جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسأله شر از مسائل مهمی است که اندیشه بشر را از دیر باز به خود مشغول داشته است. نگاهی به تاریخچه این مسأله اعتراف به این مطلب دارد که همیشه ذهن بشریت در این مورد مشغولیت داشته و سعی در بیان راه حلی برای آن داشته است. در این میان فلاسفه غرب به دلیل کمرنگ بودن وجود خداوند در فلسفه آنها، کمتر به پاسخگویی نسبت به تصادم شر با وجود و صفات خداوند پرداخته اند. نوشتار حاضر به بیان دیدگاه فلاسفه غرب درباره این مسأله می پردازد و ارتباط آن را با وجود خداوند یا صفات او بیان می نماید.

امام رضا(ع) از استوانه های پایدارکلام شیعی بوده و روایات و منصوصات به جای مانده ازآن حضرت، قدرت کلام شیعه و استحکام استدلال های امامیه را به خوبی نمایان می سازد. دوران امام رضا (ع) را می توان عصر ظهور و بروز ادیان ، فرقه ها و نحله های فکری و مکاتب کلامی نامید. این مکاتب کلامی در دو سطح برون اسلامی و درون اسلامی به تئوریزه کردن عقاید و تبلیغ باورهایشان مشغول بودند ، در این راستا امام رضا(ع) نیزمهمترین وجهه همت خود را ارائه واقعی مبانی کلامی امامیه ،مقابله و مبارزه با ادیان ، فرقه ها و نحله های فکری منحرف مصروف داشتند.این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی ضمن تبیین مبانی کلامی امام(ع) ، در صدد نقد نحله های فکری و مکاتب کلامی عصر رضوی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تاکید براصول اساسی دین، تاکید بر نصوص اسلامی و جایگاه استدلال های عقلی، دفاع از حقانیت ولایت ائمه علیهم السلام و بهره گیری از قرآن وتفسیر صحیح آیات قرآن از مهمترین مبانی کلامی امام رضا(ع) می باشد.

این مقاله با روش ترکیبیِ «اسنادی» و «تحلیلی»، به تبیین و تحلیل ساختار معرفتی کلام اجتماعی اسلام با الهام از اندیشه‌ی کلامی – اجتماعی استاد مرتضی مطهری پرداخته است و یافته‌های آن به این شرح است: تعریفی از کلام اجتماعی اسلام به دست آمد که دارای چهار رکن «استخراج و تبیین و اثبات عقاید اجتماعی»، «تبیین و اثبات سایر معارف اجتماعی دین»، «تحلیل مسائل جدید اجتماعی» و «تبیین کارکرد اجتماعی آموزه‌های اعتقادی» می‌باشد؛ کلام اجتماعی بنا به غایات مختلف آن، دارای روش‌های متنوع و موضوعات مختلف است؛ علاوه بر مسائل مرسوم اعتقادی – اجتماعی، کلام اجتماعی مسائل عمده‌ی دیگری را در بر می‌گیرد.

رابطه جدل و برهان (فلسفه) از وجوه مورد توجه فارابی در ارتباط صناعات خمس با یکدیگر است. بنابر دیدگاه وی جدل از جهات فراوانی در فلسفه اثرگذار است: از جمله ایجاد فهم عمومی از مقدمات برهانی جهت دسترسی همگان به معلومات یقینی، ارائه براهین نسبی و اضافی از براهین یقینی در نسبت با درجات مختلف معرفتی، شکل گیری فلسفه خارجه و برانیه در آموزش فلسفه، اعتبار مقدماتی و آغازین به جدل و رفع تعطیل از مقدمات یقینی، فهم معانی کلی به وسیله استقرای جزییات در صنعت جدل، حل تشکیکات مبادی علوم یقینی و مصون سازی فلسفه از سوفسطایین و حفظ آن از غلط مغالطه کاران و همچنین بهره گیری از معارف مشترک جهت اجتماعی سازی فلسفه، سبب شأنیت بخشی به جدل و کارکرد آن در فلسفه در اندیشه فارابی می شود. این مساله در بیان فارابی به شکل"ضرورت تقدم تشکیکات جدلی بر مقدمات فلسفی و برهانی" در قسمت های مختلف آثار وی به چشم می خورد.

انسان معاصر و مدرن، بیش از انسان‌های پیش از خود، با بحران بی‌معنایی و پوچی مواجه است. بسیاری از انسان‌ها در دنیای کنونی، با فاصله گرفتن از مبدأ و مقصد خویش، با رنج سرگردانی و روزمَرْگی، زندگی روزمره را سرمی‌کنند. این سرگردانی هر روزه، گذران بی‌هدف روزگار و غرق شدن در لذت‌های زودگذر را به همراه آورده است. تحلیل و بررسی آثار اندیشمند عصر صفوی، قاضی سعید قمی، انسان مدرن را با این پیام مواجه می‌کند که زندگی را باید با حیات معنوی و نورانی معنا بخشید. گرچه اشکال اصلی نوشته‌های حکیم قمی این است که بر پایه اندیشه‌ها و آثار دیگر اندیشمندان بنا شده است؛ اما با این وجود نمی‌توان از کنار سبک نگارش و افکار ویژه خود او گذشت.چنانچه از نگاه قاضی‌سعید، بدون باور به ایستگاه آغازین معنابخش و منبع حقیقی نور؛ یعنی آفریدگار هستی، و بی‌توجه به مقصد حرکت؛ یعنی مرگ دنیایی و بازگشت و زندگی جاودانی، نمی‌توان ادعای معناداری در زندگی کرد. در حقیقت باور به وجود ناظر و ناظم همیشگی در عالم و ترس از مرگ و قیامت، مانند معلم و راهنما برای ما کارگشاست و به خودکنترلی انسان و مهار نفس کمک می‌کند و درنهایت در معنابخشی به زندگی، بسیار اثرگذار است.

اندیشه‌های روسو تقریباً‌ بر تمام فیلسوفان بزرگ پس از او تاثیرگذار بوده‌است، اما صاحبنظران متفق‌القول هستند که بیشترین و مهم‌ترین تاثیر او را می‌توان در آثار کانت دید. کانت در فلسفه اخلاق، فلسفه سیاسی و اجتماعی و نیز نقد متافیزیک تحت تاثیر افکار روسو قرار دارد. برداشت کانت از ماهیت انسان و همچنین مفهومِ اراده خودآیین که از مبانی مهم فلسفه اخلاق کانت است، ریشه در ایده اراده عمومی مطرح شده توسط روسو در قرارداد اجتماعی دارد. روسو نه‌تنها بر محتوای اندیشه اخلاقی کانت تاثیرگذار بود، بلکه تاثیر او را حتی در زبان و سبکِ نگارشِ کانت نیز می‌توان دید. خواندن آثار روسو، کانت را متقاعد کرد که متافیزیک به طور بالقوه با اخلاق عملی خصومت دارد و آنجا که عقل نمی‌تواند نتیجه‌ای داشته باشد، بهتر است به متافیزیک اجازه دهیم تا از نیازهای عملی پیروی کند. همچنین گفته‌ّهای روسو در امیل و نیز در هلوئیز جدید در شکل‌گیری اندیشه اخلاقی کانت نقش داشته‌است. در مقاله حاضر به بررسی جایگاه روسو در تکوین فلسفه اخلاق کانت می‌پردازیم.

انسان از دیدگاه عرفانی، فلسفی و روانشناختی بسیار مورد بررسی قرار گرفته است و از این جهات تنها موجودی است که اگرچه به واسطه ی عقل و خرد توانایی اندیشیدن و انتخاب دارد اما از جهت روانی و روحی دچار تلاطم های چالش یرانگیز است بویژه آنجا که تعریف عشق در میان باشد. از این رو برآنیم تا دو دیدگاه متفاوت ژاک لاکان، نظریه پرداز و روانشناس تحلیلی فرانسوی و ملا صدرا، فیلسوف فرزانه ی ایرانی را در این مقاله مورد تطبیق و بررسی قرار دهیم. در دیدگاه لاکانی تجربه ی عشق واقعی در دوره ی موهومی وحدت با مادر روی می دهد که گذار از آن همراه با حس فقدان و "دیگری" است، چنان که هر چیزی نماد "دیگری" و یادآور فقدان است. همچنین تمام روند ادراک در حوزه ی شکل گیری زبان روی می دهد. بنابراین لاکان به انسان به عنوان مجموعه ای از امیال برآورده نشده نگاه می کند که او را در رنجی ابدی نگاه می دارد. از دیگر نگاه، ملاصدرا مدعی است که عشق پدیده ای جهان شمول و هستی شناختی است که در ذات انسان به ودیعه نهاده شده است و او را در جهت تعامل و وحدت با جهان هستی هدایت می کند. با در نظر گرفتن نظریه ی لاکان درباره ی زندگی غریزی بشر، انسان در بند رنجی ابدی ناشی از حس فقدان و سرگشتگی است، در حالی که نگاه صدرایی زندگی انسان را حرکتی مستدام به سمت عشق درونی در کنار رنج ناشی از دوری از اصل بیان می کند که سرشار از حس عمیق لذت است. در واقع صدرا پا را فرای عشق غریزی تعریف شده توسط لاکان قرار می دهد و در نهایت نوعی تجربه ی تعالی را در نتیجه ی این سیر تولد و مرگ درونی، و لذت و رنج ناشی از آن معرفی می کند.