جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فرهنگ اسلامی، با تمام فرازوفرودهایی که در طول تاریخ براثر حوادث گوناگون تجربه کرده است، ازجمله‌ی فرهنگ‌های شاخص و اثرگذار در پیشرفت جوامع اسلامی و دیگر جوامع بوده و امروزه کم‌تر جامعه و فرهنگی را می‌توان یافت که به‌نوعی متأثر از این فرهنگ اصیل نباشد؛ اما بااین‌وجود، گاهی برخی از افراد یا گروه‌ها، فرهنگ اسلامی را مخالف رشد و پیشرفت و عامل عقب‌ماندگی جوامع اسلامی قلمداد و حذف آن را از کشورهای اسلامی، به‌عنوان راه‌کار پیشرفت این کشورها معرفی می‌کنند. این تحقیق با شناسایی و ارزیابی مؤلفه‌های پیشرفت اجتماعی و عرضه آن‌ها به آموزه‌های دینی و تفکر اسلامی، برای یافتن پاسخ به این پرسش: «مولفه­های پیشرفت اجتماعی در تبلیغ دینی و تفکر اسلامی چیست؟» تلاش کرده و از این طریق به این انگاره‌ی خلاف واقع که فرهنگ اسلامی را مانع پیشرفت می‌دانند، مهر بطلان زده و اثبات کرده است که دین اسلام و فرهنگ اسلامی، نه‌تنها با پیشرفت مخالفتی ندارد؛ بلکه برای دست‌یابی به آن، تأکیدهای فراوانی نیز کرده است. همین امر را می‌توان از نوآوری‌های این تحقیق برشمرد که مؤلفه‌های پیشرفت را مشخص و سپس آن‌ها را به آموزه‌های دینی عرضه کرده است تا دیدگاه اسلام را در این زمینه، به‌صورت منظم و منسجم به دست آورد.

فرستادگان الهی­، مأمور به تبلیغ بوده­اند و همواره راهنمایی بشریت را به عهده داشتند. از این‌رو، شایسته است که رفتار و گفتارهای­شان را به­عنوان الگو مطلوب قرار داده شود و از شیوه­های تبلیغی، پیام‌رسانان الهی؛ برای تعمیق و تبیین معارف دینی در جامعه به کار گرفته شود. در نوشته حاضر، از روش تفسیری و تحلیلی، استفاده‌شده است و هدف از این تحقیق دستیابی به الگوی تبلیغی ـ ارتباطی حضرت ابراهیم(ع) است که او، یکی از فرستادگان الهی بوده است و در راستای تبیین دین الهی تلاش­های فراوانی کرده است. ازاین‌جهت، شیوه­های تبلیغی ـ ارتباطی ایشان، الگوی مناسبی برای طلاب، مبلغان، است. استفاده از شیوه­های تبلیغی و الگو قراردادن حضرت ابراهیم (ع) برای مبلغان، می­تواند در چگونگی ارسال پیام و ارتباط با مخاطبان و بالا بردن سطح اطلاعات علمی و به‌روزرسانی پیام‌های تبلیغی، کمک کند. با این کار می­تواند از اعتقادات و مقدسات دینی به شکل علمی و منطقی، دفاع کند. با توجه به شخصیت الگوی حضرت ابراهیم (ع) و جغرافیای زمانی و مکانی، دوران آغاز تبلیغی ایشان و ویژگی­های آن دوره، موردپژوهش قرارگرفته است و می­توان آن حضرت را الگوی مناسبی؛ هدایت­گری، توسعه­فرهنگی، صلابت تبلیغی، امامت و پیشوایی، مبارزه با بدعت­ها و خرافات­زدایی از فرهنگ عمومی، برشمرد. تبیین این‌گونه مباحث، راجع به الگوی تبلیغی، ارتباطی، می­تواند راه رسیدن به اهداف تبلیغی و ارتباط دقیق­تر با مخاطبان را برای مبلغان، آسان­تر کند.

مقاله حاضر برگرفته از یک پژوهش است که باهدف آگاهی تأثیر سواد رسانه‌ای در ارتقای تبلیغ دین، در بین طلاب و مبلّغان افغانستان (مقیم قم) انجام‌شده است. در شرایط کنونی، سواد رسانه‌ای یکی از موضوعات بسیار مهم و اساسی در جامعه است. سواد رسانه‌ای یک نوع درک متکی به مهارت که شناسایی و تفکیک رسانه‌ها، ونیز خارج شدن مخاطبان از محیط تسلیم محض در مواجهه با پیام‌های رسانه‌ای را شامل می‌شود. برای حصول این هدف به نظریه‌های اندیشمندان در حوزه سواد رسانه‌ای ونیز به خصوصیات مهم ارتباط‌جمعی پرداخته‌شده است. روش این پژوهش پیماش و تکنیک جمع‌آوری داده‌ها پرسش­نامه‌ای است. جامعه آماری این تحقیق، شامل طلاب افغانستان (مقیم قم) و با نمونه­گیری غیر احتمالی و حجم نمونه از معیار جدول مورگان استفاده‌شده{248} نفر است. داده‌های این تحقیق با استفاده از نرم‌افزار (spss) مورد تحلیل استنباطی از آزمون (t نمونه‌ای) قرارگرفته است. مهم‌ترین نتایج که به‌دست‌آمده بیانگر آن است که بین سواد رسانه‌ای و هرکدام از ابعاد پژوهش، شناخت ابزارها، شناخت مخاطبان، گزینش پیام‌ها، ویژگی پیام‌رسان، رابطه معنی‌دار وجود دارد؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت، سواد رسانه‌ای طلاب در ارتقای تبلیغ دین تأثیر دارند.

نافرمانی مدنی نسبت به مقام ولی­امر، در فقه­شیعه و اهل­سنت باتوجه به ارتباطات دینی در فقه­تشیع و اهل­سنت بیان‌شده است که در اینجا به‌اختصار به دیدگاه‌های اصلی هر یک از این دو مذهب می‌پردازیم. در فقه شیعه، اصلی وجود دارد که مفهوم «وَلَا تُطِع ْ عَصَاکَ فِی الْمَعْرُوفِ»؛ از فرمانروایانی که در معروف نافرمانی می‌کنند، اطاعت مکن. درصورتی‌که فرمان حاکم جائر با معروف و مصلحت عمومی در تضاد باشد، نافرمانی مدنی ممکن و حتی مورد توصیه قرار می‌گیرد؛ اما باید توجه داشت که این نافرمانی باید به شیوه‌ای صلح‌آمیز و بدون ایجاد فتنه انجام شود. در فقه اهل­سنت نیز، مسئله نافرمانی مدنی نسبت به حاکم جائر مطرح‌شده است. برخلاف برخی از افرادی که توجیه‌های دینی برای اطاعت کردن از هر حاکمی را می‌آورند، برخی دیگر از علمای اهل­سنت اعتقاددارند که اگر حاکم با ظلم و جور با قوم خود برخورد کند و مصلحت عمومی را نادیده بگیرد، نافرمانی مدنی ممکن و حتی لازم است. این دیدگاه‌ها بر پایه تفسیر متون دینی و احادیث پیامبر اسلام (ص) بیان می‌شود. به‌طورکلی، در این مقاله مسئله نافرمانی مدنی نسبت به مقام حاکم جائر، در ارتباطات­دینی شیعه و اهل­سنت موردبررسی قرارگرفته و با روش کتابخانه‌ای (توصیفی ـ تحلیلی) این پژوهش، صورت پذیرفته است.

هدف از پژوهش حاضر تدوین پرسش­نامه ارزیابی مبلغ موفق و سنجش روایی و پایایی آن بود. بدین منظور پرسش­نامه‌ای برگرفته از فرم ارزیابی مبلغان دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، پس از تائید محتوایی توسط متخصصان، در قالب یک پرسش­نامه 25 سؤالی با نمره‌گذاری از نوع لیکرت پنج گزینه‌ای از خیلی‌کم تا خیلی‌زیاد تدوین شد. جامعه آماری این پژوهش را مبلغان دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم تشکیل می‌دهد. از میان این جامعه تعداد 180 نفر به‌صورت هدفمند یعنی 50 نفر از شرکت‌کنندگان در کلاس‌های تربیت خطیب و 130 از سایر مبلغان انتخاب گردید. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که پرسش­نامه ارزیابی مبلغ موفق از انسجام درونی (پایایی) مناسب برخوردار است؛ آلفای کرونباخ کل پرسش­نامه برابر با 92/0، آلفای کرونباخ نیمه اول 85/0، آلفای کرونباخ نیمه دوم 86/0 هم­بستگی بین دو فرم 77/0، ضریب گاتمن 87/0 و ضریب اسپیرمن براون برابر با 87/0 به دست آمد. هم­چنین روایی هم‌زمان از طریق هم­بستگی با مؤلفه‌های هوش‌هیجانی بار آن بررسی شد و نمره کل پرسش­نامه مبلغ موفق با تمامی پانزده مؤلفه هوش هیجانی هم­بستگی معنادار و مثبت از 26/0 تا 48/0 نشان داد و هم­بستگی آن با نمره کل هوش هیجانی 56/0 به دست آمد. روایی سازه از طریق تحلیل عامل اکتشافی نشان داد که گویه‌ها بر روی پنج عامل دارای ارزش‌ ویژه بالاتر از 1 است و 59 درصد از واریانس کل را تبیین می‌کند. پنج مؤلفه تحت عنوان‌های 1. درک مخاطب، 2. توان مدیریتی، 3. ویژگی‌های اخلاقی، 4. مهارت ارتباطی و 5. تبلیغ روشمند به دست آمد و گویه‌های پرسش­نامه بر روی این پنج مؤلفه دارای بارهای عاملی مناسب نشان داد. در پایان یافته‌ها تبیین و با یافته‌های مشابه مقایسه شد.