جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

همواره روش تطبیق در حصول به میزان حقیقت در اغلب موضوعات از موثرترین روشهاست.در عصر حاضر کتاب تفسیر مواهب الرحمن و المیزان از جمله تفاسیر فاخر عصر ماست که در نگاه کلی روش اجتهادی قرآن به قرآن شاخصه هردو تفسیر است. مقاله حاضر پس از تبیین ساختار کلی این دو تفسیر و اشاره به ویژگی های هر کدام در مقام تطبیق و مقایسه با به کارگیری روش قرآن به قرآن، تبیین مفردات واژگان و مساله مهم سیاق در هردو تفسیر پرداخته شده است.لکن در مقام مقایسه پرداختن به تبیین دقیق و جامع و گسترده معنای واژگان لغات از مولفه های شاخص تفسیر مواهب است که بحق از سبک نوینی برخوردار است. همانگونه که پرداختن بهمساله سیاق بعنوان یک نوآوری فاخر از خصوصیات بسیار مهم تفسیر المیزان است و در نهایت باید اعتراف کرد بهره گیری از هردو تفسیر میتواند مارا به فهم عمیق و جامع قرآن رهنمون کرد که این هنر مقاله حاضر است.

آخرت از کلماتی است که در قرآن کریم صد و سیزده بار تکرار شده و بنا بر اقتضای حال، در نقش‌های متفاوت نحوی هم‌چون مبتدا، خبر، صفت، مفعول پیام الهی را ابلاغ می‌کند و توجه به این ترکیب‌های مختلف، تاثیر بسزایی در معانی برگرفته از آیات دارد.سؤال اصلی این جستار آنست که ‌توجه به مسائل صرفی و نحوی چه تغییری در معناشناسی آخرت ایجاد می‌کند.روش ما برای رسیدن به پاسخ این سؤال، روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای است ابتدا برخی از آیاتی که کلمه آخرت در آن آمده، استخراج گردید و آنگاه با توجه به تفاسیر و کتب مربوط، تغییرات معنایی و دلالی آن بررسی ‌شد.هدف از این تحقیق آشنایی هر چه بیشتر با واژه آخرت در کلام الهی بود. از جمله مهمترین نتایج پژوهش می‌توان به نکات ذیل اشاره داشت:معانی حدوثی آخرت در قرآن کریم با فعل مضارع بیان گشته و دلالت‌های ثبوتی آن باجمله اسمیه آمده ‌‌است.در آیاتی که قصد خداوند حکمی در خصوص آخرت و تاکید بر آنست،آخرت مبتدا آمده؛‌ زیرا مبتدا محکوم علیه است و در آیاتی که تخصیص آخرت مورد نظر است، به صورت مبتدای مؤخر آمده‌ تا اختصاص را نشان دهد.در آیات مذکور، مقصود از نعت آخرت غالبا توضیح موصوف است و آخرت در نقش مضاف الیهی آن، برای نشان دادن معانی ملکی و ظرفی و تعظیم مضاف است که این معانی با نقش وصفی افاده نمی‌گردد. آخرت در نقش مفعولی، مسند رامقید نموده وفایده کلام را افزون می‌کند وآمدن اسامی گوناگون پروردگار در این آیات، متناسب با ترکیب معنایی آیات است.

قاعده " جری و تطبیق" به عنوان جاری شدن مفهوم های کلی آیات قرآن بر مصداق های خود در طول زمان است. این قاعده از قواعد متعدد منهج تاویلی است که به کشف مفاهیم نو و باطنی آیات الهی قرآن می پردازد. با توجه به اینکه مهمترین منبع برای تاویل قرآن ، روایات تاویلی حضرات معصومین علیهم السلام است ،محدث بحرانی تفسیر البرهان را بر مبنای روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام قرار داده است که با دقت و تامل در نحوه چینش و گزینش روایات در ابواب مقدمه ومتن تفسیرالبرهان می توان قاعده " جری و تطبیق" را به عنوان منهج تاویلی این تفسیرمورد مطالعه و پژوهش قرار داد . منظور از قاعده " جری و تطبیق " این است که الفاظ و تعبیرهای عام و مطلق قرآن به موارد و مصادیق قابل انطباق اشاره دارند وآنها را هدف گرفته اند .در این نوشتار بصورت پژوهش کتابخانه‌ای و اسنادی و به روش توصیفی و تحلیلی سامان یافته ، می‌کوشد ضمن بررسی قاعده " جری و تطبیق" و تفاوت آن با تفسیر و تاویل ، با دقت و تأمل بر روایات تفسیر البرهان ، منهج تاویلی محدث بحرانی را در بکارگیری این قاعده تبیین و استخراج نماید.

منشور جهانی حقوق بشر که به انگیزه حاکمیت عدالت و صلح جهانی تدوین شده و در ایجاد صلح و امنیت نیز کارایی داشته، بر پایه مبانی و مبادی خاصی استوار است. در این پژوهش حاضر ضمن بررسی مواد و مفاد سی گانه این اعلامیه و تطبیق آن با دیدگاه قرآن کریم از لحاظ نظریه پردازی و تطبیق و اجرا با استناد به آیات و روایات و کتب معتبر دینی و حقوقی مورد بررسی قرار گیرد. محور تعیین مهمترین اصول حقوق و آزادی‌های بشر از جمله اصل آزادی، اصل برابری و مساوات که در اعلامیه حقوق بشر قرار گرفته و با تعالیم دین مبین اسلام ظاهراً همخوانی دارد اما از سنخیت کافی برخوردار نمی باشد. على رغم جهانی بودن اعلامیه حقوق بشر، اما تاکنون چالش‌های بسیاری را در میان برخی ملل جهان و از جمله کشورهای مسلمان را برانگیخت که نادیده گرفتن مبنای اصلی حقوق بشر در اسلام یعنی یگانگی و وحدانیت خداوند و اکتفا نمودن به عقل بشری و نیز محور بودن انسان در تدوین این، اعلامیه دخالت داشته است. نتیجه کلی این پژوهش بررسی وجوه مشترک و نکات محل اختلاف مواد اعلامیه حقوق بشر با دیدگاه‌های قرآن کریم از لحاظ محتوی و مضمون در حیطه های زیر مورد مقایسه گرفت از جمله؛ کرامت انسانی، مبانی، دیدگاه ها، انواع آزادی ها، مالکیت، تفاوت در اجرا، تساوی ذاتی و اصل برابری، حق حیات و امنیت در زندگی شخصی، تفاوت در نوع نگرش به انسان، غفلت از رابطه انسان با خداوند، رفع چالشها و کاستی های حقوق بشر.

هدف مقاله تبیین سیاستها و ضوابطی است که دین مبین اسلام و فقه القران در مسیر انتقال محتوا در رسانه‎های گروهی به مثابه گزاره‎های الزامی به آنها نگریسته و آنها را ضرورت ارتباطات دینی در رسانه های گروهی میداند.براساس استقرای نگارنده آنچه ضوابط فقه القران نقل در رسانه است مختصراً عبارتند از: أ- جریان آزاد اطلاعات ممنوع نیست، مگر در مواردی که نهی صریح از شارع مقدّس دریافت شده و یا مصلحتی موجِد حکم ثانویِ منع آزادی اطلاع‌رسانی و وجوب سانسور گردد. ب- عدالت در اطلاع رسانی به معنای مساوات بین مردم در زمینه دریافت اطلاعات و ممنوعیّت تبعیض در دادن سرویس اطلاعاتی به مخاطبان رسانه‌های خبررسانی از دیگر سیاستهای اختصاصی در نگاه شارع است. ج- فعال بودن سیستم اطلاع‌رسانی نیز سیاستی دیگر است که بعد ایجابی و جنبه فعلی دارد. براساس، این سیاست، سیستم اطلاع‌رسانی نباید نسبت به آنچه در جامعه می‌گذرد، بی‌اعتنا باشد و باید به مقابله با جریانات ناسالم خبری پرداخته و خدمت‌رسانی به اهداف نظام اسلامی را در دستور کار خود قرار دهد.

فتوّت یا جوانمردی، یک حرکت اجتماعی و تکانه‌ی روحی در فرهنگ ایران باستان بوده که از زمان ورود دین مبین اسلام به جغرافیای گسترده ی ایران، با فرهنگ قرآنی و مبانی شریعت محمدی (ص) درآمیخته و درمیان توده‌ی مردم آن روزگار رواج یافته است. این پژوهش به روش تحلیل کیفی محتوا و با مراجعه به اسناد و مدارک معتبر کتابخانه‌ای، اثرپذیری سبک فتوت نامه‌ی سلطانی را از سبک گلستان و رسالات سعدی، بر اساس نظریه بینامتنیت مورد بررسی قرار داده و به این نتایج دست یافته است که: فتوت نامه سلطانی بیشترین اثرپذیری را از آیات نورانی و سوره های مبارک قرآن مجید و آثار سعدی شیرازی داشته است. واعظ کاشفی معارف قرآنی و مبانی عرفان اسلامی را به شیوه ی نثر آمیخته با نظم و تقلیدی استادانه از مقامات حریری، بدیع‌الزمان و سعدی شیرازی آراسته است. چون احوال نفسانی، شخصیت افراد را می سازد و شاعر نیز مانند دیگر افراد اجتماع، تحت تأثیر احوال نفسانی و احساسات و عواطف قرار می گیرد و شخصیت هنری او که در واقع سبک او به شمار می رود از این طریق تکوین می یابد. پس اگر دو یا چند شاعر همزمان در جغرافیایی خاص می زیسته و شعر می سروده اند لزوما نمی توان گفت دارای سبکی یکسان می باشند.

چکیده: بی‌شک یکی از دانش‌های الزامی برای مفسران در فهم آیات الهی، دانش صرف و نحو است. در این مقاله با بررسی شواهدی از دو تفسیر مفاتیح‌الغیب و تسنیم، تأثیر دو علم صرف و نحو در فهم مُراد باری تعالی و نیز تأثیر این دو دانش بر تفکر و مشرب کلامی این دو تفسیر، مورد توجه قرار گرفته است. در برخی موارد، عدم توجه مفسران به ساختار صرفی واژه‌ها، سبب ایجاد زمینه‌ی عدم یگانگی فهم آنان از مقصد آیه شده است؛ چرا که گاه به استناد تحلیلی خاص از چینش آیات، تأییدی بر تفکر کلامی مفسر شکل می‌گیرد. در این نوشتار فقط به آن دسته از آیاتی توجه شده که تاثیرشان بر منش کلامی مفسر مشهود است. در بررسی نقش دانش نحو نیز، آیاتی از قرآن مورد واکاوی قرار گرفته‌اند که تأثیر علم نحو بر منش کلامی مفسر را بازگو می‌کنند، مانند: اختلاف درباره‌ی واو در آیه‌ی هفتم سوره‌ی آل عمران، اختلاف درباره‌ی لام آیه‌ی هفتاد و نه سوره‌ی انعام و اختلاف در مرجع ضمائر آیات پانزدهم سوره‌ی حجر و صد و پنجاه و هفتم سوره‌ی اعراف. به نظر می‌رسد اهتمام به فهم درست کاربرد مصادیق قواعد صرفی و نحوی، بی‌ارتباط با منش کلامی مفسران نیست و بر آن تأثیر دارد.

بنابر ضرورت فهم معنا در تحلیل عبارات و به‌منظور فهم صحیح سخنان گوینده، توجه به بافت یکی از ضروری‌ترین مباحث در معناشناسی است؛ ازاین‌رو زبان‌شناسان در مطالعاتِ معنی‌شناسی از دو منظر به بافت توجه می‌کنند. دستۀ اول معتقدند معنی جمله، جدا از هر بافتی قابل تعیین است و دسته دوم مانند فرث به نظریۀ بافتِ موقعیتی اعتقاد دارند. وی معتقد است تمامی عناصر تشکیل‌دهندۀ کلام از جمله شخصیت گوینده و شنونده و محیط اجتماعی و غیره باید بررسی شود تا بدین طریق بتوان به فهم و درک درست از عبارت رسید. بدین منظور مقالۀ حاضر سعی دارد تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و به کمک نظریۀ فرث نقش بافت در کاربرد حروف جر و میزان اهمیت آن را در معنا‌آفرینی، میان برخی آیات متشابه مورد کنکاش قرار دهد. بعد از تحلیل‌های صورت‌گرفته این نتیجه حاصل شد آیات متشابهی که تنها تفاوت آنها در حرف جر است، معنایی متفاوت ایفاء کرده‌اند که متأثر از سیاق و بافت آیات است؛ به‌گونه‌ای که به‌طور مثال حرف علی و إلی با دو سیاق جدا ومعنای متفاوت اما در دو آیۀ مشابه قرار گرفته‌اند و نیز حرف باء و لام به‌همین شکل است.

چکیده: برخی از مفسران و دانشمندان علوم قرآنی معتقدند تفسیر بر وفق ترتیب سوره‌ها، برترین روش فهم قرآن و خدمت بدان است؛ چون بدین وسیله می‌توان حالات و مراحل نزول را به شکلی روشن و دقیق پی گرفت و بدین ترتیب خواننده در فضای نزول قرآن و شرایط و مناسبات و غایات و مفاهیم آن قرار می‌گیرد و حکمت نزول برایش نمایان می‌شود. لذا از صدر اسلام برخی از صحابه و تابعان، درصدد جمع‌آوری قرآن بر اساس ترتیب نزول برآمدند. در این میان فهرستی که ابن عباس بنا به نقل عطاء خراسانی از ترتیب نزول سوره‌های قرآن ارایه کرده است، از اعتبار بیشتری برخوردار است.عبدالله بن عباس شاگرد ممتاز علی (ع) بوده و تفاسیری که از آیات گوناگون قرآن ارایه کرده، موقعیت ممتاز تفسیری او را نسبت به دیگر صحابه به خوبی نشان می‌دهد. در این مقاله با شواهد قرآنی، تاریخی و روایی نشان داده شده است که فهرست مذکور نیز دارای ضعف‌های بسیاری می‌باشد، و تقدم و تاخر سوره‌ها در آن فهرست با مشکلات جدی رو به رو است. در ضمن تقدم و تاخر سوره‌ها در آن فهرست، لزوما به معنای تقدم و تاخر آیات آن سوره‌ها نیست؛ برای روشن شدن این مطلب نیز چندین مثال بیان شده است.

بررسی و تحلیل موانع وصول به کمال انسانی در قرآن کریمچکیده:کمال انسانی، یکی ازمباحث مهمّ وازاهداف قرآن کریم است. ولی می بینیم که خداوندمتعال؛ میلیاردها میلیارد افرادانسانی رامی آفریند، امّا درهردورانی، تعداد اندکی ازمیان این همه انسان های بی شمار، می توانند به کمال دست یافته وبه عنوان انسانی که هدف خداوند ازخلقت آدمیان است، معرّفی شوند. لذا پرسش پژوهش این است که موانع وصول به کمال انسانی کدامند. براساس فرضیّۀ تحقیق، به نظرمی رسد موانع وصول به کمال انسانی وعقوبات آن ها درخلال آیات متعدّدی ازقرآن کریم بیان گردیده است. دراین پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی ومطالعۀ کتابخانه ای واستفاده ازمنابع تفسیری و روایی، ازخلال 110 آیۀ قرآنی، تعداد چهل مانع به عنوان موانع وصول به کمال انسانی، استخراج گردیده ودرچهارگروه موانع: اعتقادی؛ درونی وقلبی؛ مادّی وشهوانی؛ رفتاری واجتماعی طبقه بندی شده است. سپس به روش تحلیل محتوای کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته وبرحسب تهدیدهای آیات نیز، دریازده گروه طبقه بندی شده است. یافته های تحقیق، رابطۀ مستقیم بین شدّت وضعف موانع وتهدیدهارا نشان می دهد. لذا موانع اعتقادی، شدیدترین مانعیّت و اشدّ تهدیدها را دارا بوده ومادرسایرموانع شمرده شده است. چهل مانع، درواقع چهل حجاب کمال هستند که با غلبه برهریک ازاین حجاب ها انسان می تواند مرتبه ای ازکمال راطی کند.