جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش کیفی حاضر با روش فراترکیب به شناسایی ابعاد، مقوله‌ها و مؤلفه‌های مرتبط با «اخلاق در سازمان و مدیریت» در پژوهش­هاِی متأثر از آموزه‌های ادیان توحیدی پرداخته و پس از تحلیل محتوای 30 منبع (از 236 منبع) با نرم‌افزار Maxqda به 343 کد توصیفی، 46 مقوله فرعی و 7 مقوله اصلی شامل حضور انگاره­های دینی- ایمانی، مدیریت سرمایه­های انسانی با توجه به میراث حاصل از آموزه‌های ادیان، شاکله شخصیتی و عادتواره­ها و ویژگی‌های روانشناختی توصیه شده، نظارت و ارزیابی اخلاقی، پرورش سرمایه­های انسانی و توسعه مهارت­ها، توسعه شایستگی‌های مدیریتی معطوف به ارزش­های دین­بنیان، پای­بندی به مرامنامه و یا منشور اخلاق سازمان رسیده­است. درک و مفهوم­سازی مضامین اخلاقی نهفته در سرمایه­های فرهنگی برای سازمان‌ها مفید بوده و انگاره­ای کاربست­پذیر است. همچنین ابتنای بر دین به عنوان یک رویکرد تحقیقاتی ظرفیت آن را دارد که با بسط گفتمان انتقادی و عرضه گفتمان­های رقیبِ دین­مبنا در شبکه جهانیِ دانش­مدیریت و نظریۀ­سازمان مساهمت نماید.

شناخت منشأ مطلوبیت، تأثیر ویژه‌ای در شناخت صحیح از نظام اخلاقی و تربیتی دارد. از این‌رو صاحب‌نظران متعددی به این مباحث پرداخته‌اند. علامه مصباح یزدی منشأ مطلوبیت را منحصر در حب ذات دانسته و بازگشت همه گرایشات را به این گرایش می‌دانند. هدف از این پژوهش تبیین و بررسی حب ذات به عنوان منشأ مطلوبیت در دیدگاه علامه مصباح ره و پاسخ به سوالات و اشکالات در این خصوص با روش توصیفی تحلیلی است. یافته‌های پژوهش این‌که منشأ مطلوبیت بودن حب ذات، مسئله‌ای در مقام ثبوت بوده و این دیدگاه با خودگرایی روانشناختی و اخلاقی در غرب متفاوت است. همچنین این دیدگاه کاملا قابل تطبیق با توحید و خداگرایی بوده و با آن منافاتی ندارد. این معیار با دیگرگرایی منافات ندارد و مستلزم خودخواهی و تبعیت از نفس که نوعا در مباحث اخلاقی ناپسند دانسته می‌شود، نیست.

ظرفیت­ها در تربیت توحیدی همواره سبب توجّه اندیشمندان بوده است. شیوه‌های تربیتی بر مبانی و اصولی از قبیل تفکرات دینی، قومیتی و فلسفی استوار است. عقاید و آموزه‌ها آثار خود را در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها نشان می‌دهند. لذا بهره‌مندی از نظرات فیلسوف برجستۀ جهان اسلام، صدرای شیرازی که برگرفته از عقل، وحی و عرفان است در این راستا رهگشاست. در این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر برخی از اصول فلسفی در مکتب صدرا، مانند فطری بودن بحث توحید و نگاه ویژه به خالق و باور به اینکه تنها وجود مستقل اوست و سایر موجودات عین الربط و تعلق به او هستند؛ همچنین شناخت ساحت وجودی انسان به‌عنوان وجودی سیال که قابلیت رشد و اشتداد وجودی به ‌صورت حرکت از مرحلۀ نباتی به حیوانی و انسانی و درنهایت عقلانی است بررسی شده است، و نتیجه آن شد که این مکتب می­تواند ازجمله کارآمدترین و جامع‌ترین برنامه‌ها و روش‌های تربیت محسوب شود.

یکی از تمایزات ادعایی میان دو علم فقه و اخلاق اسلامی، وجود احکام وضعی در فقه و عدم آن در اخلاق است. بررسی صحت این ادعا پرسش اصلی این مقاله است؛ «آیا احکام وضعی در اخلاق نیست؟». در این مقاله سعی شده با روش تحلیل مفهومی، احکام وضعی فقهی و احکام ارزشی اخلاقی تحلیل و نسبت آنها با هم سنجیده شود. حاصل آنکه احکام ارزشی در اخلاق همانند احکام وضعی در فقه از سه خصوصیت توصیف، ارزش‌گذاری و اقتضای عمل برخوردار هستند و در واقع احکام ارزشی بخشی از احکام وضعی هستند. در نتیجه نه تنها اخلاق عاری از احکام وضعی نیست، بلکه در حوزه تبیین احکام ارزشی دستاوردهایی دارد که برای تبیین احکام وضعی فقهی نیز مفید است. همچنین در اخلاق اسلامی از برخی احکام وضعی غفلت شده که با طرح دوباره و گسترش آنها می‌توان به ارتقاء مباحث اخلاق کمک شایانی کرد.

این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی نسبت میان فضائل فلسفی و الهیاتی در حکمت متعالیه ملاصدرا می­پردازد. اندیشمندان مسیحی سه فضیلت 1-ایمان، 2-عشق و 3-امید را به­عنوان فضائل الهیاتی به فهرست چهار فضیلتِ اصلی فلاسفه یعنی 1-حکمت، 2-شجاعت، 3-اعتدال (عفت) و 4-عدالت افزودند. ملاصدرا فضیلت اصلی و غائی را ایمان و فضائل چهارگانه معروف را در حکم صراط و وسیله­ای می­داند که زمینه را برای معرفت و تقرب به خدا فراهم می­کند. فضیلت ایمان در اصل از سنخ معرفت و بالاترین مرتبه آن یقین است اما ایمانی که در قلب رسوخ کند، همراه با عشق و اخلاص است. بدین­سان فضیلت ایمان در ساحت احساسات به تحقق فضیلت محبت و در ساحت اراده به فضیلت امید (توکل، تسلیم، و در نهایت انقطاع الی الله) در انسان مومن می­انجامد. نتیجه آن­که ملاصدرا با تبیین نقش برتر و هدایت­کننده فضیلت ایمان، از پیروی فیلسوفان یونان و پیروان آنان جدا می­شود.

استاد شهید مرتضی مطهری از جمله متفکران مسلمان است که کوشیده است نشان دهد وجود و حجیت اخلاق متکی بر خداوند است. مسأله‌ی محوری ما در این مقاله آن است که با نگاهی جامع به آثار شهید مطهری و بازسازی بخش‌های مختلف این آثار نشان دهیم که وی ابتنای وجود اخلاق بر خداشناسی را چگونه و با چه ایده‌ی وحدت‌بخشی توضیح می‌دهد. پاسخی که از متن آثار شهید مطهری به این پرسش می‌دهیم آن است که «من» انسان یک حقیقت ذومراتب است که مراتب پایین آن را می‌توان «من» پنداری نامید و مرتبه‌ی عالی را «من» حقیقی یا برتر.«من» حقیقی زاینده‌ی اخلاق است و خداوند «من» برتر انسان است. بنابراین، در واقع خداوند مبدأ، غایت و پشتوانه‌ی اخلاق است. بر این اساس، می‌توان گفت که من حقیقی انسان، مقوله‌ی پیونددهنده‌ای است که شهید مطهری از طریق آن ابتنای اخلاق بر خداشناسی را توجیه می‌کند.

از اهداف مهم ارسال پیامبران، تعالی اخلاق و معنویتِ توحیدمحور است. بر پایه آموزه­های وحیانی، اهتمام به ادای اجر رسالت یعنی مودت فی القربی، بستر ساز معنویت و اخلاقی است که در بیانیه گام دوم، به مثابه دو راهبرد مهم نیل به تمدن نوین اسلامی معرفی گردید. شهید قاسم سلیمانی، نمونه­ای‌­ برجسته‌ از تربیت‌شدگان اسلام است که با پیوند اخلاق و معنویت توحیدمحور در راستای تحقق حرکت انبیاء و امامان b جان خویش را فدا نمود. نوشتار پیش رو با روش توصیفی­ـ­­تحلیلی، کارآمدی مودت در اخلاق و معنویت را با محوریت مکتب سلیمانی با تأکید بر آیات و روایات برمی­رسد. بر اساس یافته­های پژوهش، مودت فی القربی علاوه بر ایفای نقش بازدارندگی در راستای پاکسازی نفس، نقش تمهیدی در تعالی اخلاق و معنویت در سه محور ارتباط انسان با خدا، اهل بیتb و مردم دارد. در پرتو چنین مودتی شهید سلیمانی با رابطه‌ای متواضعانه و صادقانه به جامعه خدمت رسانی کرد.