جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آشنایی با دیدگاه‏های علما، پیش‏نیاز هر گونه داوری درباره دیدگاه اسلام درباره مسئله زن است. یکی از علمای تأثیرگذار در مباحث زنان شیخ حر عاملی است. به‏طوری که برخی از مسائل زنان، میراث برجای مانده از آراء این عالم اخباری است. در نوشتار حاضر تلاش می‏شود دیدگاه‏های حدیثی «شیخ حر عاملی» را در مسئله زن و تأثیرات آن بر مباحث زنان بررسی کنیم. با واکاوی آراء حدیثی حر عاملی در مسائل زنان و با مقایسه دیدگاه‏های وی با علمای قبل از او به این نتیجه می‏رسیم که افزایش تعداد روایات در کتب وی، نوع چینش روایات، نوع باب‏بندی روایات و شرح روایات در مسائل زنان تاثیر به‏ سزایی گذاشته است. به ویژه در تشدید مسائلی چون: مردسالاری، خانه ‏نشینی زنان، تشویق به متعه و تعدد زوجات میتوان تغییرات ایجاد شده را مشاهده کرد.

بررسی یک حوزۀ حدیثی، کمک قابل توجهی به تبیین تاریخ تحولات حدیث یک منطقه می‏کند. معرفی عالمان حدیثی حوزۀ کاشان در محدودۀ قرون پنجم و ششم و بررسی کتب نگاشته‏شده توسط آنان، شناسایی اندیشه‏های حدیثی غالب بر این حوزه را در پی‏داشته و در نهایت تأثیر و تأثرات این حوزه را بر سیر حوزه‏ها مشخص خواهد کرد. این جستار - که با روش توصیفی تحلیلی سامان‏یافته - به این نتیجه رسیده که دو جریان شاخص در این قرون بر حوزۀ حدیثی کاشان حاکم بوده است: اول، جریان فقه‏محور شامل راویانی با عنوان فقیه و قاضی که شخصیت ممتاز این جریان، قطب‏الدین راوندی است و در آثار او ارتباطات فراوانی بین حوزۀ کاشان و حوزۀ بغداد می‏توان یافت. دوم، جریان حدیثی‏ـ ادبی شامل محدثانی ادیب که شخصیت گمنام و برجستۀ این جریان، سید ابوالرضا راوندی است که با در اختیار‏داشتن نسخه‏های اصیل از کتب شیعه و انتقال میراث حدیثی بغداد به کاشان، مسبّب حضور و رفت و آمد عالمانی بزرگ از سیر مراکز حدیثی، برای اقامت و تصحیح کتب حدیثی شیعه گردید.

اعجاب عبارت‏ها و عمق حقایق روایاتی معتبر از اهل بیت:، مشهور به «صعب، مستصعب»، گویای اهمّیّت و ضرورت فهم این گونه روایات از جنبه‏های گوناگون است؛ به گونه‏ای که به رغم آرای حدیث‏شناسان و پژوهش‏های چهار مقاله در این باره، می‏توان از زوایای دیگری به این موضوع پرداخت؛ مانند: «عقل»، «شهود قلبی» و نقش آن‏ها در ترسیم مفهوم جامع «تحمّل»، و.... این نوشتار، چنین زوایایی را از مسیر نقد و بررسی نظرهای آیة الله جوادی در باب این گونه روایات، به روش تحقیقی تحلیل کیفی محتوا و متّکی بر لغت‏شناسی اجتهادی، تشکیل خانواده حدیث و یافتن قرینه‏های درون‏متنی و برون‏متنی رصد نمود و دریافت که عقل و ابعاد آن و همچنین شهود قلبی، در مفهوم جامع «تحمّل»، با هم پیوندی ناگسستنی دارند. تعابیر«أمرَنا»، «حَدیثَنا» و...، ذیل مقام خلیفه اللّهی تامّ اهل بیت:، قابل جمع است و ....

مقاله حاضر در پی برون رفت از رویه عمومی تحقیقات تاریخ اهل بیت: که در ‏بهره‏گیری از منابع، مراجعه‏ای یکسان و نه با درک کافی از محتوای آن‏ها صورت می‏گیرد، به این مسئله می‏پردازد که گزاره‏های تاریخی، در چه گونه‏هایی و با چه حجم و خصوصیاتی در منابع تاریخ‏نگاری روایی امامیه جای گرفته‏اند؟ بدین منظور، مطالعه موردی مضامین گزاره‏های تاریخی مهم‏ترین منابع روایی تاریخ اهل بیت: یعنی الکافی، عیون اخبار الرضا۷ و الارشاد، در دو مرحله گونه‏شناسی و بررسی کمی - تطبیقی، در دستور کار قرار گرفت. شناسایی مضامین مشترک اصلی و فرعی منابع، جایگاه هر منبع در پاسخ‏گویی به پرسش‏های تاریخ اهل بیت:، ‏دست‏یابی عینی و ملموس به اهداف مؤلفان و ارتباط اثر با نیازهای زمانه، تفاوت ماهوی تاریخ‏نگاری روایی با تاریخ‏نگاری عمومی مسلمانان و ضرورت و امکان سطح بندی تاریخ‏نگاری روایی امامیه از مهم‏ترین نتایج تحقیق پیش رو است

استناد فراوان به حدیث مشهور «نیة المؤمن خیر من عمله» در عرصه‏های مختلف علمی، حاکی از اهمیت این حدیث در میان عالمان مسلمان است. دربارۀ مفاد و مفهوم این حدیث، دیدگاه‏ها مختلف است و می‏توان در این زمینه، به بیش از ده دیدگاه اشاره کرد که البته برخی از آن‏ها، قابل ارجاع به یک‏دیگرند و بیشتر آن‏ها، به طور کلی مخدوش و مردود یا ناقص و فاقد جامعیت لازم‏اند. در این میان، نظریه‏ای مورد پذیرش و قابل دفاع به نظر می‏رسد که از پشتوانۀ کافی روایی برخوردار است. بر اساس این دیدگاه - که از آن به «نظریة اصالة النیّة»"تعبیر می‏کنیم - اصل و اساس عمل و شکل دهندۀ آن نیّت است و بنابراین، مبنای ارزش‏گذاری کار و ملاک در خیر یا شرّ بودن آن نیز نیّت خواهد بود.

وجود احادیث جعلی در بین روایات رسول خدا۹ و ائمه‏هدی: واقعیتی غیر قابل انکار است. در این نوشتار دربارۀ آغاز جعل حدیث، کیفیت حدیث جعلی، معیار بازشناسی روایات ساختگی عمدی از غیر عمدی و وجود روایات جعلی در کتب معتبر حدیثی پرسش‏هایی طرح شده است و پاسخی شایسته یافته است. دستاورد مقالۀ حاضر آن است که روایات جعلی عمدی در بین روایات شیعه و سنی قبل از تدوین کتب حدیثی فراوان بوده است ولی فقها و محدثان با راهنمایی اهل بیت: روایات جعلی را از میراث حدیثی پاکسازی کرده اند و از این رو دانشمندان شیعی از توصیف روایت جعلی در کتب معتبر شیعی - جز در مواردی قطعی ـ باید پرهیز کنند.

از دیرباز ‏‏دست‏یابی به احادیث صحیح وجهه همت دانشمندان شیعی بوده است. در این زمینه تلاش‏های علمی ارزنده‏ای برای کشف آسیب متنی و سندی احادیث صورت گرفته است. از علمای معاصر که برای کشف تحریفات اسناد حواشی عالمانه‏ای نگاشته‏، آیة الله العظمی شبیری زنجانی مد ظلّه است. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و با ارائه چند حاشیه از معظم له بر اسناد کتاب الکافی به تحلیل روش اختصاصی ایشان در حوزه کشف تحریفات اسناد پرداخته است. غالباً این شیوه با بررسی و مقایسه نسخ معتبرخطی کهن در یک سند آغاز، و سپس با مشاهده اختلاف و غرابت میان آن‏ها و حصول علم اجمالی به وقوع تحریف در سند و نهایتاً با تکیه به اصول و قواعد حاکم بر طبقات روات و محدثین و اقامه شواهد و مؤیدات، به کشف تحریف در سند می‏انجامد و شناخت این روش‏ها می‏تواند محققین را در استفاده از هوش مصنوعی در قلمرو کشف آسیب‏های اسناد یاری دهد.

فهم متون نهج‏البلاغه همیشه ساده نیست و گاه دشواری‏هایی دارد که عبور از آن‏ها نیازمند تجهیز به روشی علمی است؛ روشی که بر اساس اقتضائات نهج‏البلاغه تعریف گردد و به تناسب ویژگی‏های آن تنوع یابد. ویژگی‏هایی نظیر سبک، ساختار و محتوا از جمله مؤلفه‏هایی است که در فهم نهج‏البلاغه تأثیر ‏می‏گذارد و سبب دریافتی متفاوت از آن می‏گردد. آنچه در این مقاله به بحث گذاشته شده، نگره‏ای روش‏شناختی است که با مطالعه تطبیقی میان دو دانش فقه الحدیث و زبان‏شناسی، درصدد ارائه رویکردی نو برای فهم نهج البلاغه است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‏دهد که توجه به ساختار حدیث به عنوان یکی از عناصر زبان‏شناختی، نقش زیادی در روش فهم نهج‏البلاغه دارد و موجب شکل‏گیری رهیافتی به نام ساخت‏گرایی می‏گردد؛ رهیافتی که بر اجزا و کلمات متن تکیه دارد و از طریق کشف روابط معنایی بین آن‏ها در قلمرو بافت متن، به مراد متکلم نایل می‏آید.

جایگاه ویژه آموزه‏های اسلامی در نظام کنترلی کشور، معرفی ظرفیت‏های این آموزه‌‌ها را در مطالعۀ آسیب‏های اجتماعی، اولویت می‌‌بخشد و بررسی قرآن و حدیث را به عنون منابع این مطالعه، ضروری می‌‌سازد. ظرفیت‏های امر به معروف و نهی از منکر، یک نمونه است. این در حالی است که: اجرای راهبرد پلیس جامعه‏ محور، بیان‏گر اقبال کشور به ایده حفظ نظم اجتماعی است و درونمایه ‏های بنیادی این ایده و آن فریضه، هم‏خوانی ‏هایی جدی دارند. سه مقوله «کنترل غیر‏رسمی»، «جامعه‏ محوری» و «مسئولیت اجتماعی» - که بیان‏گر جایگاه کنترل غیررسمی در ایده حفظ نظم اجتماعی‏اند - انتخاب گردیده و قرآن و حدیث، تحلیل محتوای کیفی (ترکیبی) شده‏اند. یافته‏ها هم‏خوانی گزاره‏های مرتبط با مقوله ‏ها را در علوم اسلامی و اجتماعی عیان ساخته و در نتیجه، ظرفیت عملکرد این فریضه را به عنون راهبرد اسلامی و بومی ایده «حفظ نظم اجتماعی» نشان می‏دهند. روش تحقیق، ضوابطِ تفسیر متن را در این علوم، رعایت کرده و به فهمی رسیده که در هر دو آن‏ها روایی دارد.