جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: هدف در نوشتار پیش رو، شناساندن انواع تفاسیر عرفانی به عنوان روشی در تفسیر و بیان گونه‌گون بودن این روش تفسیری بود. تقسیم‌بندی به همراه تحلیل گونه‌ها، در حوزة آموزش و درک مطالب تفسیری مفید خواهد بود. روش: تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر اسناد کتابخانه‌ای تنظیم شده است. یافته‌ها: به دلیل ذو بطون بودن قرآن و انسان، تفسیر عرفانی دارای مراتب است. کتابهای روش تفسیری در تقسیم‌بندی تفاسیر عرفانی، به دو یا سه نوع از تفسیر عرفانی اشاره کرده‌اند. تفاسیر عرفانی از گذشته تا کنون، سیر تکاملی خویش را می‌پیمایند و باید شناخته شوند. نتایج: تفسیر عرفانی به دو دسته تقسیم می‌شود: عرفان عملی و عرفان نظری؛ عرفان عملی شامل تفسیر باطنی(کاملاً مخالف ظواهر (افراطی) و تا حدودی موافق ظواهر(اعتدالی)) و تفسیر صوفی شامل تفسیر رمزی، اشاری، کشفی، الهامی، ذوقی و تداعی معانی است. تفسیر نظری شامل تفسیر بر اساس عرفان نظری و تفسیر انفسی است.

هدف:«شکافت نسل و حقارت اجتماعی» دو عنصر بسیار خطرناک برای گفتمان حاکم بر جامعة ما با جمعیت جوان قابل توجه و تغییرات پرشتاب است. عدم پرداخت جدّی به مطالبات جوانان و عدم توجه به ضعف گفتمان حاکم در حوزة مطالبات، به خصوص در حوزة معیشت و عدالت اجتماعی باعث شده نسل جدید تا حد زیادی پایبند به ارزشها و هنجارهای جامعة خود نباشند و شکاف عمیقی بین نسلهای جدید و نسلهای قبلی که خالق انقلاب بودند، ایجاد شود. روش: روش تحقیق در این پژوهش، ترکیبی بود. در بخش نظری، بررسی نظریات روان‌شناسی اجتماعی و جامعه‌شناسی، اسنادی و کتابخانه‌ای و در بخش کمّی، توصیفی(از نوع پیمایشی) انجام شد. بر اساس نمونه‌گیری تقاطعی، 250 نفر از دانشجویان رشته‌های مختلف دانشگاه آزاد تهران مرکز(به طور مساوی: 125 دختر و 125 پسر) به شیوۀ هدفمند و با استفاده از پرسشنامه، آزمون شدند و برای راستی‌آزمایی از شیوة مصاحبة نیمه‌باز از 15 نفر از اساتید معارف کشور نتایج دانشجویان بازخوانی شد. یافته‌ها: موانع تأثیرگذار بر وضعیت حاکم، شامل دو بعد ضعف در هویت‌سازی(عدم توجه بهشکافت نسل و الگوی حقارت اجتماعی و دستاوردهای علمی پیشین) و ضعف در ارزشگذاری و اقناع مخاطب است؛ به طوری که نسل فعلی با بسیاری از ارزشهای قبل از خود بیگانه است. نتیجه‌گیری: نتایج پیمایشهای دو دهة اخیر نشانگر افول استمراری شاخصهای گفتمان حاکم است؛ بدین معنا که عدم توجه به پژوهشهای علمی در این حوزه و نیازمندی‌های نسل‌ جدید و از همه مهم‌تر؛ ضعف شدید در روش تبلیغی، موجب تضعیف مبانی وگفتمان حاکم شده است.

هدف: این پژوهش با هدف تبیین نگاه تمثیلی علامه طباطبایی پیرامون داستان ابلیس صورت گرفته است. روش: تحقیق حاضر به روش تحلیل عقلی و نقلی مموضوع پژوهش را بررسی کرده است. یافته‌ها: علامه با پذیرش وجود تمثیل در زبان قرآن، فهم حقایق موجود در بعضی آیات را منوط به بیان تمثیلی دانسته و با سه دلیل «سیاق متن قرآن، دلیل عقلی و دلیل روایی»، تمثیلی بودن داستان ابلیس را اثبات کرده‌اند. از نظر ایشان، اگرچه داستانهای قرآنی تمثیلی است، ولی ناظر به واقع و حق است. از این رو، در مقابل نظریة تأویلی پیرامون ابلیس، واقعی بودن داستان به نحو تمثیلی و ابلیس عینی را نتیجه گرفته‌اند. نتیجه‌گیری: می‌توان واقعی بودن تمرّد ابلیس و درک نسبت آن با امر خداوند را از تصور نسبت بین مولی و عبد نافرمان تبیین کرد. بنابر این، آدم تمثیل و نمادى از همة انسانها و ابلیس تمثیلِ وسوسه‌هاى شیاطین است.

هدف: هدف از این تحقیق، اثبات این مطلب بود که ایجاد تغییر در مبانی و پیش‌فرضهای انسان‌شناختی هابز، موجب تغییر در محتوای نظریة قرار اجتماعی وی خواهد شد. این پژوهش گام آغازین در راستای دستیابی به نظریة قرارداد اجتماعی اسلامی با محوریت آموزه‌های قرآنی است. روش: مقالة حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به استخراج مبانی انسان‌شناختی نظریة قرار اجتماعی هابز و جاگذاری مبانی انسان‌شناختی قرآنی در این نظریه پرداخته است. یافته‌ها: علوم انسانی بر پیش‌فرضهای انسان‌شناختی خاصی استوار است و نظریه‌هایی که در این علوم ارائه می‌شود، مستقیم یا غیر مستقیم بر این پیش‌فرضها مبتنی است. بر این اساس، جهت‌گیری دیدگاهها و نظریات یک شخصیت علمی به مبانی انسان‌شناختی او وابسته و در ارتباط است؛ به طوری که تغییر در مبانی و پیش‌فرضهای او موجب تغییر در نظریه‌های وی خواهد شد. نتیجه‌گیری: پس از جایگزینی مبانی انسان‌شناختی قرآنی در نظریة قرار اجتماعی، تغییرات اساسی در این نظریه به وجود آمد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، نقد اصل ضرر حاکم بر تربیت اخلاقی فایده‌گرای میل بر اساس قاعدة اسلامی لاضرر بود. روش: روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی مضمون‌کاوی بوده است. یافته‌ها: در دیدگاه میل، بحث از وظیفة قلمرو کارایی اصل ضرر را نشان می‌داد. تربیت اخلاقی در این دیدگاه بسته به اینکه رفتار فرد به حقوق و آسایش دیگران زیان می‌زند یا نه، متفاوت بوده و مؤلفه‌های دخیل در این تربیت، عدالت و تدبیر بودند. بر اساس قاعدة لاضرر، دو نقد اساسی به اصل ضرر وارد است: الزامی بودن نهی ضرر مادی و غیر مادی به دیگران در هر دو حوزة تعریف و مصداق و فاقد ضمانت اجرای قوی بودن اصل ضرر در عدم زیان به خود و اصلاح دارندگان رفتارهای ناخوشایند. غفلت اصل ضرر در مورد نخست، باعث ایجاد ناسازواری در تربیت اخلاقی شده؛ به گونه‌ای که دقیقاً مشخص نیست تربیت اخلاقی چه مفهومی دارد و فقدان دومی، منجر به عدم تحقق کامل تربیت اخلاقی یعنی به مفهومی که حقیقتاً تربیت اخلاقی نامیده می‌شود، می‌شود. نتیجه‌گیری: اگر چه میل، اصل ضرر را در راستای دستیابی به فایده یا اصل بیشترین خوشی تدوین کرده، اما بر اساس دو نقد مذکور می‌توان گفت که این اصل نمی‌تواند هدف مذکور را که هدف تربیت اخلاقی نیز است، آنچنان که باید محقق سازد. لذا اصل ضرر میل نیازمند بازنگری‌های جدّی بر اساس قاعدة لاضرر تشخیص داده شد تا بتواند به عنوان اصل حاکم بر تربیت اخلاقی فایده‌گرا پذیرفته شود.

هدف: هدف از انجام این تحقیق، بررسی نظرات اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در خصوص موانع تکوین تفکر دینی در دانشجویان بود. روش: روش مطالعة حاضر، توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعة آماری پژوهش، 189 نفر اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب بودند که همگی در بررسی شرکت داشتند. ابزار اندازه‌گیری، پرسشنامة 48 سؤالی محقق‌ساخته با پایایی 82/0 بود. داده‌ها با استفاده از آزمونهای تی تک‌نمونه‌ای و گروههای مستقل و تحلیل واریانس یک‌راهه، تجزیه و تحلیل شدند. یافته‌ها: از نظر اعضای هیئت علمی، موانع فردی(میانگین 22/4)، خانوادگی(میانگین 13/3)، اجتماعی- فرهنگی(میانگین 30/3) و نگرشی و انگیزشی(میانگین 12/4) در حد بیشتر از متوسط و موانع اقتصادی(میانگین 02/2) در حد کمتر از متوسط، مانع شکل‌گیری تفکر دینی در دانشجویان می‌شوند. نتیجه‌گیری: برای حفظ و ارتقای تفکر دینی لازم است به مهندسى طرحهاى پرورش‌دهندة تفکر دینی دانشجویان، تجدید نظر در حوزة برنامه‏ریزى فرهنگى دانشگاهها توجه ویژه‌ای شود.

مطالعة روش‌شناسی علوم و از جمله علم اقتصاد متعارف، نشان از تأثیرپذیری این علوم از مکاتب فلسفی دارد. این تأثیرپذیری در حوزه‌های «هستی‌شناسی»، «انسان‌شناسی»، «معرفت‌شناسی» و از طریق مبادی تصوری و تصدیقی صورت گرفته است. هدف: هدف نگارنده در این تحقیق، بررسی روش‌شناختی مطالعات اقتصاد اسلامی و میزان تأثیرپذیری اقتصاد اسلامی از فلسفة اسلامی بود. روش: روش تحقیق حاضر، تحلیلی بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای بود. یافته‌ها: با وجود تأکید اکثر دانشمندان اقتصاد اسلامی بر نقش و تأثیر مباحث فلسفی در روش‌شناسی مطالعات اقتصاد اسلامی، دیدگاههای فلسفة اسلامی در اقتصاد اسلامی امتداد نیافته یا اصولاً مباحث روش‌شناسی، چندان مورد توجه اقتصاددانان اسلامی قرار نگرفته است. نتیجه‌گیری: ضرورت و لزوم بازنگری در روش‌شناسی مطالعات اقتصاد اسلامی بر اساس فلسفه اسلامی.

هدف: این تحقیق در پی پاسخ به این سؤال بود که مبانی و اصول اخلاقی توسعة سیاسی در اندیشة امام خمینی چیست و چه تأثیری بر توسعة سیاسی گذاشته است. مدعای مقاله این بود که مبانی و اصول اخلاقی در ساختار فکری حضرت امام، برخاسته از نظام اخلاقی اسلام بوده و از طریق تأثیرگذاری در گرایشهای انسان در توسعة سیاسی تأثیر می‌گذارد. روش: این نوشتار در صدد پاسخگویی بر مبانی اخلاقی توسعة سیاسی امام خمینی و تأثیر آن در زندگی سیاسی و جهت‌گیری‌ها و روابط بین انسانها برآمده است. برای رسیدن به این مهم، بعد از بررسی توصیفی و کتابخانه‌ای منابع مرتبط، این پرسش را به روش استنباطی پاسخ داده است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: سیاست در اندیشة سیاسی امام به معنی هدایت است و مفهوم سیاست و زیرمجموعة آن از جمله توسعة سیاسی، در پارادایم الهی و آخرت‌گرا قرار می‌گیرد. ایشان سیاست را به سه قسمت الهی، شیطانی و انسانی(متعارف) تقسیم و به ترتیب، سیاست الهی را صراط مستقیم، نوع شیطانی را باطل و نوع متعارف را محدود می‌دانند. در واقع؛ منظومة اندیشة سیاسی امام مبتنی بر اخلاق الهی با محوریت هدایت دین اسلام و تعالی انسان در تمامی ساحتهای وجودی، از جمله ساحت سیاست و توسعة سیاسی بیان می‌شود.

هدف: هدف از این مقاله طراحی مدل و مدلسازی به عنوان گامی مهم در پیشبرد ادبیات بحث علم دینی و تحقق عملی پروژة علوم انسانی اسلامی بوده است. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است که مطالب آن به روش کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده است. یافته‌ها: مدل به لحاظ مفهومی، مجموعه‌ای منسجم و هماهنگ از مبانی، پیش‌فرضهای متافیزیکی و فلسفی علم و به لحاظ منطقی و روش‌شناختی، مشخص کننده و در بردارنده عناصر و مؤلفه‌های روش‌شناختی تولید علم است. مؤلفه‌های مدل‌شناختی به دو دستة عام و خاص قابل تقسیم‌اند. مؤلفه‌های عام با توجه به عناصر مقوّم تعریف مدل، سه مؤلفة تبیین مبانی و بنیاد‌های نظری، تبیین صحیح روش‌شناسی و نظامندی و انسجام مراحل و عناصر دخیل در تکون معرفت‌اند. مؤلفه‌های عام فرعی، مجموعه مؤلفه‌های مدل‌شناختی مستخرج و قابل ارجاع به مؤلفه‌های اصلی‌اند؛ از جمله: تبیین جایگاه عقل و تجربه در تولید علم دینی، نقش محقق و کنشهای انسانی، تنوع منابع معرفتی و تکثّر روش‌شناختی، ارزش‌پذیری نظام علم. مؤلفه‌های خاص مدل‌شناختی نیز تأمین‌کنندة وجه اسلامیت مدل می‌باشند. نتیجه‌گیری: مطالعة تطبیقی و دقیق الگوها و نظریات داخلی و خارجی و بررسی مهم‌ترین چالشها و محلهای نزاع در علم دینی، به طراحان مدل در استکشاف مؤلفه‌های تکون علم دینی و اجماع نظری برای اتخاذ طرحی بایسته در فرایند مدلسازی یاری می‌رساند

هدف: مقالة پیش رو در صدد ارزیابی محتواییِ روایاتی بود که در آنها نکاتی در زمینة مسائل علم جنین‌شناسی بیان شده است و رویکرد آن، یافتن جایگاه این روایات در مصداق‌شناسی نحوة رابطة متقابل علم و دین بود. روش: با بررسی منابع کتابخانه‌ایِ معتبر در حوزة جنین‌شناسی و جستجو در تفاسیر اثری و منابع روایی فریقین، مطالعة تطبیقی صورت گرفت و گزاره‌های روایی متعارض با یافته‌های علوم تجربی از روایاتی که با یافته‌های علمی توافق و حتی بر آنها تقدّم دارند، متمایز شدند. یافته‌ها: با بررسی تطبیقی میان روایات اسلامی و یهودی و دستاوردهای علمی، تعارض خرافات و جعلیّات اسرائیلی با علم، و نفوذ این خرافات به برخی روایات اسلامیِ ناظر به جنین‌شناسی اثبات شد. برای مثال، زمانبندی 30 یا 40 روزه برای «نطفه»، «علقه» و «مضغه» و همچنین تعیین زمان چهار ماهگی برای تعیین جنسیّت جنین در این روایات، در تعارض با یافته‌های علمی و تجربی می‌باشند و این تعارض، عدم اعتبار برخی گزاره‌های رواییِ منسوب به دین را ثابت می‌کند. اما تعیین زمان 9روزگی برای لانه‌گزینی نطفه در روایت امام باقر(ع) یک اعجاز علمی محسوب می‌شود. نتیجه‌گیری: علاوه بر اثبات شمول علم امام معصوم نسبت به تکوینیّات و توافق علم و دین، عدم تعارض علم برهانی و گزارة دینی معتبر از نظر محتوا و سند تأیید می‌شود.