جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پرسش اصلی پ‍ژوهش حاضر عبارت است از: رویکرد اسلامی به مسئله امنیت در جهان معاصر با تأکید بر دیدگاه‌های مقام معظم رهبری (حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای(مدظله‌العالی)) چیست؟ روش این پژوهش، از منظری توصیفی- تحلیلی، به بررسی و تحلیل محتوای دیدگاه‌ها و نظرات مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) درباره‌ی امنیت پرداخته است. در این رویکرد، امنیت از نظر امری انسانی، از انسان و درون او نشئت گرفته و دارای بعدی معنوی است و دیگر وجوه مادی امنیت و آرامش از آن سرچشمه می‌گیرد. رویکردهای امنیتی در دنیای معاصر، از وجوه معنوی و اخلاقی امنیت غفلت نموده‌اند. عامل اصلی ایجاد ناامنی، خودخواهی و سرکشی، انسان است که موجودیت انسان‌ها و در نتیجه، مسئولیت اخلاقی آنان را تحت تأثیر قرار داده و موجب جنگ و تجاوز شده و امنیت و آرامش را از بین برده است. در رویکرد آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای(مدظله‌العالی)، بازگشت به مسیر فطرت (پذیرفتن رسالت دین در اجتماع و سیاست)، روی‌آوری به ایمان و معنویت دینی، شناسایی اسلام حقیقی و تمایز آن با اسلام‌های ادعایی مانند داعش، آگاهی از سیاست‌های منطقه‌ای و متضاد غربی، ارتباط، گفت‌وگو و احترام به فرهنگ‌های دیگر و...، از راهکارهای اعتقادی، فرهنگی و سیاسی برای رسیدن به امنیت و آرامش در جهان معاصر است

افراط­گرایی نوعی بنیادگرایی خشن است که از مهم­ترین مسائل جریان­شناسی دینی پاکستان شده و ابعاد امنیتی در سطح ملی، منطقه­ای و بین­المللی پیدا کرده است. این موضوع با رویکردهای گوناگون معرفتی- ایدئولوژیک یا سیاسی- اجتماعی بررسی گردیده است. در این مقاله، با توجه همزمان به این دو رویکرد، عواملی بررسی می‌گردد که سبب می­شود گروه­های اسلامی در پاکستان هویتی از جنس بنیادگرایی افراط­گرا پیدا کنند. چارچوب نظری در این بررسی، نظریه‌ی سازه­انگاری است که به عوامل هویتی با رویکرد اجتماعی توجه ویژه دارد. عوامل مؤثر بر هویت از نگاه سازه­انگاران عبارت است از: فرهنگ و ارزش­ها، هنجارها و قواعد رفتاری، عقاید و باورها، کنش متقابل بین­الاذهانی (نمادین). در تحلیل بنیادگرایی در پاکستان، هر یک از این عوامل دخیل‌اند. فرهنگ قبیله‌ای، از مهم­ترین عناصر فرهنگی پاکستان در زمینه‌ی بنیادگرایی افراطی به شمار می‌رود. ایدئولوژی گذشته­گرا و تأسیس خلافت، از مهم­ترین افکار و ایدئولوژی بنیادگرایان افراط­گرا در پاکستان است. ضعف ظرفیت سازشی، خشونت­گرایی، ضعف فرهنگ گفت‌وگو و نبود تساهل در تعامل با دیگران، در بنیادگرایان افراطی در پاکستان وجود دارد. در پایان نیز در بررسی کنش متقابل نمادین براساس رابطه‌ی کنشگر- ساختار، به تعامل نیروهای بنیادگرا با ارتش، دولت و همچنین قدرت­های خارجی پرداخته می­شود. این تعامل در قالب امنیت سخت­افزارانه و نرم­افزارانه تحلیل می‌گردد.

بی‌گمان، پدیده‌ی تکفیر، ریشه در بنیان‌های فکری جاهلیت دارد. این تفکر پس از رسوخ در تفکر مسلمانان و منابع دینی فقهی و کلامی، طرفدارانی یافت و به صورت نظریه و نگرش درآمد. شکل‌گیری آن بیشتر معلول گرایش‌های سیاسی حول محور خلافت پس از پیامبر(ص) بوده است. عوامل دیگری مانند گرایش‌های حدیثی صرف و دوری از دخالت دادن عقل و خردگرایی و دوری از محوریت علمی اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و رفتارهای تکفیری امویان در جوانه زدن این اندیشه در اسلام مؤثر بوده است. در قرن چهارم، فرقه‌های گوناگون شیعی در افریقا مورد تکفیر واقع شده، به قتل رسیدند؛ تکفیر متقابل فرق اهل سنت، به ویژه در شافعیان با حنفیان، تا قرن هفتم با تکفیر همراه بود. افکار «ابن‌تیمیه» و طرفدارانش، فصلی جدید از تکفیر در مسلمانان به وجود آورد که دامنه‌ی آن، پی‌آمدهای خون‌باری برای مناطق اسلام داشته است. پیوند اندیشه‌ی تکفیر با پدیده‌ی استعمار، فصل پیچیده‌تر و پی‌آمد تخریب گسترده‌ در جهان اسلام در پی داشته است. این مقاله، ضمن جریان‌شناسی تاریخی پدیده‌ی تکفیر، به پی‌آمدهای ناگوار آن با هدف روشنگری و چاره‌جویی می‌پردازد.

علویان، عنوانی است که برای همه‌ی علویان و بکتاشیان در ترکیه به کار می‏رود. علویان با وجود برخی اختلافات عقیدتی با شیعیان، در برهه‏ای از تاریخ، با توجه به تقابل عثمانی‌ها با ایشان، به حکومت صفویه در ایران نزدیک شدند. اگر چه با تحکیم تشیع فقاهتی در ایران، از سویی و دوری علویان از فقه و شریعت، از سوی دیگر، علویان، به تدریج، از حکومت ایران فاصله گرفتند، ولی با شکل‌‌گیری انقلاب اسلامی ایران و با نگاهی به ژئوپلتیک تشیع و وجود برخی اشتراکات علویان ترکیه و شیعه‌ی امامیه، این پرسش مطرح می‏شود که در برآورد استراتژیک جمهوری اسلامی ایران، علویان ترکیه چه جایگاهی می‏توانند داشته باشند و فرصت‏ها و تهدیدات آنها برای جمهوری اسلامی چیست؟ در پاسخ به این پرسش، نویسنده‌ی این مقاله استدلال می‌کند که با وجود برخی شباهت‏ها بین علویان و شیعه‌ی امامیه و در نتیجه، ایجاد برخی فرصت‏های نزدیکی و همکاری علویان و شیعه‌ی امامیه و همچنین جمهوری اسلامی ایران، محدودیت‏ها و موانع نزدیکی بین علویان و شیعه‌ی امامیه، بیش از ظرفیت‏ها و زمینه‏های همکاری است و در نتیجه، امکان نزدیکی استراتژیک این دو بعید به نظر می‏رسد. این مقاله می‌کوشد با استفاده از منابع کتابخانه‏ای موجود در خصوص اعتقادات و جایگاه علویان ترکیه،‌ به توصیف و تحلیل زمینه‏ها، فرصت‏ها و موانع همکاری علویان و شیعه‌ی امامیه بپردازد.