جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نابرابری اجتماعی بین مردان و زنان و نبود فرصت‌های برابر، به همراه تبعیض و ستم‌های جنسیتی در جوامع غربی، منجر به شکل‌گیری جنبش‌هایی برای احقاق حقوق زنان شده است. جنبش فمینیسم به عنوان یکی از تأثیرگذارترین جنبش‌های فکری و اجتماعی، برای دستیابی به حقوق برابر و عدالت اجتماعی شکل گرفته است. فمینیسم بر این باور است که زنان تحت سلطه و انقیاد قرار دارند و ازدواج و تشکیل خانواده، مهم‌ترین عوامل ستم و انقیاد آنها محسوب می‌شود. فمینیست‌ها معتقدند زنان تنها در صورت رهایی از ازدواج و نقش‌های سنتی همسرداری و مادری، می‌توانند به برابری فردی و اجتماعی دست یابند؛ براین‌اساس، آنها با استناد به شواهد تاریخی و تکیه بر عدالت‌خواهی، ازدواج را ناعادلانه و غیراخلاقی دانسته و لزوم اصلاح یا حتی لغو آن را مطرح می‌کنند. این مقاله که با استفاده از روش تحقیق توصیفی و تحلیلی تدوین شده، به بررسی و نقد دیدگاه فمینیستی پیرامون غیراخلاقی‌بودن ازدواج می‌پردازد. یافته‌ها بیانگر آن است که اشکالات مختلفی به این دیدگاه وارد است؛ ازجمله تعمیم نادرست از موارد خاص به کل، غفلت از عوامل اصلی ستم، عدم درک ارزش و جایگاه انسان، ازدواج زمینه‌ای برای بازی‌کردن در نقش خدا، زن و مرد هدیه‌ای از جانب خدا.

دکتر محمدعلی امیرمعزی در پی بازشناسی الهیات تشیع نخستین (چهار قرن اول) گام برداشته و با اصالت‌بخشی به اندیشه غالیان، بر آن شده شیعیان اولیه برای امامان مقام الوهی قائل بودند. از نگاه او، در باور تشیع نخستین، وجود خداوند دو بخشی (ذات و فعل) است و امکان شناخت خداوند در مقام ذات وجود ندارد؛ مگر خدا به عنوان "شیء غیر معقولِ غیر محدود" و نیز خدا با صفات سلبی‌اش و شناخت ما به بخش دیگری از خداوند؛ یعنی خداوند در مقام فعل یا همان امام تعلق می‌گیرد. در مقاله پیش‌رو به نقد و بررسی دیدگاه او در مسئله شناخت امام به جای خدا پرداخته شده و هدف نقد اِسنادی و دلالی مستندات امیرمعزی است. یافته‌های پژوهش که با روش توصیفی – تحلیلی به دست آمده حاکی از آن است که: 1. با توجه به آیات ابتدایی سوره حدید و آیات انتهایی سوره حشر و… و نیز روایات اهل‌بیت، خداوند در مقام ذات توصیف‌پذیر و قابل شناخت است. 2. روایاتی که شناخت ما را به شناخت امام محدود می‌کنند دست‌کم اشکال دلالی دارند و اگر در آنها آورده شده شناخت خدا به شناخت امام است؛ مقصود طریقیت تعالیم امام در کسب شناخت کامل‌تر نسبت به خداوند است.

در تحقیق حاضر، به بررسی نظرات سید حسین نصر در مواجهه با مسئلۀ شناسایی اقلیت‌های دینی پرداخته شده است. شناسایی ضرورتی انسانی است که فقدان آن از بهره‌وری گروه‌های متفاوت از مواهب اقتصادی و سیاسی شهروندان ممانعت می‌کند. این ایده که در تعریف امروزین از عدالت اجتماعی اهمیتی ویژه یافته است، نقشی بنیادین در طرد و پذیرش گروه‌های متفاوت دارد. در مطالعۀ آثار نصر، از دیدگاه او، دربارۀ سهم اقلیت‌های دینی از بایسته‌های شناسایی پرسش می‌شود. از نظر او، طیف گسترده‌ای از پیروان ادیان، دارای منزلت فرهنگی و اجتماعی نیکو هستند و بیشتر اقلیت‌های دینی ساکن جهان اسلام، از مهم‌ترین مؤلفه‌های شناسایی برخوردارند؛ اما در اندیشۀ نصر، بر حقوق برابر پیروان ادیان تصریح نشده و با وجود تأکید بر اهمیت مسئلۀ حقوق فراگیر بشری، حل نظری آن به متفکران مسلمان واگذاشته شده است. این مقاله در تنقیح نظری و مفهومی ایدۀ شناسایی، مرهون نظریات چارلز تیلور است و به لحاظ روشی از مدل تفسیری آکسفورد بهره می‌برد

تفسیرِ هستیِ عقل به عنوان موجودِ مستقلِ از ساحاتِ وجودی انسان، یکی از رویکرده‌های شارحان کافی است. این رویکرد برآمده از نص روایات متواتر و برهان عقلی است که به دو نظریه تفکیک می‌شود. این دو نظریه در شرح روایت اول کافی ارائه شده‌اند. این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی و با تکیه بر نص‌گرایی این دو نظریه را ارزیابی می‌کند. نظریه «عقل به مثابه مخلوق اول»، بر اساس تاویل‌گرایی و برهان عقلی-فلسفی سامان می‌یابد و به همین دلیل با نتایج تحلیل نص‌گرایانه از روایات در «تطبیق مخلوق اول با عقل» و «عدم تعلق آن به ساحت حیات انسان» ناسازگار است. تحلیل «عقل به مثابه جوهر مفارق مشابه عقل فعال» بر مبنای نص‌گرایی شکل گرفته ولی تلاش کرده تبیین عقلانی از نظریه ارائه دهد و سازگاری بیشتری با روایات دارد لذا در «پذیرش وجود استقلالی» «وحدت در عین کثرت»، «قبول حرکت و فعل و انفعال»، «جدایی از هویت انسان در عین تعلق به ساحت انسان» «رابطه اشراقی با نفس ناطقه» با روایات سازگار است ولی چون در تبیین نظریه از مبانی عقلانی-فلسفی بهره جسته است در قائل شدن به «وجود تشکیکی»، « تاثیر عقل در مراتب نفس ناطقه» «چگونگی تعدد و تکثر عقول» با روایات ناسازگار است

شناخت روش معصومان(علیهم السّلام) در تفسیر آیات پزشکی، و چگونگی پیمودن مسیر تفسیر پزشکی در فرایند فهم آیات قرآن و رسیدن به مقصود خداوند با تبیین علمی آنان می‌تواند کارآمدترین روش در استنطاق از قرآن در این‌گونه آیات باشد. آن بزرگواران ضمن توجه به آیات دیگر قرآن و استدلال عقلی خود، به تبیین قرآن پرداخته‌اند و به آیات آفاقی و انفسی آن، مانند آغاز آفرینش انسان، نیاز انسان به اکسیژن، زمان حیات‌یافتن جنین، مدت قرارگرفتن در رحم، هویت شخصی، تاریکی‌های جنین در رحم، هوا و اکسیژن و شیرِخالص از خون، اشاراتی داشتند. آنچه نگارنده در این مقاله، به آن پرداخته است، شناخت روش معصومان(علیهم السّلام) در تبیین و توضیح واژگان آیات پزشکی است و با روش تحلیل محتوایی و گردآوری کتابخانه‌ای، روایات علمی را واکاوی کرده و به این نتیجه رسیده است که آنان در تبیین لغوی واژگان قرآنی، تنها به یک روش بسنده نکرده‌؛ بلکه روش‌های مختلفی را به کار برده‌اند؛ پاره‌ای از توضیحات دربارۀ مقولهٔ معناشناسی، بعضی از سنخ تبیین لغوی، مواردی با تبیین تمثیلی و بیان تصویری و استفاده از واژهٔ متضاد و روش‌های دیگر است.

از منظر محقق، اگر در فلسفه با موضوعی عام به نام وجود سروکار داریم؛ به‌طوری‌که با ویژگی تشکیک و ذومراتب بودن آن، تمام هستی را دربرمی‌گیرد، شایسته نیست که بیان حقایق را محدود در یک زبان به مثابۀ تنها زبان و بیان حقایق معرفی کنیم. انسان فلسفی در رویارویی با وجود واحد ذومراتب که با حرکت جوهری اشتدادی، مراتب وجودی و ادراکی انسان و عوالم کلی وجود، مجموعۀ منظمی را به نمایش می‌گذارد، با تمرکز بر یک بُعد از زبان - ‌مثلاً زبان ملفوظ - در واکاوی و تبیین حقایق، با تراژدی بزرگی روبه‌رو می‌شود که راه نجات از آن یک نگاه جامع و چندساحتی را می‌طلبد. ملاصدرا با تعریف زبان به مثابۀ یک واحد مشکک، مراتب و مصادیق مختلفی را از زبان به تصویر می‌کشد که در آن، تمسک به یک زبان خاص - ‌مثلاً زبان ملفوظ - و نفی زبان دیگر - ‌مثلاً زبان شهود - جایی ندارد؛ بلکه زبان صدرایی به مثابۀ زبان فازی و مشکک در دل حکمت متعالیه ساری و جاری است؛ به‌طوری‌که به تعداد مراتب ادراکی و وجود انسان، زبان خواهیم داشت و زبان وسعتی به اندازۀ همۀ هستی پیدا می‌کند. این تحقیق تلاش می‌کند که با روش کتابخانه‌ایی و رویکرد تحلیلی - ‌توصیفی و با استعانت از منظومۀ فکری ملاصدرا، به این پرسش پاسخ دهد که چگونه دو مفهوم زبان و شهود می‌توانند ما را در ظهور و بروز زبان فازی صدرایی به مثابۀ یک واحد مشکک یاری کند؟

غایت وحی نبوی هدایت انسان‌ها به سوی کمال و سعادت حقیقی است. انبیا و اولیای معصوم دین وظیفۀ هدایت انسان‌ها را با ابلاغ معارف وحیانی، از طریق زبان یعنی ابزار تحقق کلام و ارتباط بین اذهان به انجام رسانده‌اند. استفاده از زبان و ساخت کلام، هرچه دارای دقت و ظرفیت‌های انتقال پیام باشد، معنا و مقصود اصلی پیام بهتر و دقیق‌تر در دسترس مخاطب قرار می‌گیرد. این امر در ارتباط اولیای معصوم دین، از جمله امام رضا(علیه السّلام) با مخاطبان هم‌عصرشان نمایان شده، و معبری برای القای مراتب ولایت معصومان و تمهید پذیرش مراتب ولایت از سوی آنان بوده است. نوشتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی کوشیده است مصادیقی از فنون به‌کاررفته در کلام آن امام بزرگوار را در راستای پذیرش ولایت آن حضرت، از سوی جریان‌ها، افکار و اشخاص عصر حیات ایشان، استخراج و ارائه کند؛ فنونی که امروزه نقش و تأثیرشان با توسعۀ علوم‌شناختی، از جمله زبان‌شناسی شناختی، بارزتر و جدی‌تر تلقی می‌شود. خوش‌سازی کلام، ارائۀ تمثیل، استفاده از واژگان مأنوس با ذهن مخاطب و سخن‌گفتن در محدودۀ درک مخاطب، از فنون زبان‌شناسی شناختی مندرج در کلام امام رضا(علیه السّلام) هستند.