جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قصاص به خاطر ارتباط آن به حیات انسان و اهمیت و حساسیت آن نیاز جدی به تبیین ابعاد مختلف دارد. پاسخ به شبهات قصاص به‌عنوان یکی از ابعاد قصاص نیاز دائم به بررسی دارد، به‌ویژه در دوره معاصر که مخالفان اسلام همچون دکترسها در رابطه با آن کتابی مستقل و حجیم «نقد قرآن» تألیف کرده‌اند. مقاله حاضر وظیفه نقد و بررسی شبهات قصاص از کتاب مذکور را برعهده دارد. در بررسی مطالب روش توصیفی ـ تحلیلی و انتقادی و در جمع‌آوری مطالب از روش کتابخانه بهره برده شده است. برخی از شبهات قصاص که در عنوان کلی عدم تناسب بین جرم و مجازات و وجود تبعیض‌ها قرار دارند، پرداخته است. پس از بررسی به این نتیجه رسیده می‌رسیم که شبهات مذکور وارد نیستند؛ زیرا هرکدام از احکام قصاص که به‌عنوان نمونه شبهه عدم تناسب بین جرم و مجازات ذکر شدند، همچون قصاص عضو، قصاص جمعیت در برابر یک نفر، قصاص قاتل اکراه‌شده، دارای توجیه عقلانی مبنی بر رعایت عدالت و تناسب هستند. همچنین تفاوت‌های موجود در قصاص مرد و زن، مسلمان و کافر نیز بر اساس تفاوت‌های ذاتی میان افراد قابل توجیه هستند، بدون اینکه مصداق تبعیض‌های ناروا باشد

بی­تردید، روشن شدن حدود و ثغور «مسأله جامعیت قرآن» نقش بنیادی در فهم و تفسیر آیات­ به خصوص «آیات علمی قرآن» دارد. هر یک از مفسران و قرآن‌پژوهان نیز در تبیین این مسئله و تعیین گستره آن، از روش و گرایش خاصی پیروی کرده­اند. همین موجب گردید تا موافقت­ها و مخالفت­های بسیاری در این حوزه بروز کند. با توجه به اینکه معمولاً نظرگاه آیت­الله معرفت در گزاره­های علوم قرآنی و مباحث مختلف تفسیری، تأمّلاتی سودمند است. در این پژوهش استفاده از روش عقلی و نقلی و گردآوری داده­ها از طریق ابزارکتابخا­نه­ای و تحلیل­ آنها به صورت توصیفی ـ تحلیلی، به نظاره آورده­های این فرهیخته قرآنی در دوره معاصر پیرامون «جامعیت ­علمی قرآن­ کریم» می­نشینیم. از منظر ایشان، در آیات علمی قرآن «تراوشات علمى‏» است که از ساحت قدس خداوند حکیم و به‌منظور هدایت بشر نازل شده است. این دانشور فرهیخته قرآنی در دوره معاصر، با استناد به دلایل عقلی و نقلی متعدّد، بر این عقیده است که جامعیت این سلسله از آیات، جامعیتی هدایتی است. ایشان، بر این امر تأکید دارند که نباید نظریه‏هاى اثبات‌نشده علمى بر آیات قرآن تحمیل‌شده و با مفاد آنها تطبیق داده شود. همچنین بر این باورند که هرچه انسان از دست­آوردهاى علم و دانش بیشتری بهره برده باشد، بهتر به مفاهیم وحیانى تاحدامکان دست خواهد یافت.

از مهمترین مباحث در حوزه علوم جنایی «اصلاح و درمان مجرمان» است که امروزه بیشتر به معنای بازپروری و انجام فعالیت‌های لازم به منظور بازگشت آنان به زندگی اجتماعی سالم می‌باشد؛ این درمانگری تنها معطوف به درمانگری روانی نیست؛ بلکه همه اقداماتی آموزشی فنی و حرفه ای و مشاوره ای و.. را دربرمی گیرد. واکاوی این مهم در قرآن کریم موضوع این مقاله است که با روش توصیفی تحلیلی و با استخراج و تحلیل گزاره‌های قرآنی و روای مرتبط می‌کوشد تا نگرشی کلی بر ابعاد مهم این بحث ارائه دهد. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که قرآن به سبب اتصاف به «شفا» و «رحمت»، ابعاد گوناگون آن همچون: الفاظ (تلاوت و قرائت و استماع) و محتوا (معارف و آموزه‌های غنی قرآنی) می‌تواند به‌عنوان یک الگودر درمانگری مجرمان، در کنار دیگر الگوهای بشری، مطرح شود که البته در مقایسه، از ویژگی‌های قابل توجهی برخوردار است. استخراج دقیق مبانی و اصول و مکانیزم ها و روشهای اصلاحی قرآن و آزمون عملی آنان نیازمند پژوهش‌های فراوان دیگری است

قصص قرآن دارای جنبه­های نمایشی بوده و می­توان آنها را از این جهت مورد بررسی قرار داد. واژه نمایش در یونانی صرفاً به معنای کنش است. کنش به‌عنوان مهم­ترین عنصر درام است. جیمز تامس، نظریه­پردازی است که بر اساس روش فرمالیستی، متن نمایشی را مورد بررسی قرار می­دهد. او در توضیح عمل شخصیت، از کنش­های دراماتیک جسمی نام می­برد. کنش­های جسمی، کنش­هایی هستند که به‌صورت غیرکلامی بیان می‌شوند. این پژوهش با هدف تبیین کنش­های جسمی در قصص قرآن، تلاش دارد تا به این پرسش اساسی پاسخ دهد که وجه نمایشی کنش­های جسمی در قصص قرآن چیست؟ در نهایت به این فرضیه دست یافت که آیا قصه‌های قرآن دارای وجوه دراماتیک است یا خیر. روش تحقیق به‌صورت تجزیه اطلاعات و به‌صورت استقرائی ـ تفسیری و روش توصیفی ـ تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان می­دهد کنش­های جسمی مانند هبوط حضرت آدمg، کشتی حضرت نوحg در قصص قرآن دارای ارزش دراماتیک بوده و می­توان از این کنش­ها در خلق موقعیت­های نمایشی بهره برد.

از آنجا که قرآن کریم به زبان عربی نازل شده است و زبان عربی نیز به‌خودی‌خود زبانی تصویری است. ازاین‌رو یکی از وجوه سادگی و قابل‌فهم بودن بیان قرآن کریم، تصویری و ملموس بودن مفاهیم ذهنی آن است. قرآن کریم به‌عنوان یک متن ادبی، در شیوه بیان، تمام اسلوب­های زبان ادبی را به‌کار گرفتـه است کـه یکی از این ابزارهای بیانی، تصویرسازی هنری با استفاده از تشبیه، مجاز و استعاره است. افزون بر این، هر واژه و هر جمله در کنار معنای لغوی خود، دارای ظرفیت عاطفی و هیجانی ویژه­ای متأثر از بازخوردها و نگرش­ها است. در پژوهش حاضر تلاش بر آن است تا با استفاده روشی توصیفی ـ تحلیلی، تصویرپردازی­های هنری در سوره آل­عمران مورد بررسی روان‌شناختی قرار گیرد. نتایج اولیه حاکی از آن است که تصاویر هنری این سوره با توجه به نوع مخاطب متفاوت است که هریک ظرفیت­های عاطفی و هیجانی بالایی دارند. از اهداف مهم هر یک از تصاویر هنری در این سوره، تأثیرگذاری بر مخاطب و زمینه­سازی روحی او برای پذیرش حق و انکار باطل است. هریک از این تصاویر می­توانند به‌عنوان ابزاری در جهت سلامت روحی و ارتقای تربیت و اخلاق مؤثر باشد.

اعجاز قرآن از ابعاد گوناگونی برخوردار است که یکی از مهم­ترین آنها اعجاز علمی است. اعجاز تربیتی، یکی از انواع اعجاز علمی به­ شمار می­آید. مصطفی رجب یکی از پژوهشگرانی است که درباره آیه رضاعه (بقره/233) ادعای اعجاز تربیتی کرده است. هدف پژوهش، نقد اعجاز تربیتی در آیه رضاعه از دیدگاه مصطفی رجب است. روش پژوهش به لحاظ جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها توصیفی ـ تحلیلی است. بدین صورت که برای استخراج تعریف دقیق اعجاز و رویکردها و نیز ادعای اعجاز تربیتی در آیه رضاعه، به متون علمی مرتبط و کتاب‎های لغت مراجعه و داده­های به‌دست‌آمده تجزیه و تحلیل شده‌اند. یافته­های پژوهش این بود که اعجاز تربیتی سه رویکرد دارد که «اعجاز گزاره‌­ای» یکی از رویکردهایی است که ادعای اعجاز رجب در آن جای می­گیرد. وی درباره این آیه از چهار جهت ادعای اعجاز کرده است. اول در انتخاب واژه­های ولد و والده؛ دوم در گزینش واژه لاتضار؛ سوّم دراطلاق و شمول اضرار و چهارم، مراعات اصل آرامش در ازدواج و تربیت خانوادگی. نقدهایی که بر ادعای رجب وارد است عبارتند از: استفاده از قرائت غیر متواتر برای اثبات اعجاز تربیتی، پذیرش شگفت­انگیزی واژگانی آیه و نیز پی­ریزی قوانین روابط والدین و کودک بدون وجود اعجاز، اعجاز ادبی بودن بر فرض وجود اعجاز، عدم استقلال و تبعی بودن اعجاز تربیتی، خلط مبنایی اعجاز تربیتی بودن کل قرآن با ادعای اجاز در دو آیه. نتیجه آنکه گرچه ادعای موارد چهارگانه رجب درباره آیه، مورد پذیرش واقع نشد؛ اما درباره پی­ریزی اصول تربیتی و حقوقی روابط والدین و کودک می­توان اعجاز را مطرح کرد

قرآن کریم آخرین کتاب آسمانی است که برای هدایت جهانیان بر خاتم پیامبران حضرت محمدa نازل شده است. مطابق فرمایش معصومانb‌ قرآن دارای ظاهری زیبا و باطنی بس عمیق است. قرآن به دلیل داشتن باطن، در هر دوره و زمانی دارای طراوت و تازگی است. قرآن کتابی است که هرکس بدان تمسک جوید، به سعادت رهنمون می‌شود و هر کس که از آن دوری گزیند، به ضلالت رسد. نظام آموزش عالی کشور در ایران، یکی از مهمترین مراکز مهم، نقش‌آفرین و تأثیرگذار در حیطه آموزش جوانان و مدیران آینده کشور است. این تحقیق به دنبال آن است تا به بررسی جایگاه کمّی قرآن در میان رشته­های تحصیلی نظام آموزش عالی کشور با تمرکز بر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بپردازد و تلاش شده تا با استفاده از اسناد معتبر و مطالعات کتابخانه‌ای و استفاده از شبکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های رایانه‌ای و نمودارها و جمع‌بندی و تحلیل توصیفی ـ تحلیلی و گاه انتقادی به نتایجی دقیق و نزدیک به واقع دست یابد. بررسی‌های انجام یافته بیانگر آن است که با گذشت چهل سال از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در ایران، با وجود اینکه حضور قرآن در نظام آموزش عالی کشور بیش از دوران پیش از انقلاب است؛ اما قرآن کریم همچنان در میان رشته­های تحصیلی نظام آموزش عالی کشور دارای جایگاه بایسته و شایسته‌ای نیست و با آنچه مورد انتظار است، فاصله زیادی دارد. ازاین‌رو برای رسیدن به جایگاه والای قرآن کریم در نظام آموزش عالی، نیاز به توجه و برنامه‌ریزی بیشتر و ویژه از سوی مسئولان ذی‌ربط است.

بازگشت به قرآن یکی از نظریه‌های اجتماعی اندیشمندان اسلامی است که در دو سده اخیر برای رهایی از انحطاط و عقب‌ماندگی جوامع اسلامی مطرح‌شده است. برای ایجاد چنین جنبش و حرکتی در سطح جامعه اسلامی، نیازمند راهکارهایی هستیم که بتوانیم با کاربست آن به معنای حقیقی به قرآن بازگردیم. رهبر معظم انقلاب در دوران معاصر به‌عنوان یکی از سردمداران این جنبش و حرکت بیدارگرانه، راهکارهایی را از جنبه علمی برای بازگشت به قرآن توصیه کرده‌اند که توجه به چنین راهکارهایی در توسعه فرهنگ قرآنی مؤثر بوده و باعث بازگشت به قرآن در سطح جامعه خواهد بود. روش تحقیق در این مقاله به‌صورت توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد تاریخی با استفاده از اسناد کتاب‌خانه‌ای است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد: راهکارهای مقام معظم رهبری (دامت‌برکاته) برای این منظور عبارت‌اند از: ارائه تفسیر صحیح و همه‌فهم از قرآن، ایجاد رشته‌هایی جهت ورود به عرصه تفسیر اجتماعی قرآن، اسلامی سازی علوم انسانی بر اساس مبانی قرآنی، ایجاد بسترهای لازم جهت نظریه‌پردازی قرآنی در علوم انسانی و ایجاد آموزش‌وپرورش قرآنی

موضوع خاستگاه تفاوت‌های جنسیتی در نقش­های اجتماعی، همواره مورد بحث اندیشمندان و پژوهشگران خصوصاً در جامعه­شناسی بوده است. برخی با تأیید تفاوت­های جنسیتی، الگوهای متفاوت نقشی زنانه و مردانه را با جنبه­های زیست­شناختی، روان­شناختی و کارکردهای تفاوت‌های نقشی نزد جامعه­شناسان پیوند می­زنند. درمقابل، تقریباً همه نظریه­های فمینیستی با خدشه در مبانی و نتایج این نظریه­ها، از این اصل مشترک پیروی می­کنند که زنانگی و مردانگی و نقش‌های جنسیتی ناشی از آنها را جامعه می‌سازد. بازخوانی این نظرات و دیگر دیدگاه­های متعدد و گوناگون در زمینه تفاوت­های جنسیتی نقش­های اجتماعی و منشأ آنها از یک‌سو و اهمیت و جایگاه قرآن به‌عنوان منبع اصیل معرفتی باعث می­شود تا این سؤال به ذهن برسد که با وجود تقسیم کار جنسیتی، دیدگاه قرآن کریم درباره خاستگاه تفاوت­های جنسیتی نقش­های اجتماعی چیست؟ پژوهش حاضر بر مبنای روش استنطاقی درصدد کشف و تبیین خاستگاه حقیقی رفتار زنانه و رفتار مردانه یا انوثیت و رجولیت (جنسیت) از دیدگاه قرآن است. شواهد نشان می­دهد نگاه قرآن به مسئله نگاهی تلفیقی است، به‌طوری ‌که در یک نگاه جامع ارتباطی، جنبه­های زیست­شناختی همچون تفاوت‌های آناتومیکی و قدرت بدنی، روان­شناختی مانند میزان و نوع عواطف و احساسات و ویژگی­های شخصیتی مانند اراده و تصمیم­گیری و زوایای جامعه­شناختیِ مبتنی بر جنبه­های طبیعی و غائی همچون عدالت، آرامش و عفت­مندی را مدنظر دارد

بر اساس دیدگاه مفسران در حوزه روابط قراردادی بین‌المللی، در قرآن کریم قواعد آمیخته با ارزش‌های حقوقی تشریع شده‌اند. در دیدگاه مفسران، مبنای توجیه حقوقی تعهدات ناشی از معاهدات بین‌المللی، ارزش فطرت است. در این دیدگاه، ارزش فطرت معیار سنجش اعتبار محتوای «مقررات حقوقی» بین‌المللی است. در این نوشتار به روش تفسیر حقوقی اثبات شد که مفسران با توجه به آیات الهی بر این رأی هستند که مبنای اخلاقی فطرت در سه مفهوم حسن وفای به عهد، قبح پیمان‌شکنی، حسن عدالت تبادلی، در تعیین قلمرو اجرای مقررات تأثیرگذار است