جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برخی از مفسران متقدم، مانند وَهب بن منبّه و محمد بن صائب کَلبی و یوسف بن موسی قطان نه تنها در تفسیر سوره کهف، بلکه در چند جای دیگر تصریح کرده‌اند که ذوالقرنین همان کوروش هخامنشی است. در دوران معاصر، نخستین پژوهشگری که موضوع مطابقت کوروش با ذوالقرنین را پیش کشید سِر سید احمد خان (1817-1898)، از پیشگامان اصلاحات فرهنگی و بنیادگذار تجدد طلبی اسلامی در هند، بود. مولانا ابوالکلام آزاد (1888-1958)، وزیر فرهنگ دولت وقت هند، نیز همین نظریه را مطرح و به شکل مبسوط‌تری تبیین کرد. مرحوم علامه طباطبایی نیز، در المیزان، نظر ابوالکلام آزاد را پذیرفته و مشخصات کوروش را بر ذوالقرنین منطبق می‌داند. علامه طباطبایی در المیزان، پس از بررسی نظریه ابوالکلام آزاد، که اثبات می‌کند کوروش، پادشاه هخامنشی، همان ذوالقرنینِ ستوده شده در قرآن است، می‌نویسد: «هر چند بعضی از موارد گفته شده خالی از اعتراض نیست، لکن از هر گفتار دیگری انطباقش با آیات قرانی روشن‌تر و قابل قبول‌تر است». آیت الله مکارم شیرازی هم می‌نویسد: «درست است که در این نظریه نیز نقطه‌های ابهامی وجود دارد، ولی فعلاً می‌توان از آن به عنوان بهترین نظر درباره تطبیق ذوالقرنین بر رجال معروف تاریخی نام برد.»

در سپهر اندیشه شیعی علم امام یکی از بایستگی های مقام امامت به شمار می رود. اما در اینکه دامنه دانش او تا چه حدی است مورد اختلاف واقع شده است. نوشتار حاضر به شیوه توصیفی ـ تحلیلی به بررسی آیات و روایات مربوط به علم امام پرداخته است. در فرآیند بحث، ابتدا آیات و روایات موافق علم امام به جزئیات جمع آوری و به آنها استدلال شده و در ادامه، آیات و روایاتی که متوهم محدودیت علم امام بوده اند مضمون آنها تحلیل و بررسی شده و نقد گردیده است. این پژوهش به این نتیجه دست یافته است که دامنه علم امام محدود به کلیات یا امور شریعت نبوده، بلکه تمام امور از کلی و کلان گرفته تا مصادیق جزئی و ریز و درشت عالَم، همگی متعلق علم امام بوده و به موهبت الهی، امام به تمام آنچه که در گذشته و آینده و باطن و ظاهر و آسمان و زمین و دنیا و آخرت و انسان و غیره واقف و آگاه است.

یونس بن بُکَیر (د. 199ق) و زیاد بن عبدالله بَکّائی(د.183ق) از شاگردان ابن اسحاق(د. 150ق) بودند و مغازی او را نوشتند. با وجود همسانی بیشتر گزاره های این دو کتاب، مغازی بکائی بیشتر مورد توجه قرار گرفت و شرح های گوناگون بر آن نوشته شد که برماندگاری این کتاب، تأثیری بسزا گذاشت. این مقاله در صدد تبیین چرایی عدم توجه به مغازی یونس با وجود هم شاگردی بودن او با بکائی و داشتن شاگردی برجسته چون احمد بن جبار عطاردی (د. 270- 272ق) است. برای پاسخ به این پرسش افزون بر مقایسه سند، متن و شیوه نگارش اثر هر دو نویسنده، شخصیت و جایگاه علمی آنان با یکدیگر مقایسه می شود. بر اساس یافته های این پژوهش، راز ماندگاری مغازی بکائی را باید در فضای سیاسی و مذهبی نیمه دوم سده دوم هجری و برتری شاگرد بکائی بر شاگرد یونس جست وجو کرد.

رفتار انسان‌ها همواره تحت تأثیر عوامل مختلفی بوده که هر یک از این عوامل، سبب بروز رفتارهایی متفاوت از انسان‌ها می‌شود. در این ‌بین، مزاج انسان‌ها - که مربوط به جسم بشر می‌باشد – یکی از این عوامل می‌باشد. نوشتار حاضر به هدف تبیین این مسئله به شیوه کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار داده و ثابت خواهد کرد که مزاج انسان‌ها تأثیر فراوانی در رفتار آنان گذاشته و اختلاف در مزاج، موجب متفاوت بودن اخلاق انسان‌ها و بروز رفتارهای متفاوت در آنان می‌شود.

تلاش این پژوهش بر آن است که روشن کند روش امیرمؤمنان(ع) در مقابل اشتباهات کارگزارانش چگونه بوده است. در این راستا به بررسی چند نوع خطا از طرف کارگزاران امام و عکس العمل امیرمؤمنان(ع) در مقابل آنها پرداخته شد و به این نتیجه رسیدیم که در مقابل خطای اقتصادی، روش امام قاطعیت و برخورد سخت بوده است. در مقابل خطای سیاسی کارگزاران، اگر فرد خاطی به خاطر اشتباه در تشخیص خطا کرده بود، روش امام مدارا و تلاش برای بالا بردن درک کارگزار از سیاست اسلامی بود. اما اگر اشتباه به خاطر سوء نیت و عدم صلاحیت فرد بود، روش امام توبیخ و عزل کارگزار بود. در عین حال از نظر امام(ع) حفظ مصالح حکومت اسلامی و اصول حکمرانی دینی بر همه چیز مقدم بوده است. در خطاهای فرهنگی نیز که به معنی دوری از ساده زیستی است، سیره امام(ع)صرف توبیخ و توصیه به زهد بوده است. در مورد خطای نظامی کارگزاران، سیره حضرت(ع) توبیخ و تذکر به فرد خاطی و حتی عزل موقت او جهت رسیدن به پیروزی در جنگ بوده است.