جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از دیدگاه امام خمینی(ره)، همگرایی، از اهداف بزرگ دین، ابزار پیشبرد اهداف دیگر و عنصر کلیدی تشکیل جامعه‌ی فاضله است که در ایجاد و استقرار عدالت نقش محوری دارد. راهکارهای امام خمینی برای ایجاد، تثبیت و گسترش همگرایی در جهان اسلام، پرسش اصلی این مقاله است. پاسخ، براساس چارچوب نظری «امهات مطالب یا اسّ المطالب» و نظریه‌ی سه لایه‌ای بودن دین، با روش اکتشافی- استقرایی ارائه شده است. از نظر امام خمینی، تحقق برادری در سه سطح باورها، اخلاق و رفتار در سطح جهان اسلام و گام دوم، که بیشتر مرتبط با سطح سوم، یعنی سطح رفتار است، مبارزه با قدرت‌های مستکبر و ظالم است. این دیدگاه مبتنی بر سیره‌ی انبیای الهی:، اهل‌بیت: و آموزه‏های قرآن کریم است که در «نپذیرفتن ولایت یهود و نصارا»، «دوری از نزاع»، «اخوت ایمانی»، «اعتصام به حبل‌الله»، «کنار گذاشتن ترس و واهمه»، «همبستگی برادروار» و «مبارزه با ظلم و ظالم» تجلی می‌یابد. اعلام برائت از مشرکین در اجتماع ایمانی حج ابراهیمی، الهام گرفتن از عاشورا، پیروی از منجی موعود، بخش‏هایی دیگر از کارایی دیدگاه امام خمینی1 را نشان می‏دهد که در این مقاله از آنها بحث شده است.

انقلاب 25 ژانویه 2011 مصر، نقطه عطفی میان دو دوره مهم در تاریخ مصر و نیز در بین تمام نیروهای سیاسی و اجتماعی آن به ویژه جنبش‌های اسلامی به شمار می‌رود. برخی از این جنبش‌ها که تا پیش از این از ترس ابزارهای قلع و قمع نظام سیاسی حاکم در عهد مبارک در دالان‌های تقیه سیاسی پنهان شده بودند، در این دوره قدرتمندانه، به صورت جدی و با استراتژی‌های خاص ظهور پیدا کردند و برخی که تا پیش از این به دور از دسته‌بندی‌های سیاسی و اشکال مختلف آن، تنها به فعالیت‌های تبلیغی می‌پرداختند، این بار آنچه را در دل داشته و بدان معتقد بودند، آشکار ساخته و اعلام ‌نمودند که دین چیزی جز سیاست نیست و برپایی دولت اسلامی واجب کفایی است. برخی از جنبش‌ها نیز که تا پیش از این، از خشونت ابراز پشیمانی و توبه سیاسی کرده بودند و در کنار نظام سابق از سادات با عنوان شهید نام می‌بردند، این بار، کشتن سادات را، عمل به واجب فراموش شده (جهاد) عنوان کردند و اساسا عامل قتل وی را زمینه ساز انقلاب 25 ژانویه دانستند.

اسلام‌گرایانِ عضو حزب عدالت و توسعه پس از این قدرت‌یابی در ترکیه (2002م)، رویکردهای جدیدی در سیاست داخلی و خارجی در پیش گرفتند. یکی از کشورهایی که روابط ترکیه با آن در پرتو مبانی فکری حزب جدید حاکم بر ترکیه، دست‌خوش تغییرات جدی گردید، سوریه است. با روند تحولاتی که از سال 2002م تاکنون در ترکیه به وجود آمده است، این پرسش به ذهن متبادر می‌شود که سیاست خارجی ترکیه در قبال سوریه در دوره‌ی سوم نسبت به دوره‌ی دوم چه تفاوت‌هایی داشته است و چه عواملی منجر به ایجاد این تغییرات شد؟ این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی و با مقایسه و تشریح عملکرد و رفتار سیاست خارجی و داخلی دولت عدالت و توسعه از سال 2002م تا 2011م و 2011م تا 2015م نشان می‌دهد که ترکیه پیش از 2011م، دیپلماسی عمل‌گرایانه و اقتصاد‌محور را پی گرفته بود، ولی تحولات و رویکردهای حزب عدالت و توسعه از 2011م به بعد، موجب امنیتی شدن چهره‌ی ترکیه در عرصه‌ی تعاملات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی شده است.

وضعیت فرهنگی در افغانستان امروز، فرهنگ اسلامی این کشور را با چالش‌های جدی روبه‌‌رو نموده است. این موضوع برای شیعیان افغانستان نیز، از یکسو تهدید و از سوی دیگر فرصت است. تحلیل قوت‌های فرهنگی شیعیان افغانستان زمینه‌ی استفاده از فرصت‌های فراهم‌شده را آماده نموده و آنها را از مخاطرات فرهنگی دور نگه می‌دارد. چگونگی مدیریت وضعیت فرهنگی حال و آینده‌ی شیعیان در چنین شرایطی، مسئله‌ی جدی و اساسی به شمار می‌رود. بر این اساس، مقاله‌ی پیش رو به برنامه‌ریزی راهبردی فرهنگی شیعیان افغانستان پرداخته است. برنامه‌ریزی راهبردی فرهنگی براساس وضعیت‌شناسی شیعیان افغانستان با مدل راهبردی (توز)، بر مبنای نظریه‌ی فرهنگ اسلامی با روش توصیفی استنباطی انجام ‌شده است. در این پژوهش، با تجزیه ‌و تحلیل داده‌های پژوهش، یعنی قوت‌های فرهنگی، راهبرد تأسیس نهاد بزرگ شیعی با اتکا به ظرفیت‌ها و قوت‌های فرهنگی مانند پایبندی به مناسک دینی و مذهبی، پیروی از اهل‌بیت:، ظرفیت ‌عاشورا و انتظار، ظرفیت‌ ظلم‌ستیزی و حق‌طلبی، فرهنگ عزتمندی پیشنهاد گردیده است.

خشونت‌گرایی، یکی از معضلات اصلیِ کنونی جوامع اسلامی به ‌شمار می‌رود. این وضعیت، پرسش‌های بی‌شماری را به میان می‌کشد؛ یکی از پرسش‌های اساسی این است که عوامل اجتماعی- فرهنگی پیدایش گروه‌های خشونت‌گرا در دنیای اسلام کدام‌اند؟ پژوهش حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی این موضوع را بررسی نموده و عامل اصلی ظهور این گروه‌ها را در دنیای اسلام، فشارهای روحی- روانی می‌داند که به شکل متراکم و از طریق بحران‌های فرهنگی- معرفتی، محرومیت نسبی و ناکامی‌های اجتماعی و سیاسی، بر امت اسلامی تحمیل می‌گردد. این فشارها هنگامی که با تعارضات قومی، مذهبی و طبقاتی ترکیب می‌شود، زمینه‌ی بروز خشونت و درگیری‌های اجتماعی را دوچندان می‌کند.