جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقق عدالت از موضوعات بنیادین و پیچیده در اندیشه سیاسی اسلام است. مسئله این پژوهش، تبیین سازکارهای مؤثر بر تحقق عدالت کامل در آرمان‌شهر اسلامی است که به دلیل پیوند عمیق با باورهای دینی، بی‌پاسخ ماندن آن می‌تواند زمینه‌ساز تردیدهای اعتقادی و بروز شبهات در مورد آرمان‌شهر اسلامی شود. این پژوهش با رویکرد توصیفی _ تحلیلی و منابع کتابخانه‌ای، به واکاوی ابعاد نظری و عملی تحقق عدالت در آرمان‌شهر اسلامی پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که تحقق عدالت در این جامعه به تلفیق سازکارهای زیربنایی و روبنایی نیازمند است. سازکارهای زیربنایی مانند، رشد علمی، عقلانی، اعتقادی، معنوی، معرفتی، فرهنگی، و سازکارهای روبنایی نظیر، قدرت هوشمند و وفور نعمت‌، نقش اساسی در تحقق عدالت دارد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که دلیل اساسی عدم تحقق عدالت در صدر اسلام و عصر غیبت، فقدان سازکارهای زیربنایی است. نتایج نشان می‌دهد که بهره‌گیری هم‌زمان از این سازکارها، می‌تواند در تحقق عدالت نسبی در جوامع معاصر کمک کند.

پژوهش حاضر با هدف واکاوی و تحلیل معناشناختی مفهوم غیبت در مهدویت و با تمرکز بر احادیث پیشوایان معصوم (ع) صورت پذیرفته است. فراوانی و تنوع احادیث مرتبط با غیبت حضرت مهدی(عج) و تفاسیر گوناگون ارائه شده، به شکل‌گیری برداشت‌های ناهمگونی از معنای غیبت منجرگردیده است. این اختلاف دیدگاه‌ها، این پرسش بنیادین را پیش روی پژوهشگر قرار می‌دهد: مراد معصومان (ع) از کاربرد واژه "غیبت" در توصیف دوره‌ای از حیات حضرت مهدی (عج)چه بوده است؟ این مقاله، با اتخاذ رویکردی توصیفی ـ تحلیلی و انتقادی، به بررسی و تحلیل جامع احادیث مرتبط با مفهوم غیبت می‌پردازد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که غیبت حضرت، بر خلاف تفسیرهای محدودکننده آن به صرف "پنهان‌بودن جسم" یا "پنهان‌بودن عنوان"؛ مفهومی چندوجهی و پویاست که بر اساس مقتضیات و شرایط گوناگون، اشکال متفاوتی به خود می‌گیرد. در اوضاع تهدید جدی جان حضرت، غیبت به معنای ناپیدایی کامل و به مشیت الاهی محقق می‌شود؛ در حالی که در وضعیت امن‌تر، غیبت به شکل ناشناسی و عدم اشتهار بروز می‌یابد. یکسان انگاشتن این دو شکل از غیبت در همه شرایط، با توجه به روایات موجود، قابل دفاع نیست. این پژوهش، با ارائه تحلیلی نو و جامع از مفهوم غیبت، گامی به منظور رفع ابهامات و تبیین دقیق‌تر این مفهوم کلیدی در اندیشه مهدویت برمی‌دارد.

این پژوهش به بررسی دو «رویکرد دفعی» و «رویکرد فرآیندی» تحولات آخرالزمان در اندیشه شیعه امامیه پرداخته و مسئله هدایت بشری، در آخرالزمان، و چگونگی آغاز و تحقق جامعه توحیدی تحت هدایت امام معصوم را مورد توجه قرار داده است. از این‌رو، دو رویکرد عمده در تفکر آخرالزمانی شیعه شناسایی شده است: رویکرد دفعی که به وقوع ناگهانی و بدون مقدمه تحولات اعتقاد دارد و رویکرد فرآیندی که تحولات را تدریجی و با توجه به فراهم آمدن شرایط و بسترسازی می‌داند. برهمین اساس، پژوهه پیش‌رو با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، تلاش کرده است مبنای خداشناسی هر یک از این دو رویکرد را بررسی کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که رویکرد دفعی به قدرت مطلق الاهی تکیه دارد که بدون نیاز به بسترسازی و تحقق مقدمات لازم در جامعه، تحولات را به صورت ناگهانی رقم می‌‌زند. در مقابل، رویکرد فرآیندی معتقد است که تحولات آخرالزمان در چارچوب نظام علّی و معلولی پیش رفته و هرگونه تحول مهمی در آخرالزمان، به زمینه‌سازی و فراهم کردن مقدمات آن نیازمند است و خداوند نیز این روند را از طریق مراحل طبیعی و تدریجی هدایت می‌کند. ضرورت این بررسی آن است که شناخت مبانی هر یک از این رویکردها به درک دقیق‌تری از تاثیرات آن‌ها بر برداشت‌های مذهبی و سیاسی، به‌ویژه در بستر جمهوری اسلامی ایران که بر پایه زمینه‌سازی برای ظهور امام زمان؟عج؟ بنا شده است، کمک می‌‌کند.

این پژوهه پس از ترسیم تشابه دولت زمینه‌ساز با نهاد وکالت، با روش توصیفی – تحلیلی و با بررسی و کاوش در منابع حدیثی و تاریخی و تحلیل گزارش‌های مرتبط با وکلای امام دوازدهم، می‌کوشد ویژگی‌های مدیریتی وکلا و ساختار اداره امور اجتماعی را بیان کند و از آن ویژگی‌ها، به مثابه الگو در روزگار کنونی برای تبیین شاخصه‌های مدیر تراز دولت زمینه‌ساز بهره ببرد. نتایج تبیین و تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد ویژگی‌هایی همچون اهتمام به اطاعت از امام، کارآمدی، عقلانیت، رازداری، نظم و انضباط در امور و رعایت سلسه مراتب به لحاظ جایگاه وکلا و قابلیت اعتماد (وثاقت) و امانتداری، از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های مدیریتی وکلای امام بوده است، که می‌توان آنان را به عنوان شاخصه‌های مدیر تراز دولت زمینه‌ساز مطرح کرد.

پژوهش حاضر با تمرکز بر آموزه‌های مهدوی در منظومه فکری امامین انقلاب، به بررسی و بازخوانی ارزش‌های «دولت تراز انقلاب اسلامی» می‌پردازد. این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی، در پی پاسخ به این پرسش است که در اندیشه مهدوی امامین انقلاب، چه ارزش‌هایی شالوده‌ دولت تراز انقلاب اسلامی را تشکیل می‌دهند و این ارزش‌ها چه نقشی در فرآیند حرکت به سوی تمدن نوین اسلامی ایفا می‌کنند؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که «عدالت»، «معنویت و اخلاق»، «امنیت»، «آزادی»، «عزت» و «مقاومت»، از مهم‌ترین مؤلفه‌های ارزشی دولت تراز انقلاب اسلامی هستند و جایگاهی محوری در اندیشه مهدوی امامین انقلاب دارند. این ارزش‌ها، در آموزه‌های اسلامی و باور به مهدویت ریشه دارند و به مثابه معیارهایی برای سنجش سیاست‌ها و برنامه‌های دولت و جهت‌دهی به آن‌ها در مسیر تحقق جامعه‌ زمینه‌ساز ظهور، مطرح هستند. فهم و به‌کارگیری این ارزش‌ها، برای تحقق دولت تراز و دستیابی به جامعه‌ای برخوردار از عدالت، معنویت و امنیت، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.

«قدرت» ظرفیتی است برای مدیریت کنش‌‌های اجتماعی؛ لذا به منظور هرگونه تأثیرگذاری بر جامعه هدف و مخاطبان، باید قدرت آن نیز مهیا باشد. تشکل‌‌های مهدوی برای تحقق تمدن مهدوی به ایجاد و تقویت این ظرفیت اجتماعی نیازمند هستند. هدف این پژوهش شناسایی عوامل ایجاد و تقویت قدرت در تشکل‌‌های مهدوی می‌‌باشد. در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل مضامین، عوامل قدرت در تشکل‌‌های مهدوی مورد شناسایی قرار می‌‌گیرند. یافته‌‌های این پژوهش نشان می‌دهد عواملی که موجب افزایش و تقویت قدرت در تشکل‌‌های مهدوی می‌‌شوند، عبارتند از: ایمان و اعتماد به خدا، گفتمان‌‌سازی، اتحاد و همبستگی گروهی، توسعه روابط و حسن تعامل و دانش و تخصص.