جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اندیشمندان شیعی و اغلب دانشمندان اهل‌سنت، بر اساس دلایل عقلی و نقلی، اجداد پیامبر گرامی اسلام را مؤمن دانسته‌اند؛ یکی از دلایل مهم آنان، آیه شریفه 219 سوره شعراء؛ وَ تَوَکَّلْ عَلَى الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ الَّذِی یَراکَ حِینَ تَقُومُ وَ تَقَلُّبَکَ فِی السَّاجِدِینَ، است. این نوشتار با واکاوی 114 تفسیر شیعی و اهل‌سنت در ذیل آیه پیش گفته، با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی آرایِ قرآن پژوهان فریقین پرداخته است. یافته های این پژوهش، نشانگر آن است که مفسران شیعی وسنی دارای چهاردیدگاه اصلی می‌باشند: دیدگاه نخست، مفاد " وَ تَقَلُّبَکَ فِی السَّاجِدِینَ " را، انجام رکوع و سجود پیامبر گرامی اسلام (ص) در نمازجماعت دانسته وآیه را به دور از موضوع بحث، معرفی کرده است . دیدگاه دوم، آن را اشاره به امکان رؤیت پیامبر، اصحاب پشت سر خود را به هنگام نماز جماعت می دانند. دیدگاه سوم؛ برخی از مفسران تفاسیر ماثور شیعی، به استناد روایات، مراد از ساجدان را اهل البیت علیهم السلام شناسانده اند، ولی دیدگاه چهارم که دیدگاه اغلب مفسران است؛ تقلب در ساجدین، را ناظر به انتقال پیامبر (ص)در اصلاب اجداد مومنی که در برابر خداوند سجده می کرده اند، ارزیابی نموده‌اند و رأی خود را به روایات، فهم صحابیان و مفسران نخستین، دلالت مفهومی از مفردات و معنای جمله، مدلل ساخته اند. نگارندگان این مقالت، با بررسی دلایل چهار رأی پیش گفته و بررسی اشکالات برخی از تفاسیر به دیدگاه چهارم ، امکان استناد به آیه 219 سوره شعراء برای موحد بودن اجداد پیامبر (ص) را تأیید و آن را به استناد روایات تفسیری و دلالت مفاد استعمالی مفردات و ترکیب آن، به عنوان معنای اظهر یا یکی از وجوه و نظایر معنایی یا بر اساس امکان حمل یک جمله بر بیشتر از معنای واحد، پیش رو، نهاده است.

مقایسۀ کلی یا جزئی بین دو تفسیر در زمره نقدهای پژوهشی قرآنی عصر حاضر به‌شمار می‌آید. با عنایت به این‌که تفسیر روح المعانی اثر آلوسی، مفسر معروف قرن سیزده را نسخۀ دوم تفسیر کبیر فخر رازی، متکلم به‌نام قرن شش پنداشته‌اند، پژوهش حاضر تلاش کرده است تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی، مسئلۀ جسم‌انگاری خداوند را از دیدگاه رازی و آلوسی مورد مقایسه قرار دهد. و چنین نتیجه گرفته است که رازی و آلوسی هر دو خداوند را از جسمیت منزه می‌دانند، با این تفاوت که رازی بر محال بودن آن تصریح کرده است و برای اثبات نظریه خود دلایل عقلی ارائه داده است، ولی آلوسی منزه دانستن خداوند از تجسیم را به این دلیل پذیرفته است که روش بسیاری از علمای برجسته اسلام است و به محال بودن آن هیچ‌گونه تصریح و یا اشاره‌ای ندارد. ثانیا، رازی بحث را در مورد آیات موهم تجسیم، به‌گونه‌ای برگزار کرده است که نشان‌دهندۀ برتری تأویل به سبک معتزله می‌باشد. آلوسی مواردی را که در آیات به خداوند نسبت داده شده‌اند، می‌پذیرد ولی تعیین مراد از آن را به خداوند تفویض می‌کند. هرچند در مواردی نیز گرایش به تأویل دارد. در پاره‌ای از موارد نیز دیدگاه مورد پسند رازی را مورد نقد نموده است.

ازابتدای نزول قرآن مخالفان اینگونه می پنداشتند که حالات درونی پیامبر(ص) در قرآن نقش داشته است؛ از این رو قرآن آمیزه ای از سخن خدا و کلام بشری است. این مقاله به هدف کمک به اثبات عصمت پیامبران پاسخ به این شبهه را پی می گیرد. گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و پردازش اطلاعات به صورت تحلیل محتوا و تفسیر موضوعی روشمند تطبیقی است. پاسخ به شبهه با محوریت آیه 15 یونس، در چهار تفسیر«التبیان»،«المیزان»،«کشاف» و«فی ظلال القرآن» از تفاسیر مهم شیعه و اهل سنت که رویکردی عقلگرایانه دارند، خواهد بود. این تفاسیر افزون بر استدلال به این آیه به عنوان یکی از ادله نقلی عصمت پیامبر از تاثیرگذاری بر قرآن، به پاره ای براهین عقلی نیز استناد کرده اند. ره آورد این پژوهش طبق نظر چهار تفسیر، اینست که آیه شریفه بر سلامت وحی دلالت دارد و پیامبر(ص)معصوم از تأثیرگذاری در قرآن است و در قرآن هیچ گونه دخل و تصرفی صورت نگرفته است. براهین عقلی موردنظر مفسران عبارتنداز: «دلیل عقلی عدم مالکیت پیامبر»،« دلیل عقلی مالکیت الهی و سلب مالکیت از پیامبر»،« دلیل عقلی مدبریت و خالقیت و علم الهی»،« دلیل عقلی عدم قدرت پیامبر».دلیل عقلی«برهان توحد قدرت» نسبت به دیگر براهین مستدل‌تر است.