جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اباضیه از جریان‌های کلامی انشعاب‌یافته از خوارج است که تا عصر حاضر در جهان اسلام ظهور و بروز داشته و از نظر کلامی و فقهی، جریانی مستقل به شمار می‌رود.‌‌ در دوره‌ی معاصر وضعیت این جریان فکری در ابعاد مختلف بر بسیاری پوشیده است و غالباً شناخت‌ها دراین‏باره مبتنی بر کتاب‌های کلامی کهن بوده که به‏جز در مواردی، از ارزش چندانی برخوردار نیست. نوشتار حاضر می‌کوشد با کاوش در منابع جدید و معاصر اباضی، اعم از مکتوبات و رسانه‌های مجازی مربوط به اباضیان، دورنمایی از اوضاع عقیدتی،‌ اجتماعی، فرهنگی، ‌سیاسی و جغرافیایی همچنین رابطه‌ی آنها با مذاهب دیگر را تصویر نماید. اباضیه به عنوان نسخه‌ی اعتدال‌یافته‌ی خوارج،‌ در بسیاری مسائل عقیدتی و سیاسی، رویکردی عقلانی‌تر و متفاوت با خوارج نخستین اختیار نموده‌اند. اباضیان که امروزه بیشتر در کشور عمان و نیز شمال و شرق افریقا حضور دارند،‌ افزون بر بهره‌گیری از رسانه‌های نوین چون اینترنت و داشتن نظام ترویج اندیشه «العزّابه» در شمال افریقا، ‌فعالیت‌های اجتماعی، تبلیغی و سیاسی قابل‌توجهی در این مناطق، به‏ویژه در عمان داشته و با دیگرمسلمانان، اعم از شیعه و سنی تعامل مناسبی دارند. جریان کلامی اباضیه را هم می‌توان به دو جریان عمان و الجزائر تقسیم کرد که دومین گروه، گرایش‌های سلفی دارد.

ترکیه از جمله کشورهایی است که امروزه داعیه‎دار الگوی تمدنی برای جهان اسلام است. تحولات چنددهه اخیر ترکیه نشان از رشد اسلام‎گرایی به همراه رشد اقتصادی و سیاسی در سطح منطقه‎ای و بین‎المللی می‎دهد. این تحولات برایند رقابت میان جریان‎ها و جنبش‎های موجود در فضای فکری ترکیه با قرائت‎های خاص خود از اسلام، مدرنیته و ملی‎گرایی می‎باشد. شناخت این جریان‎ها و جنبش‎های فکری می‎تواند در تحلیل روندها و رویکردهای آتی کشور ترکیه در سطح منطقه‏ای و بین‎المللی کارآمد باشد. در این مقاله تلاش می‎شود ضمن بررسی اجمالی فراز و فرود جریان‎های اسلام‎گرای ترکیه، خاستگاه هر یک از آنها و ارتباط آنها با انقلاب اسلامی یا نقش آنها در تغییر جایگاه انقلاب اسلامی در فضای فکری ترکیه تبیین شود.

با تحقیق و تأمّل در رفتار و اندیشه­های سلفیان تکفیری می­توان دریافت که بنیان­هایی یهودی در تفکّر آنها وجود دارد. این بنیان­ها، خواسته یا ناخواسته هویّت تکفیری­ها را تغییر داده و آنها را به ابزاری جهت ترویج و تحقق اهداف صهیونیسمِ سیاسیِ برخاسته از یهودیّت، مبدّل ساخته است. این ادّعا را می­توان با تبیین مبانیِ فکریِ دو جریان سلفیان تکفیری و صهیونیسمِ سیاسی و نیز بررسی ایده­های مشترک آنها از جمله حربۀ تکفیر، برگزیدگی، ترور، خونریزی و...، و نیز از طریق تحلیل نقش سیاسی یهودیّت صهیونیسم در ترویج و حمایت از تکفیری­ها به اثبات رساند. بررسی بنیان­های فکری یهودیّت صهیونیسم و ردّ پای این تفکّر در اندیشۀ سلفیان تکفیری، مؤیّد استفادۀ ابزاریِ صهیونیسم از سلفیان تکفیری، جهت تبلیغ یهودیّت و نیز براندازی تفکّر اسلامی و بخصوص شیعی است. این مقاله ضمن تبیین مؤلّفه­های مهم در تفکّر سلفیان تکفیری می‌کوشد تصویر روشنی از این بنیان­ها ارائه نموده، ضمن بیان همسانی­های این دو جریان، نقش صهیونیسم یهودی در حمایت از سلفیان تکفیری و به‏کارگیری تکفیری­ها در جهت تحقق اهداف صهیونیسمِ سیاسی را نشان دهد. روش این مقاله در مراجعه به آرا، استنادی و در تبیین محتوا، تحلیلی- انتقادی است.

نوشته‌ی حاضر در پاسخ به این پرسش سامان داده شده است که جنبش اخوان‌المسلمین مصر چه تأثیراتی بر گروه‌های جهادی افغانی داشته است؟ مطالعه‌ی این مسئله از آن رو اهمیت دارد که بسیاری از معضلات سیاسی و اجتماعی در افغانستان در روابط و مناسبات نیروهای اجتماعی با جریان‌های بیرون از مرزها ریشه دارد. برای یافتن پاسخ این پرسش از روش توصیفی ـ تحلیلی بهره برده‌ایم. نتایج به‏دست‏آمده حاکی از آن است که گروه‌های جهادی، در اهداف و آرمان‌ها، تشکیلات سازمانی و شیوه‌های مبارزاتی خود از اخوان‌المسلمین تأثیر پذیرفته و شش عامل در تأثیرگذاری اخوان بر این گروه‌ها نقشی اساسی داشته‌اند: موقعیت محوری مصر و الازهر در جهان اسلام، نوگرایی رهبران اخوان در تفسیر آموزه‌های دینی، ایدئولوژی سیاسی جذاب اخوان، قرابت دینی و مذهبی مصر با جامعه‌ی اهل‌سنت افغانی، فقر فکری ـ فرهنگی در افغانستان و حمایت غربی‌ها از اندیشه‌های اسلام‌گرایانه در برابر توسعه‌ی نفوذ سوسیالیزم. تفکرات اخوانی از طریق تحصیل‏کردگان مذهبی، نیروهای اعزامی عرب و ترجمه‌ی کتاب‌ها و مجلات به افغانستان منتقل شده و به صورت مشخص سه گروه جنبش جوانان مسلمان، حزب اسلامی گلبدین و جمعیت اسلامی را تحت تأثیر قرار داده است. گسترش افراط‌گرایی و تعمیق شکاف‌های اجتماعی در افغانستان را می‌توان دو پیامد مهم تأثیرپذیری گروه‌های جهادی از اخوان‎المسلمین دانست.