جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع مقاله پیش‌رو «تأویل از دیدگاه نصر حامد ابوزید و علّامه طباطبایی و بررسی نسبت آن با مبانی هرمنوتیک در تفسیر» است. نصرحامد از متخصصان ادبیات عرب و اندیشمند معاصر مصری است که دربارة اصالت و کارایی و روش فهم قرآن به خصوص تأویل، دیدگاه‌هایی متأثر از فلاسفة غرب به ویژه هرمنوتیک گادامر دارد. وی در آثارش تعاریف متفاوتی از تأویل ارائه کرده که باعث انکارکارایی بخشی از آیات و در نتیجه گمراهی مردم می‌شود. او برخلاف علّامه طباطبایی تأویل را حقیقت ملکوتی و لوح المحفوظی همة قرآن و مختص به معصومان علیهم السلام ندانسته و بعضی از آیات را فاقد تأویل می‌داند. آگاهی از آراء وی و نقد آن‌ها راه را بر انحراف فکری در فهم قرآن می‌بندد.

در طول تاریخ موضوع غُلوّ همواره جریان داشته و این‌گونه نبوده که تنها در اسلام و برای مسلمانان ثابت بوده باشد، بلکه قبل از اسلام نیز مطرح بوده است. مسئله مورد پژوهش این است: آن‌گاه که غلو صورت می‌گیرد چه بازتابی در گفتار و رفتار فرد و یا افرادی که در مورد آنان غلو می‌شود، می‌توان مشاهده نمود؟ و اصولاً نحوة موضع‌گیری ائمه علیهم اسلام نسبت به غالیان چگونه بوده است؟ این پژوهش به دنبال شناسایی منطق رفتاری و نحوه برخورد حضرات ائمّه دین علیهم اسلام در برابر ادّعاهای جریان غلو می‌باشد. نحوة مواجهه اهل بیت علیهم اسلام با غالیان چنین به دست می‌آید که ائمه معصومین علیهم اسلام با هیچ‌یک از افراد جریان غلوّ، هیچ مناظره‌ای نداشتند. زیرا معتقد بودند که برای هر مناظره و گفت‌وگویی باید یک هدف عقلایی و نتیجه و هدایتی وجود داشته باشد، حال آن که غالیان نسبت به اعتقادات باطلشان تعصب می ورزیدند از سوی دیگر، حضرات ائمة افکار و اعتقاد صحیح را در مقابل افکار و اعتقادات ناصواب، بیان می‌داشتند. روشن است ایشان در این فرایند، اعتقادات غالیان را باطل اعلام نموده و از اعتقاد آنان ابراز انزجار می‌کردند و گاه آن‌ها را طرد و لعن و تکفیر کرده و گاهی هم دستور قتل آن‌ها را صادر می‌نمودند. بنا براین اساساً نمی‌توان غالیان را در زمره شیعیان و یا حتی مسلمانان واقعی قرار داد.

این مقاله با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای به بررسی مبانی و اصول مبارزه با جنگ نرم از منظر قرآن کریم می‌پردازد و هدف از آن اثبات این حقیقت مهم است که راه پیروزی بر پدیده جنگ نرم، بازگشت به تعالیم ناب قرآنی در همه عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است. چرا که به دلیل اثرگذاری عمیق و پنهان جنگ نرم، اتّخاذ مبانی و اصول خدشه ناپذیر در مبارزه با آن ضروری است. در این راستا قرآن کریم با توجّه به ماهیت شیطانی و ضدّ انسانی جنگ نرم لزوم برخورداری از مبانی‌ای چون، قائل بودن به هدفمندی آفرینش انسان و هدایت او، رعایت موازین اخلاقی و انسانی، احترام به آزادی و حرّیت انسان‌ها و استکبارستیزی و... را متذکّر شده و اصول مبارزه با دشمن را در تشکیل حکومت الهی برای اجرای احکام الهی و ایجاد قدرت بازدارندگی سیاسی و فرهنگی، مردم مداری، و مقاومت مقتدرانه در برابر دشمن تعریف می نماید. می‌توان گفت: راهبرد کلان قرآن در مبارزه با جنگ نرم، پیشگیری از تأثیرگذاری هجوم نرم دشمن و حفاظت از هویت دینی و اسلامی جامعه اسلامی می‌باشد.

تحقیق حاضر با عنوان «تفسیر قرآن کریم در کلام امام سجاد علیه السلام » سعی در بررسی روش‌های تفسیری ایشان دارد که منظور از آن‌، روش‌های کشف مراد خدا از آیات است. این روش‌ها عبارتند از: روش نقلی (قرآن به قرآن، روایی) و روش اجتهادی (عقلی، ادبی) و روش جری و تطبیق. روش تفسیری امام سجاد علیه السلام از جامعیت علمی و تنوع روشی برخوردار است. به دلیل تأثیرگذاری روش‌های تفسیری امام علیه السلام در فهم درست قرآن و حل مشکلات فرهنگی و علمی ضروری است که این روش‌ها مورد تحلیل و بررسی علمی قرار گیرند. مطالب این مقاله با روش‌های تحلیلی و توصیفی منابع تدوین یافته‌اند.

آیاتی در قرآن کریم وجود دارد که ولایت و امامت علی علیه السلام بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را اثبات می‌کند، اما علما و مفسران اهل سنت در دلالت این آیات شبهه ایجاد می‌کنند؛ از آنجا که فخررازی یکی از مفسران بسیار برجسته اهل سنت است که امامت بلا فصل علی علیه السلام را رد کرده و به خلافت ابوبکر بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم معتقد است، بررسی و رد آرای نادرست او اهمیت بالایی دارد. در این پژوهش، تمام شبهات فخررازی در این مورد که ذیل 12 آیه از قرآن مطرح شده از تفسیر کبیر استخراج و به ترتیبِ آیات مصحف، نقد و بررسی شده است. فخررازی در ذیل شبهات، از علی علیه السلام با احترام و تکریم یاد نموده است و اگر در مواردی، نام حضرت را بدون دعا آورده به خاطر بی‌احترامی به حضرت نبوده است چرا که در مورد دیگر صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم مانند: ابوبکر، عمر و عثمان نیز این گونه سخن گفته است.

با ظهور اسلام و ترسیم جایگاه حقیقی زن، عرصه‌های نوینی از مسئولیت‌پذیری و نقش‌آفرینی در قبال خانواده و جامعه در برابر زنان گشوده شد. از آن‌جا که اقتصاد در ثبات خانواده و اقتدار جامعه اسلامی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد، استفاده از ظرفیت بانوان در توسعه اقتصادی مورد توجه معصومین علیهم السلام قرار گرفته است که آگاهی نسبت به زوایای مختلف آن، جهت حفظ کانون خانواده و پایداری نظام اسلامی در بحران‌های اقتصادی راهگشا خواهد بود و غفلت از آن، با سوء مدیریت مصرف و یا اشتغال بی‌ضابطi بانوان، می‌تواند زمینه‌ساز فروپاشی خانواده و سایر آسیب‌های اجتماعی مرتبط با آن باشد. در این پژوهش ابعاد مختلف آموزش‌های اقتصادی به بانوان، با روش کتابخانه‌ای از سیره معصومین علیهم السلام جمع‌آوری شده است. ناگفته نماند که این مسأله از جهت ارتقای شخصیت بانوان و ایفای صحیح نقش‌ها و کارکردهای ایشان، ضروری و انگیزه اصلی تدوین این پژوهش می‌باشد. از نتایج به دست آمده این است که زنان در عصر معصومین علیهم السلام در عرصه‌های مختلف اقتصادی اعم از تولید، مصرف و تأمین منافع عمومی جامعه اسلامی تحت آموزش مستقیم حضرات قرار گرفته‌اند تا ضمن رعایت اصول و موازین اسلامی در کمیت و کیفیت مصرف و همچنین امر اشتغال، بتوانند در زمینه بهبود معیشتی خانواده و رشد و شکوفایی اقتصادی جامعه مسلمین گام‌های مؤثرتری بردارند.

خداوند در بخشی از آیه 33 سوره احزاب خطاب به برخی زنان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى» یعنی همچون مردمان جاهلیت نخستین ظاهر نشوید. طبق نظر برخی مفسران قید اولی علاوه بر جاهلیت اول، حمل بر جاهلیت دوم نیز می‌شود. چرا که قید اولی خبر از جاهلیت دیگری می‌دهد که در آینده رخ خواهد داد. امروزه ما شاهد جاهلیت نوع دوم هستیم که به جاهلیت مدرن معروف است. این جاهلیت بسی عمیق‌تر و ریشه‌دارتر از جاهلیت اول است زیرا جاهلیت علم و تکنولوژی است. در این نوشتار برخی از مؤلفه‏ های جاهلیت اول از منظر امام علی علیه السلام و مصادیق آن در جاهلیت دوم مورد بررسی قرار گرفته است. روش جمع‌آوری اطلاعات در این پژوهش کتابخانه ‏ای و روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است. حاصل این پژوهش در وجود مؤلفه‏ های رفتاری و اعتقادی خلاصه می‌گردد. این مؤلفه‌ها در عصر جاهلیت اول، شرک و خرافه‌پرستی، فرزند کشی، تعصب ‏های قبیله ‏ای و فخر فروشی و... بوده و از آنجا که این مؤلفه‏ ها محدود به زمان و مکان خاصی نیست می‌توان از مصادیق آن، در جاهلیت دوم به فراموشی هویت انسانی، اومانیسم، سکولاریسم، نسل‌کشی، فساد، فخر فروشی و... اشاره کرد.

باروري و زاد و ولد يکي از رویدادهای طبیعی جمعيت است که از مهم‌ترین مقوله‌های این علم و نیز از عناصر مهم رشد جمعيت به شمار می‌آید. کاهش باروری در دهه‌های اخیر، ویژگی اکثریت قریب به اتفاق جوامع پیشرفته بوده است. هدف پژوهش حاضر این است که نوگرایی و تغییر نگرش زنان نسبت به پدیدة باروری و ارتباط میان این دو را مورد بررسی قرار دهد و به این سؤال پاسخ دهد که آیا نوگرایی نقشی اساسی در میزان باروری دارد. روش این تحقیق کتابخانه‌ای با بهره‌‌وری از شیوه توصیفی- تحلیلی است. دستاورد پژوهش عبارت است از تأثیر داشتن مؤلفه‌ها و عناصر نوگرایی شامل نوسازی، عرفی‌گرایی، تأثیر گرایش مذهبی بر فرزندآوری، نسبی‌‌شدن ارزش‌ها، فردگرایی، مصرف‌گرایی، عقلانیت مدرن و حضور اجتماعی- اقتصادی بر تصمیم خانواده‌ها در زمینه باروری. همچنین تحقیر مادری و خانه‌داری، هزینه‌برشدن فرزندآوری و جایگزین‌های فرزندآوری در جهت گیری مدرن نسبت به باروری مؤثر است. داشتن جهان‌بینی الهی، ارزش‌گذاری اجتماعی بر مادری و خانه‌داری، تغییر نگاه به فرزند سبب افزایش گرایش به باروری می‌گردد.

این مقاله به تبیین و بررسی تفاوت‌های زن و مرد در خطبه 80 نهج‌البلاغه پرداخته است. اميرالمؤمنین علیه السلام اين تفاوت‌ها را در سه محور همراه با بيان فلسفه و علل آن توضيح داده است. خطبه مذکور بعد از جنگ جمل توسط حضرت علی علیه السلام ایراد شده و در آن صریحاً از نقصان ایمان، عقل و ارث زنان صحبت شده است. در تفسير اين خطبه، ميان شارحان نهج البلاغه اختلاف است. برخی در سند و صدور آن از سوی امام علیه السلام اشکال کرده‌اند، برخی نیز آن را قضیه حقیقی و مشتمل بر همه زنان دانسته‌اند و کمال‌پذیری زن را ناممکن دانسته‌اند؛ حال آنکه اتّصاف زن به «ناقص الایمان» و «ناقص العقل» بودن با تعالیم قرآن سازگاری ندارد. باید گفت مقصود اميرالمؤمنين علیه السلام نقص واقعي ايمان و عقل به طور عموم و نقص سهم الارث به طور کلي نمی‌باشد. هدف حضرت در اين خطبه بيان تفاوت‌هايي است كه زنان در انجام عبادات، شهادت در دادگاه و ارث بردن در مقایسه با مردان دارند. روش نگارش این مقاله توصیفی- تحلیلی و گردآوری آن به شیوه کتابخانه‌ای است.

کرسی نظریه پردازی با موضوع نوآوری‌های مربوط به مسائل زنان در فقه و حقوق اسلامی در 25 بهمن 1396 با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین فرج الله هدایت‌نیا گنجی عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی و با حضور طلاب و اساتید مؤسسة علمی تحقیقی مکتب نرجس علیها السلام برگزار شد. در ابتدا حجت الاسلام هدایت‌نیا به دسته‌بندی شبهات مربوط به مسائل زنان پرداختند و در ادامه به تفسیر نشوز زوجه در قرآن پرداخته و دیدگاه خود را مطرح نمودند.