امامیه و معتزله نسبت داده شده است عدم زیادت صفات بر ذات الهی است. دیدگاه منتسب به اشاعره زیادت صفات الهی بر ذات اوست. اشکالات عینیت ذات الهی با صفات عمدتاً از ناحیه اشاعره بیان شده است و با پاسخ متفکران اسلامی روبرو شده است. حکمت متعالیه مدعی است که سایر نحله‌های فکری قادر بر پاسخ به این اشکالات نیستند. متألهان حکمت متعالیه با اتخاذ مبنای تشکیک در وجود، تبیین انواع حمل و ارائه معیارهای مختلف در چگونگی انتزاع و تحقق مفاهیم به پاسخ از اشکالات پرداخته و تلاشی موفق در این مسیر داشته‌اند. روش ما در این مقاله، تتبع و پژوهش کتابخانه‌ای به همراه تحلیل عقلی یافته‌های پژوهش است.

مسئله تحقیق پیرامون بررسی روش‌شناسی علوم انسانی، کاربرد و اعتبار عقل، نقل و تجربه در ساحت های علوم انسانی است. در این میان ایده «روش‌ عام مدل‌سازی» مطرح شده است که مدعی است بر پایه معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی جدید باید روش علوم انسانی را مدل سازی و اجرایی کرد. این پژوهش به دنبال آن است که با تاکید بر مبانی علوم انسانی، نظریه روش عام مدل‌سازی را ابتدا تببین و تحلیل نماید و سپس نقاط قوت و ضعف آن را نشان دهد. روش تحقیق: تحلیل اسنادی و از نوع کتابخانه‌ای است. یافته‌های تحقیق: نظریه عام مدل سازی، معرفت‌شناسی و فلسفه رایج را اسلامی نمی‌داند و به جای آن جهت‌داری معرفت‌شناختی و فلسفه نسبیت اسلامی را جایگزین می‌کند. فقه سرپرستی، روش تکثیر اصطلاح، روش تعریف و روش معادله‌سازی از مهمترین الگوهای‌های این نظریه در روش‌شناسی علوم انسانی است. با توجه به نقدهای متعددی که به این نظریه وارد است، به نظر می‌رسد در تحقق اهداف خود ناتوان است.

نگرش ملاصدرا به مقوله ایمان، نگره‌ای معرفت‌شناسانه و برخاسته از علم و معرفت است. آنگاه‌که ملاصدرا به ماهیت‌شناسی ایمان می‌پردازد، آن را به‌عنوان یکی از کارکردهای عقل نظری فرض می‌کند. ماهیت ایمان در کلام وی، ماهیتی علمی و تصدیقی است و چون ایمان همانند وجود دارای حقیقتی مشکک است، با دیگر ساحات معرفتی ترابط برقرار می‌کند. وی دربیانی فلسفی و برهانی بر علم بودن ایمان تأکید کرده و معتقد است قوام روح انسان به ایمان وابسته بوده و صورت ذات انسان صرفاً با علم تحقق می‌یابد و از قوه به فعلیت تبدیل می‌گردد. لذا ایمان نیز از سنخ علم است که با رشد و غنای معرفتی آن سبب تحول وجودی انسان می‌شود. این مقاله با روشی تبیینی تحلیلی در پی پردازش این مسئله است که چگونه مقوله ایمان با ساحات مختلف معرفتی ارتباط دارد. از نتایج این جستار، علاوه بر تبیین ترابط ایمان با مقولات مختلف معرفتی، پردازش ماهیت ایمان با نگره‌ای عقلانی است که برخوردار از زاویه دیدی بدیع در اندیشه‌های فلسفی است

یکی از گرفتاری های امت اسلامی که امروزه از سوی وهابیت گریبان­گیر مسلمانان شده، مسئله تکفیر است. مسئله تحقیق مقاله بررسی تطبیقی روش اهل حدیث و وهابیت در نواقض الاسلام است. وهابیان تحقق نواقض را در چهار حوزه قول، فعل، عقیده و شک می‌دانند و به دلیل توسعه مفهوم عبادت، محدودیت جهل در عذر بودن، و عدم لزوم قید ضروری برای تحقق ناقض، موارد جدیدی را به نواقض اسلام اضافه کرده‌اند. این رویکرد، وضعیت شخص را در تحقق کفر نادیده می‌گیرد. روش تحقیق این مقاله تحلیلی توصیفی است و یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که اهل حدیث، برخلاف وهابیت، نیت را به عنوان محور در اعمال، به‌ویژه عبادت، در نظر می‌گیرند و در نواقض به دلیل تأکید بر موارد دارای نص و اجماع، از تکفیر حداکثری پرهیز کرده‌اند. به همین دلیل، اصحاب حدیث دچار توسعه مصادیق در تکفیر نشده و در موارد اختلافی، به‌وضوح نشان می‌دهند که رمی به شرک و کفر از سوی آنان وجود ندارد. این مقاله تأکید می‌کند که وهابیت علاوه بر توسعه در مصداق، در ضوابط و مفاهیم نیز با اساس قواعد اهل حدیث توافقی ندارد.