جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش با روش تحلیلی و استنادی در پی تبیین اهم ابعاد انسان‌‌شناختی دعا از نظر وینسنت برومر است. انسان مستقل یکی از مؤلفه­های اصلی دعا از نظر برومر است. اگرچه ایشان مباحث انسان‌‌شناختی دعا را از سایر مباحث متمایز نکرده است، با توجه به پیش فرض‌ها و مبانی معرفتی ایشان نسبت به انسان می‌توان گفت؛ ایمان، عشق، اختیار حداکثری انسان، آزادی و فردیت اهم ابعاد انسان‌‌شناختی دعا از نظر برومر هستند. ایشان در تبیین این مسائل انسان‌‌شناختی دعا متأثر از اگزیستانسیالیسم و الهیات گشوده است. از نظر برومر ایمان شرط لازم و مقدم دعا و ذاتی رابطه انسان با خداوند است. ایشان با رویکرد اعتدالی به مسأله ایمان، هر سه عنصر معرفت، عمل و عشق را در حقیقت ایمان مؤثر می­داند. در نگرش او غایت ایمان و دعا عشق به خداوند است. برومر در پرتو اعتقاد به اختیار حداکثری انسان و فردیت او، دعا را رابطه بیناشخصی انسان با خداوند تفسیر می‌نماید.

هنر سورئال، هنری است که بر اساس نظریه ناخودآگاه فروید، توسط آندره برتون و لویی آراگون پایه‌گذاری شد. هنرمندان این سبک هنری در پی آزادسازی ناخودآگاه فردی و خلق ‌کار هنری با توجه به ناخودآگاه و رویا و واپس­زدگی (سرکوب) می­باشند. آنها بر این عقیده­اند که منشاء خلق کار هنریشان، ناخودآگاه فردی آنهاست. این پژوهش در تلاش است تا با تکیه بر آراء هایدگر در زمینه ارتباط هنر با حقیقت دریابد که هنر سوررئال که هنرمندان آن مدعی ارتباط هنرشان با ناخودآگاه فردی بودند و از رویاها و جنون و خیالاتشان تصویر می­کشیدند چه نسبتی‌ با حقیقت دارد؟ آیا این ادعای هایدگر که «در کار هنری حقیقت در کار است» در مورد نقاشی‌های سوررئال نیز صادق است؟ هدف پژوهش دریافت نسبت هنر سوررئال با حقیقت است. لذا نگارنده به عنوان نمونه به سراغ یکی از نقاشی­های رنه مگریت هنرمند مشهور سبک سورئال می­رود تا با نگاهی پدیدارشناسانه به این کار هنری برجسته دریابد که چگونه می­توان فرض کرد که در این کار هنری چیزی از پنهانی به پیدایی درمی­آید. این تحقیق به شیوه توصیفی تحلیلی و بر اساس‌ مطالعه منابع مکتوب کتابخانه­ای صورت گرفته است.

قاعده بسیط­الحقیقه، بیان کننده نسبت مصداق حقیقی آن یعنی خدا با عالم است. همسویی این نسبت در حکمت متعالیه و عرفان، همچنین تصریح ملاصدرا به دریافت شهودی عارفان از درون­مایه این قاعده، اندیشه را به جستجوی نظائر آن در عرفان وا می­دارد. نزدیک­ترین تعبیر عرفانی به مضمون قاعده یاد شده این سخن ابن‌عربی است که «إن مسمّی الله احدی بالذات، کلٌ بالأسماء»، تا جایی که می­توان آن را با اصلاحاتی، همتای قاعده بسیط­الحقیقه، در عرفان به حساب آورد. معنای این عبارت، نفی کثرت بواسطه احدیت ذاتی خدا و توجیه کثرت­ها بواسطه صدور عالم از اسماء الهی است. این باور عارفانه، نتایجی چون؛ انتساب تمامی احکام ایجابی و سلبی به خدا، وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت، و درستی همزمان تشبیه و تنزیه را در پی­دارد. بررسی تحلیلی این موارد نشان می­دهد محتوای ایجابی قاعده بسیط­الحقیقه در «کل­الأشیاء» دانستن حق­تعالی همان عبارت عرفانی است که جمع وجود خدا با موجودیت سایرین را برنمی­تابد، به این معنا که وجود حق تعالی به عنوان ظاهر غیر از عالم به عنوان ظهورات اوست.

برهان حفره، بعد از مقاله ارمن و نورتن(1987) به یکی از مباحث اصلی در فلسفه فضا-زمان تبدیل شده است که بر اساس آن نوع خاصی از جوهر‌‌گرایی (جوهرگرایی خمینه‌ای) قابل دفاع نخواهد بود؛ زیرا، به ناموجبیت رادیکال منجر می‌شود. در این مقاله، می‌کوشیم‌‌‌ نشان دهیم اولا، نامگذاری جوهرگرایی خمینه‌‌‌ای مناسب نیست؛ چون، همان‌طور که برخی از فلاسفه گفته‌‌‌‌اند، نقاط خمینه را نمی‌توان واجد این همانی مستقل دانست. ثانیا، می‌توان با تعهد واقع‌گرایی ساختاری وجودی تلقی مناسبی از جوهرگرایی خمینه‌‌‌ای ارائه کرد که بر اساس برهان حفره به ناموجبیت رادیکال منجر نمی‌شود؛ در نتیجه، برهان حفره در مورد آن کارگر نمی‌افتد.

موضوع این مقاله تحلیل مفهوم آزادی به عنوان یکی از مسائل بنیادین اندیشه سیاسی در فلسفه کانت است. با توجه به گونه­شناسی آیزایا برلین در مورد برداشت­های مختلف منفی و مثبت از آزادی در تاریخ فلسفه، در این مقاله موضع کانت در باب آزادی در قالب دو برداشت فوق بررسی می­شود. در دیدگاه کانت، عمل اخلاقی عملی با انگیزه صرفاً اخلاقی و احترام به قانون اخلاقی، بدون همراهی تمایلات انسانی است. نوعی تقابل بین تمایلات و انگیزه اخلاقی در نظریه اخلاقی کانت دیده می­شود. آزادی در دیدگاه کانت به معنای کنارگذاشتن تمایلات و عمل به وظیفه اخلاقی است. تمایلات درونی در دیدگاه کانت به مثابه مانع درونی عمل اخلاقی و آزادی هستند که باید رفع یا حداقل کنترل شوند. مفهوم آزادی جایگاهی محوری در نظریه اخلاقی کانت دارد، به گونه­ای که آزادی محصول تبعیت از وظایف اخلاقی است، و این مفهوم ایجابی، برخلاف ادعای برلین، با توجه به ظرفیت­هایی چون فردگرایی و ضابطه­مند بودن کاربست آن در قالب اوامر قطعی به استبداد منجر نمی­شود.

این پژوهش با هدف تعیین مؤلفه‌های نظریه ‌کوانتومی و با جستجو در داده‌های‌ اولیه منابع گزینش ‌شده بر اساس پاردایم ‌کوانتومی و با روش پژوهش هرمنوتیک‌‌ فلسفی، در پی این سوال بوده ‌است که از دیدگاه‌ کوانتومی، یادگیری چگونه اتفاق‌ می‌افتد؟ نظریه ‌‌کوانتمی در مقابل نظریه ‌‌سادگی شکل‌ گرفته ‌‌است. در حالی که نظریه ‌سادگی تحت تاثیر فرهنگ مدرنیته و دیدگاه‌های دکارت و نیوتن قرار ‌داشت که اعتقاد‌ داشتند می‌توان پدیده‌ها را به ساده‌ترین شکل‌ خود کاهش ‌داد، نظریه ‌کوانتومی بر کل‌گرایی تاکید دارد و معتقد ‌است که کل اجزای‌ هستی، پویا و در ارتباط ‌تعاملی با یکدیگر هستند. کاهش‌گرایی دکارتی باعث‌ شد به ارتباطات خطی بین پدیده‌ها توجه ‌شود و بر اساس آن معتقد بودند پدیده‌ها قابل پیش‌بینی و کنترل و در نتیجه دارای قطعیت ‌هستند اما دیدگاه‌ کوانتومی به جای سادگی و روابط خطی به پیچیدگی و درهم‌تنیدگی روابط توجه‌ دارد. مباحث مربوط به یادگیری ‌کوانتومی تحت تاثیر نظریه‌ کوانتومی شکل ‌گرفتند. و با تاکید بر کل‌گرایی، درهم‌تنیدگی و ارتباط ‌تعاملی و پیچیده بین پدیده‌ها هم به ظرفیت‌های عینی و بیرونی و هم به ظرفیت‌های ذهنی و درونی توجه ‌کردند و تحت تاثیر دیدگاه‌های روانشناختی شناختی به ظرفیت‌های نیمکره ‌چپ و راست مغز در یادگیری توجه‌ کردند. این دیدگاه به تفکر‌ کوانتمی، یادگیری در کلاس‌های پرشور و نشاط و مشارکتی، یادگیری از طریق حافظه خودآگاه و ناخودآگاه و پردازش‌ داده‌ها و مفهوم‌سازی آنها و چرخه مجدد پردازش مفهوم به عنوان داده ‌ورودی، یادگیری دیداری، شنیداری و حسی حرکتی، یادگیری با توجه به ذهنیت و ارزش‌های یادگیرنده، توجه به زمینه و بافت رویداد و یادگیری و به طور کلی به روش‌ها و فرآیند‌هایی که توجه به کل پدیده و درهم‌تنیدگی را در موضوع یادگیری مد نظر داشتند منجر ‌شد.

هدف اصلی این پژوهش، واکاوی اندیشه‌های راجر اسکروتن(1944-2020)، فیلسوف بریتانیایی، در قلمرو زیبایی‌شناسی تحلیلی است. اسکروتن به طور خاص از پروژه نقادی قوای عقلانی کانت، و بصیرت‌های ویتگنشتاین در قلمرو زبان و معانی تأثیر پذیرفته است. بدین‌منظور ضمن گزارشی مختصری از منظومه فکری وی، گام‌هایی که وی در بسط زیبایی‌شناسی تحلیلی(در دو بخش داوری زیبایی‌شناختی و دسته‌بندی زیبایی) برداشته، استخراج شده است. این پژوهش با استناد به منابع کتابخانه‌ای مرتبه اول، و با استفاده از روش تحلیل مفهومی صورت پذیرفته است. از منظر اسکروتن، زیبایی‌‌‌‌شناسی هسته فلسفه است و اهمیت آن امروزه از سایر شاخه‌های فلسفه بیشتر است، حتی اگر به خاطر این رشته مرکزی به سایر شاخه‌ها وابسته باشد. مهمترین نتایج این پژوهش عبارتند از بازسازی و به‌کارگیری دو مفهوم علقه فاقد علقه و دوگانه غایت-ابزار، تنقیح اقوال مشهور برای سنجش زیبایی (لذت، مرتبه، التفات، دلیل/داوری، توصیف ابژه و حکم دسته اول) و نظریه‌های زیبایی‌شناسی، رابطه امر مقدس، زیبایی و امیال در زیبایی انسانی، به‌کارگیری تمایز فهم و تبیین در زیبایی طبیعی، عقل عملی در زیبایی روزمره و تمایز فانتزی-خیال و الگوی تعلق/همخوانی در زیبایی هنری.

شلینگ به‌منظور دست‌یابی به بنیان مشترک «من» و طبیعت، با ابطال دوگانگی میان آن دو و اثبات عدم امکان تقلیل طبیعت به سلسلۀ علل و معلول‌های مکانیکی، به رویکرد جدیدی در فلسفۀ طبیعت دست می‌یابد. او با تلفیق اصل هدف‌مندی درونی لایب‌نیتس، یگانه‌انگاری اسپینوزا و مفهوم کانتی غاییت به برداشت ارگانیک از طبیعت به‌مثابه یک کل می‌پردازد و «من» را بر بنیان این طبیعت ارگانیک بنا می‌نهد. شلینگ به اندیشۀ حیات‌گرایانۀ لایب‌نیتس روی‌ می‌آورد تا طرحی از طبیعت به‌عنوان امری خودسازمان‌دهنده ارائه دهد و برای غلبه بر دوگانگی‌های فلسفۀ مدرن از دیدگاه جوهر مشتد او بهره می‌برد. بر اساس این دیدگاه هر جزء باید در خود کل را داشته باشد و هر واحد باید مشتمل بر کثرتی نامتناهی باشد، لذا تمایز میان امر ذهنی و عینی در درجه است نه در نوع؛ طبیعت سراسر زنده است و هیچ شی واقعی کاملاً غیرارگانیک نیست بلکه تنها در مرتبۀ پایین‌تری از ارگانیک است. برای شلینگ والاترین درجۀ ساماندهی امر نامتناهی چیزی نیست جز خلاقیت هنرمند که اوج کل قوای ارگانیک طبیعت است. پرسش اصلی این مقاله پیرامون نقش بنیادینی است که برداشت ارگانیک شلینگ در ماهیت زیبایی‌شناسی او داشته است، در این راستا ضمن بررسی تأثیر رویکرد حیات‌گرایانۀ لایب‌نیتس به تبیین برجسته‌سازی فعالیت «من» در نظام اندیشۀ شلینگ پرداخته می‌شود.

مدرنیسم گرایشی است ذهنی و فکری از سوی انسان مدرن. ذهنی که در مواجه با بحران‌های زندگی به تغییری تازه مبدل شد و جنبه‌های مختلف زندگی را به‌واسطه اثر هنری تجلی بخشید. عصر مدرن شروع یک تغییر اساسی بود و هنرمند با تکیه بر افکار بی‌نهایت خویش معنای هنر را نیز دگرگون کرد. نویسنده، شاعر و نقاش مدرنیسم، هر یک با اندیشه‌ا‌ی خلاقانه، ایده خود از مسائل پیرامون را به شیوه‌ای متفاوت تجسم نمودند. رسیدن به تفاوت‌ها بود که همواره ذهن پویای هنرمند مدرن را مورد کنکاش قرار داد تا از پس نیروهای ذهن‌گرای خویش جهانی فارغ از هرگونه بازنمایی بیافریند. از سویی، صاحب‌نظران با نگرش‌هایی نوین، نظریات ساختارشکن خود در باب مفاهیم گریز از بازنمایی را در هنر مدرن مطرح نمودند. ژیل دلوز و نلسون گودمن از جمله متفکران قرن بیستم هستند که با طرح مفاهیمی سازنده، یک پارادایم خاص را در این دوره انسجام بخشیدند. نگارنده بر این باور است که شناخت و درک آثار هنری مدرن با تکیه بر آرای این دو نظریه‌پرداز، مفهومی تازه می‌یابد. آثار تصویری و ادبی مدرن با روی‌گردانی از سنت بازنمایی پیشین، به فرمی ضد بازنمایانه تغییر یافتند و مدل‌سازی بر اساس مفاهیم این متفکران، بستری از تفکرات جدید را فراهم آورد. این پژوهش با تمرکز بر نقاشی و ادبیات به‌عنوان دو عرصه هنری در تلاش است تا با پیوند میانشان، زبانی متفاوت از بازنمایی را نوسازی کند. آنچه مورد پرسش قرار می‌گیرد، این است که مفهوم بازنمایی در جهان‌بینی هنرمندان و نظریه‌پردازان عصر جدید مبتنی بر چه مفاهیمی بوده و چگونه تاثیر پذیرفته است؟

چگونگی ارتباط اخلاق و جامعه، همواره یکی از مهم‌ترین پرسش‌های پیش‌رویِ اندیشمندان اجتماعی و فلاسفه بوده است. در آغاز دورۀ موسوم به روشنگری، اخلاقِ غایت‌مدار که دستاورد فلاسفۀ یونان باستان از جمله ارسطو بود، به حاشیه رانده شد و عقل خودبنیاد، در کانون همۀ داوری‌های اجتماعی قرار گرفت. در واکنش به چنین وضعیتی، جماعت‌گرایان با نقد ارزش‌زدایی از فلسفه در عصر مدرن، مکانیزمی برای ایجاد ساختار اخلاقی پیشنهاد دادند که با توسل به سنت ارسطوئی قابل تحقق است. مک‌اینتایر، به‌عنوان‌ یکی از مهمترین اندیشمندان در نحلۀ جماعت‌گرایان، با تاکید بر سنت اخلاقی ارسطوئی معتقد است فرد جدا از سنت، تاریخ و ظرف جامعه نمی‌تواند خردمند تعریف شود و تنها می‌بایست بستر لازم را برای سعادت جامعه از طریق گسترش "فن اخلاقی زیستن" فراهم نمود. برهمین اساس پرسش مدنظر این پژوهش، بر چیستی رابطه جامعه و اخلاق در سنت فلسفی اندیشه غربی ازنظر جماعت‌گرایان و همچنین چگونگیِ ارائۀ پاسخ مک‌اینتایر ساخت یافته است. به نظر می‌رسد مک‌اینتایر با نقد تفکر مدرن به مسئله عقل و ارزش‌های اخلاقی در جامعه از منظر رویکردهای فلسفی غرب پرداخته و مکانیزم ایجاد ساختار اخلاقی را با ایدۀ "گزینش بهترین معیارها " و "فن اخلاقی زیستن" موردتوجه قرار داده است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-هنجاری با درنظرگرفتن انتقادهای مطرح‌شده از سوی جماعت‌گرایان در رابطه با گسست رابطۀ اخلاق و جامعه، می‌کوشد تا به پیشنهادهای مک‌اینتایر برای تحقق ساخت یک جامعۀ اخلاقی در درون فرهنگ غربی بپردازد.