جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دغدغه‎ی دینی‎سازی علوم انسانی، ایجاب می‎کند در هر یک از آن‎ها شاخصه‎هایی عینی، برای اسلامی‎سازی ارائه شود. علم تربیت نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این میان توجه به فرایند کلان پژوهش، مهمترین عامل در اسلامی‎سازی این علم به نظر رسید چرا که به وسیله‎ی آن نه تنها تبیین نسبتِ علمی‎بودن و دینی‎بودن تربیت اسلامی ممکن می‎شد بلکه پاسخگویی به مسائلی، همچون رابطه‎ی وحی، عقل و تجربه، جایگاه کارآمدی و رابطه‎ی عناصر تربیتی با یکدیگر نیز، ممکن می‎شد. در مقاله‎ی پیش‎رو فرایند پژوهش در تربیت اسلامی و پیشفرض‎های آن بر اساس ملاک‎های فلسفی و وحیانیِ علم به روش ترکیب نظریات مورد واکاوی قرار گرفت و روشن شد که فرایند آن متشکل از دو مرحله‎ی نظریه‎پردازی و ارزیابی نظریه‎ است. نظریه‎پردازی، در گام اول ناظر به اهداف تربیتی بوده و پس از بررسی مبانی، اصول و سایر عناصر تربیتی به نظریه‎پردازی در رابطه با مسایل تربیتی ختم می‎شود. علمی بودن این نظریات در گرو واقع‎نمایی، تفاهم‎پذیری، تعمیم‎پذیری و انسجام است و دینی بودن آن‎ها در گرو احراز استناد آن‎ها به وحی. از همین رو تکیه به وحی به عنوان تنها منبع دست‎یابی به اهداف تربیتی در اولین گام پژوهش، به عنوان اصلی‎ترین عامل دینی‎سازی این علم به‎شمار رفته و تکیه بر اهداف تربیتی وحیانی در بررسی مبانی و سایر عناصر تربیتی با کمک عقل و تجربه تضمین کننده‎ی این امر نسبت به سایر اجزای تربیت اسلامی به‎شمار می‎رود. با توجه به این نکات معیار‎های استناد، کارآمدی و انسجام درونی و بیرونی را به عنوان معیار‎های ارزیابی نظریات در تربیت اسلامی معرفی کردیم.

مفهوم فطرت عنصر محوری اندیشه انسان‎شناسانه بسیاری از اندیشمندان علوم اسلامی است. معانی اتخاذ شده از این مفهوم اما بر خلاف لفظ آن، متعدد بوده و موجب اختلافاتی در تبیین و نتایج حاصل از آن در سایر حوزه‎های علوم انسانی شده است. در میان اندیشمندان، شهید مطهری فطرت را «امّ المعارف» قرآن و اندیشه اسلامی دانسته و آن را محور اندیشه خود قرار داده است. لذا پرداختن به تربیت در اندیشه شهید مطهری، متوقف بر پرداختن به نظریه فطرت در دیدگاه ایشان است. این پژوهش با هدف تحلیل معنای تربیت بر اساس خوانش شهید مطهری از نظریه فطرت انجام شده است. برای این منظور از روش تحلیل محتوی استفاده شده و تمامی آثار مکتوب در دسترس ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‎دهد که دو معنا از فطرت در اندیشه ایشان قابل استنباط است، یکی فطرت به مثابه نحوه خلقت انسان و دیگری به مثابه بعد انسانی انسان. هر یک از این تعابیر فطرت، دلالت‎های تربیتی گوناگونی را موجب می‎شود. در نتیجه، معنای تربیت در اندیشه ایشان را می‎توان در تبیین مضامینی چون اصلاح، شکوفایی، هدایت، تکامل و رشد پی‎جویی کرد.

شایستگی سازه‎ای است که همچون چتر بر تمام موفقیت‌ها و عملکردهای عالی معلم سایه می‎اندازد. هدف از این مطالعه، شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های شایستگی حرفه‎ای معلمان و ارائه مدل مفهومی در تراز جمهوری اسلامی ایران است.با روش پژوهش داده بنیاد انجام شده است .جامعه آماری این پژوهش شامل متخصصان علوم تربیتی و کلیه اسناد تحولی و بود . تعداد 11نفر به‎عنوان نمونه پژوهش بر اساس دو عامل تخصص و تجربه، از استادان دانشگاه تا رسیدن دادها به اشباع نظری از طریق نمونه‎گیری هدفمند انتخاب شدند ؛ ابزار جمع‎آوری اطلاعات، مصاحبه نیمه ساختاریافته و بحث گروه کانونی و اسناد مرتبط با موضوع بود . پس از پیاده‌سازی مصاحبه‌ها، تحلیل داده‌های اولیه از طریق تحلیل محتوای استقرایی با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی و با بهره‌گیری از نرم افزار مکس کیو دا انجام شد. روایی آن با روش سه سویه نگری منابع داده‎ها تأیید شد و پایایی آن با روش توافق بین دو کدگذار 03/86 درصد به دست آمد که بیانگر همخوانی بالا و پایایی مناسب است. یافته پژوهش موجود در4 بعد و 19 مؤلفه و 96 خرده مؤلفه شناسایی شد که‌این ابعاد شامل دانش حرفه‌ای، عمل حرفه‌ای، تعهد حرفه‎ای و توسعه هویت حرفه‎ای است، شایستگی حرفه‌ای بر اساس اخلاق حرفه‌ای، پایبندی به ارزش‌های دینی و صلاحیت حرفه‎ای تبیین شده است. در شیوه‌های جدید تربیتِ معلم توصیه می‌شود.

تربیتِ فلسفی از ساحت‎های مهم تربیت در دنیای معاصر می‎باشد؛ لکن از ظرفیت فلسفه اسلامی و آراء فیلسوفان مسلمان دراین عرصه تربیتی کمتر استفاده شده است و عموماً متأثر از فلسفه‎های غربی، اصول و روش‎هایی برای تربیت فلسفی نسل جوان و نوجوان تجویز می‎شود. تلقی علامه طباطبایی از فلسفه در میان فلاسفه مسلمان واجد ظرائف و ویژگی‎های بدیعی است که در مجموع از ظرفیت خوبی برای تبیین اصول تربیت فلسفی برخوردار است. چیستی ویژگی‎های فلسفه از نگاه علامه و در پی آن تبیین اهم اصول تربیت فلسفی مبتنی بر آن، دو سؤال اساسی این پژوهش را تشکیل می‎دهد. برای تبیین تلقی علامه از فلسفه از روش تحلیل مفهوم استفاده شده و برای به دست آوردن اصول تربیت فلسفی مبتنی بر آن از روش استنتاجی بهره گرفته شده است، ده اصل تربیتِ فلسفی منتج از این پژوهش شامل: حرکت به سمت تفاهم فکری با دیگران، حقیقت‎جویی و سنجش حقیقت و پندار، کلی‎نگری، علت‎شناسی، خداشناسی، انسجام‎گرایی توحیدی، طرد روش‎های غیریقینی در فلسفه‎ورزی، حضور وجودشناسانه فلسفه در علوم، فلسفه‎ورزی در اعتقادات و تطهیر نفس می‎باشد.

تعلیم و تربیت مبتنی بر مدیریت تمایلات یکی از رویکردهای جدید در تربیت دینی است که راهکار اصلی آن جهاد با نفس و هدف اساسی آن افزایش توانایی متربیان در مدیریت گرایش‎هاست. مقالۀ پیش‎رو در صدد است این رویکرد به تربیت دینی را در اندیشه‎های پناهیان بررسی کند. تبیین این رویکرد با آسیب‎شناسی وضعیت موجود تعلیم و تربیت کشور و با نقطۀ کانونی تربیت دینی آغاز می‎گردد و به بازنگری در مفهوم‎شناسی تربیت دینی منجر می‎شود و با استفاده از روش تحلیل کیفی، چارچوب کلی این رویکرد شامل ویژگی‎های تربیت دینی بر پایۀ مدیریت تمایلات، مبانی، اهداف، محتوا، روش‎های ارائه، فضای آموزشی و مراحل تربیت دینی معرفی می‎شود. در این رویکرد هدف تربیت دینی ارائۀ برنامه‎ای برای مدیریت تمایلات و توان مندسازی متربی در راستای مخالفت با دوست داشتنی‎هاست. آگاه‎ ساختن متربی از انواع تمایلات و ارائۀ تمرین‎هایی برای افزایش قدرت مخالفت با هوای نفس از ویژگی‎های محتوا، روش‎ها و فضای تربیتی در این رویکرد است. در مراحل تربیت دینی، در دورۀ اول تمرکز بر شناخت تمایلات است و در دورۀ‎ دوم تمرکز بر توجه دادن به تمایلات عمیق‎تر و پنهان‎تر است.