جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الگوهاي تدريس، تابعي از نظام‌هاي فلسفي هستند و آخرين ويرايش تکامل يافته فلسفۀ اسلامي حکمت صدرايي مي‌باشد. هدف اين مقاله، طراحي الگويي متناسب با مباني فلسفي حکمت صدرايي براي طراحي الگوي تدريس، در مديريت و ساماندهي اطلاعات و شناخت دانش‌آموزان بود. ازاين‌رو، به اين پرسش پاسخ مي‌دهد که بر اساس حکمت صدرايي، بايد چگونه الگوي تدريس‌شناختي طراحي شود؟ پاسخ آن با استفاده از روش استنتاج استلزامات آموزشي، از مباني حکمت صدرايي دريافت گرديد. يافته‌ها حاكي است که اهداف چنين الگويي، تعامل شناختي با جهان، ايجاد نظام شنناختي منسجم و پايداري‌شناختي است و معلم طي مراحل جمع‌آوري و دسته‌بندي داده‌ها، تکوين مفهوم از داده‌ها و حفظ و بازيابي داده‌ها در تدريس به اين اهداف مي‌رسد. معلم نيز به‌عنوان آماده‌ساز يادگيري، عامل انسجام جمعي يادگيري، عامل تداوم يادگيري و زمينه ساز گذر دانش‌آموز از مراحل ايفاي نقش مي‌کند.

«سنت‌هاي الهي»، به معناي قوانين ثابتي که خداوند عالم براي تدبير جهان هستي به کار گرفته است، ضمن بيان قوانين فردي و اجتماعي، دربردارندة دلالت‌هاي تربيتي متنوعي است که توجه به آنها مي‌تواند در سه بعد شناختي، گرايشي و کنشي تربيت انسان مورد بهره‌برداري قرار گيرد. تلاش پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از آيات قرآني متضمن «سنت‌هاي الهي»، دلالت‌هاي تربيتي اين سنن را صرفاً در «بُعد شناختي» تربيت ديني روشن سازد. فرض اولية پژوهش بر اين است که آگاهي و معرفت مربي به اين سنن در درجة اول، و آشناسازي متربي با اين قوانين الهي در درجة دوم، زمينه‌هاي شناختي و معرفتي را براي فرايند «تربيت ديني» فراهم و تسهيل مي‌سازد. بر اساس نتايج حاصله، پنج نوع شناخت مؤثر در تربيت ديني که به‌طور خاص از آيات متضمن سنت‌هاي الهي استفاده مي‌شود، عبارت‌اند از: 1. شناختِ آگاهي، 2. شناخت خداوند، 3. شناخت انسان، 4. شناخت دنيا و آخرت، 5. شناخت عمل. اين پژوهش نشان داده است که آيات مرتبط به سنت‌هاي «هدايتِ مؤمنان» و «زيادت ضلالتِ کفار و منافقان» در نگاهي معرفت‌شناختي، آيات مربوط به سنت «نظارت الهي» و «ارادة مطلقه الهي» در باب خدا‌شناسي، آيات «امانت»، «اختلاف درجات» و «نفي حرج» در بخش شناخت انسان، آيات مربوط به سنت‌هاي «اجل محتوم» و «ابتلا» در خصوص شناخت دنيا، و نهايتاً سنت‌هاي مربوط به «آگاهي انسان از نتايج اعمال» در بحث شناخت دنيا، در جهت‌دهي سير تربيت ديني انسان به‌ويژه در بعد شناختي آن، نقشي اثرگذار و معنادار دارد.

اين پژوهش، به بررسي نظرية تربيت عقلاني از منظر علامه جعفري و کانت، در زمينه‌هاي اهداف و اصول تربيت عقلاني براي بهره‌گيري در تعليم و تربيت مي‌پردازد. علامه جعفري، در مقام متفکري مسلمان، تربيت عقلاني را پرورش قوه تفکر انسان براي انتقال، از حيات معمول به حيات معقول مي‌داند. تربيت عقلاني نيز داراي يک نوع اهداف و اصولي است که داراي يک هدف نهايي و چندين هدف واسطه‌اي است. هدف نهايي تربيت عقلاني، رساندن انسان به مقام عبوديت و بندگي خدا و اهداف واسطه‌اي آن شامل خودسازي و غلبه عقل بر هواي نفس و تبديل احساسات خام، به احساسات تصعيد ‌شده است. اصول تربيت عقلاني، عبارتند از: اصل تعقل برين، اصل توازن عقل و احساس، اصل استمرار و يادگيري و اصل طهارت قلب. در مقابل، کانت معتقد است: انسان به دليل خصيصه خودبنيادي عقل، بايد خود را نه‌تنها در حوزه عقل نظري، بلکه در حوزه عقل عملي نيز متعلق به عالم معقول بداند. اهداف تربيت عقلاني وي، به کمال‌رساندن همه قواي انسان، پيشرفت مداوم آدمي و کمال انساني، تبديل انسان طبيعي به انسان اخلاقي و هدايت آدمي به‌سوي آزادي راستين است. از نظر وي اصول تربيت عقلاني، رعايت اصول آزادي، انضباط، فعاليت، هماهنگي، تجربه و آينده‌نگري مي‌باشد. بررسي تفاوت‌هاي اين دو نظام تربيت عقلاني و تحليل لوازم معرفتي و تربيتي هريک بر نوع تعليم و تربيت انسان، از اهداف اين نوشتار است.

هدف اين پژوهش، تبيين ديدگاه زيبايي‌شناختي علامه طباطبايي در الميزان و دلالت‌هاي آن در تعيين اهداف تربيت زيبايي‌شناسانه بوده است. براي دستيابي به اين هدف، دو پرسش اساسي طرح گرديده است: 1. ديدگاه قرآني علامه طباطبايي در مورد زيبايي‌شناسي چيست؟ 2. بر مبناي نظرگاه ايشان، چه اهدافي را مي‌توان در تربيت زيبايي‌شناسانه استخراج کرد؟ براي استخراج يافته‌هاي تحقيق، از روش پژوهش تحليل مفهومي و روش استنتاجي بهره گرفته شده است. يافته‌هاي حاصل از اين پژوهش، بيان‌گر اين است که در متن آيات قرآني، زيبايي‌ها در سه محور محسوس، معقول و اخلاقي مورد تأکيد قرار گرفته‌اند. متناظر با گزاره‌هاي توصيفي و تجويزي مستخرج از آيات قرآني و ديدگاه‌هاي علامه، در ساحت تربيت زيبايي‌شناختي؛ اهداف ذيل قابل استنباط بوده است: غايتمندي زيبايي‌ها، دستيابي به جمال مطلق، فناپذيربودن زيبايي‌ها(محسوس)، نگرش ژرف‌نگرانه داشتن، زمينة امتحان الهي، دلبسته نبودن نسبت به زيبايي‌ها، عامل هدايت، زمينه‌ساز دستيابي به معرفت، استوار نمودن عهد الهي و زمينه‌ساز دستيابي به سعادت دنيوي و اخروي.