جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رهبری به عنوان یکی از وظایف مدیریت و در زمره مهمترین مهارت ها یعنی مهارت انسانی، نقشی حیاتی در پویایی و بالندگی سازمان ها دارد. برای شیوه رهبری نظریه‌های فراوانی مطرح شده است. هدف این نوشتار پاسخ به این پرسش است که رهبری بر اساس آموزه‌های علوی چگونه است؟ با مراجعه به منابع اسلامی، دو دسته گزاره، مشخص می‌شود. دسته اول به صورت مطلق توصیه به نرمش و رفق می‌کند و دسته دوم علاوه بر نرمش، به شدت عمل نیز توصیه می‌نماید. مقتضای جمع بین دو دسته آن است که برای مدیران، اِعمال هر یک از نرمش و شدّت عمل ضروری است و بر اساس اصلی‌ترین گزاره دسته دوم، نرمش اصل است و اِعمال شدت، وابسته به موقعیّت است و تا مادامی که بتوان با نرمش و رفق، امور را به سامان رساند، نوبت به شدت عمل نمی‌رسد. استخراج شاخص های نرمش و مراتب شدت عمل برای پژوهش های بعدی پیشنهاد می­شود. روش این پژوهش، آمیخته از اجتهاد حوزوی و میدانی است.

بر اساس باور شیعیان، با رحلت رسول الله (ص)، حق خلافت علی بن ابی­طالب(ع) که امام بلافصل، بعد از آن جناب بود_ از کف ایشان ربوده شد. آنگونه که به تصریح وی، ایشان با صبری بی بدیل ناگزیر راه چاره را در آن یافت که به منظور حفظ جان اندک یارانِ قائل به امامت خویش، وضعیت موجود را تحمل نماید؛ و وحدت امت اسلام را بر حقّ خویش مقدم بداند. این مجاهدات صبورانه علی بن­ابی­طالب(ع) برای حفظ حیات نونهال تشیع، پس از پایان گردهمایی سقیفه پیوسته ادامه داشت، تا آنکه با حضور بی نظیر مسلمین بر آستان ایشان، وی را به خلافت برگزیدند. پژوهش حاضر می­کوشد به شیوه­ی تحلیل تاریخیِ گزاره­‌های موجود در نهج­ البلاغه، به این سؤال پاسخ دهد که امیرالمؤمنین(ع) در طول مدت خلافت خویش، به ویژه در روزهای واپسین حیاتش، برای استمرار حفظ نیروی انسانی شیعه، به عموم شیعیان چه اندرزهای را توصیه نمود؟ یافته­‌های این پژوهش نشان از آن دارد که امام در پی مواجهه­‌ی شیعیان با مسائل و بحران­‌های سیاسی نوظهور، برای حفظ نیروی انسانی شیعه، آنان را به پایبندی به سه اندرز راهبردی که ماهیتی سیاسی داشت توصیه نمود. نخست، منع آنان از جنگیدن با خوارج پس از پایان حیات وی. دوم، التزام ایشان به تقیه در مواجه با والیان و هواداران معاویه و بنی امیه. سوم، تبعیت کامل آنان از خط مشی سیاسی، اجتماعی و اعتقادی اهل البیت(ع).

دشمن شناسی از محورىترین مسایل در تقابل‌های خصمانه به شمار می‌رود. در سیره پیامبر اکرم و ائمه اطهار نیز به این امر توجه بسیار شده است. در میان معصومان، حضرت على با توجه به شرایط حکومتی پنج ساله خویش با دشمنان بیشتری روبرو بود که گروهی از آنها سابقه درخشانی در زمان پیامبر داشتند. از جمله آنها اصحاب جمل بود که با توجه به وجهه آنان نزد مسلمانان، آمادهسازی سپاه برای مقابله با آنها دشوار بود. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و با رویکرد تلخیصی، مضامین خطبه‌های امام در بازه زمانی قبل از جنگ جمل در رابطه با معرفی این گروه مورد کدگذاری و مقوله‌بندی قرار گرفته است. این مضامین در سه مقوله اصلی«پیشبینی شکست دشمن»، «نکوهش کنش ناپسند دشمن» و «افشاگری سیاسی در مورد دشمن» دسته بندی شده که در آنها امام برای اقناع مخاطبین از ادات تأکیدی بیشترین بهره را برده است. فراوانی مقوله افشاگری، بیشترین سهم را از سخنان امام داراست. بیشترین بسامد مضامین این مقوله نیز به بیعت شکنی طلحه و زبیر اختصاص دارد که میزان اهمیت این موضوع از دیدگاه حضرت علی را نشان می‌دهد.

هوش هیجانی یا (EQ) مبحثی بسیار مهم در روان شناسی است که سعی در تفسیر جایگاه هیجان‌ها و احساسات در توانمندی انسان دارد. یکی از شایستگی‌های مهم هوش هیجانی بحث مدیریت تضاد و تعارض است. مدیریت تضاد را بهره‌گیری از هوشمندانه‌‌ترین روش برای مقابله با تعارض و یا تغییر مسیر آن در جهت اثربخشی و اهداف سازمان یا جامعه تعریف کردها‌ند. سه شیوه اصلی مدیریت تعارض عبارت است از مدیریت ذهنی و مدیریت نرم و مدیریت سخت تعارض. در پژوهش حاضر؛ پس از تحلیل گوشه‌های مهمی از زندگی امام علی علیه السلام مانند جریان خلافت پیامبر، جنگ جمل، ماجرای صفّین، ماجرای حکمیت، و آشوب خوارج نتیجه این شد که: امام علی علیه السلام ضمن به کار گیری شیوه‌های مدیریتی متناسب با انواع تعارض‌ها، اغلب تضادها و تعارضات پیش آمده نزد گروهی از مسلمانان را با درایت و تکیه بر منطق و استدلال و تلاش در جهت اقناع و اصلاح ایشان به شیوه مدیریت نرم حل نموده است. سبک مدیریتی علی علیه السلام در مواجهه با تعارضهایی که در قالب فتنه‌ها و کارشکنی‌ها ظهور یافتند، نشان از هوش هیجانی و توان مدیریتی بالای ایشان در رویارویی با تعارض‌های زمان خویش دارد.

رویکرد فرآیندی و سیستمی به مدیریت علوی می‌‌تواند زمینه را برای تقویت دانش و مهارت‌‌های مناسب به منظور رویارویی با چالش‌‌های دنیای معاصر فراهم آورد. بر اساس این رویکرد، استراتژی کلان دستیابی به اهداف کلی حکومت اسلامی و در کنار آن، خرده استراتژی‌‌هایی برای دست یافتن به اهداف میانی را می‌‌توان در برخی خطبه‌‌ها و نامه‌‌های امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌‌البلاغه سراغ گرفت. این خرده استراتژی‌‌ها و اهداف فرعی، با نوعی همگرایی، راه رسیدن به آن اهداف کلّی را هموار می‌‌سازند. مقاله حاضر می‌‌کوشد به روش تحلیل و توصیفی، یکی از این خرده‌‌ استراتژی‌‌ها یعنی استراتژی حصول وحدت اسلامی را از منظر نهج‌‌البلاغه مورد بررسی قرار دهد. یافته‌‌های تحقیق نشان می‌‌دهد وحدت اسلامی صرفًا یک تاکتیک موقت برای دستیابی به برخی اهداف سیاسی یا یک توصیه اخلاقی و اجتماعی نیست، بلکه در بیان امیرالمؤمنین (ع) ، ارکان سه‌‌گانه استراتژی یعنی چشم‌‌انداز، بررسی و ارزیابی محیط داخلی و خارجی و راهبردها مورد اشاره قرار گرفته است.

عدالت از جمله مفاهیمی است که دانشمندان، همواره به تعریف و بیان آن در اعصار گذشته و حال پرداخته‌اند. این مفهوم یک تکلیف الهی است که باعث تعالی و رشد بشر در حوزه‌های مختلف زندگی شده است. ریشه اصلی این مفهوم در درجه‌ی اول در قرآن کریم، آنگاه در بیانات معصومین علیهم السلام به‌خصوص بیانات گهربار حضرت علی علیه السلام یافت می‌شود. مقاله حاضر سعی دارد تا با تفکر و تدبر در سخنان امیرمؤمنان علیه السلام از طریق مستندات قرآنی بر عدالت اقتصادی از زبان آن بزرگوار به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین ابعاد مهم عدالت، عدالت اقتصادی است. با بررسی واژه عدالت در نهج البلاغه می‌توان به معانی همچون قرار گرفتن هرچیز در جای خودش، انصاف، مساوات و اعتدال (میانه‌روی) دست یافت. در آیات قرآن کریم و سخنان حضرت علی علیه السلام برای عدالت اقتصادی شاخصه‌های مختلفی بیان شده است که برخی از این شاخصه‌ها عبارتند از: عدالت در توزیع، عدالت در بهره‌گیری و مصرف، عدالت در قیمت‌گذاری، عدالت در اوزان، پرهیز از رباخواری در معاملات اقتصادی، راستی و صداقت در معاملات اقتصادی است. از منظر آیات قرآن کریم و سخنان گهربار حضرت علی در نهج‌البلاغه راهکارهای ایجاد عدالت اقتصادی در جامعه اسلامی شامل انفاق، صدقه، زکات و خمس می‌باشد.

بینامتنیّت (تناص) یکی از مهمترین مباحث زبان شناسی است که در دوره­های اخیر بیشتر مورد توجه زبان شناسان قرار گرفته است، ضرورت پرداختن به این بحث به این جهت است که در فهم بهتر متون به ما کمک می‌کند . سوال اصلی این پژوهش بررسی مسئله بینامتنیت بین قرآن و نهج البلاغه در بحث اشراط الساعه می‌باشد و روش تحقیق روش مقایسه­ای(تطبیقی) است. تناص در اشراط الساعه بین قرآن و نهج البلاغه در کتب مختلف به طور پراکنده در بعضی موارد به آن پرداخته شده است ولی به این صورت که کل قرآن مجید و نهج­البلاغه در بحث اشراط الساعه مورد بررسی قرار گرفته باشد برای اولین بار در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است و نتیجه و نوآوری این تحقیق کشف وجود شش مورد تناص است که پنج مورد آن تناص نفی ‌متوازی و یک مورد آن تناص از نوع نفی کلی می‌باشد و موارد افتراق سیزده مورد است.

مشارکت یکی از جلوه­های مهم انسانی- اخلاقی است که با خود عنصری از مسئولیت­ پذیری و عمل آگاهانه و آزادانه را به نمایش می­گذارد و مشارکت اجتماعی چیزی جزء منابع موجود در تعاملات اجتماعی یعنی گسترش کنش­ها و تحصیل اهداف کنشگران برای رسیدن به خیر جمعی نمی­ باشد. با این نگاه باید اذعان داشت که مشارکت اجتماعی همان ایجاد سرمایه اجتماعی در جامعه می­باشد و سرمایه اجتماعی تحقق نمی­یابد مگر با تجلی شاخص­هایی همچون اعتماد و پیوند نهادی میان افراد که حاصل تعاملات و هنجارهای گروهی و اجتماعی است. امام علیj اصل مشارکت را امری واجب به شمار می­آورد که نمی­توان از آن شانه خالی کرد. لذا در این مقاله، با بهره­گیری از روش توصیفی- تحلیلی، اهمیت مشارکت اجتماعی به مثابه سرمایه اجتماعی را از منظر نهج­البلاغه و تفسیر و تحلیل آن از دیدگاه امام علی (ع) را مورد بررسی خواهیم نمود.