جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

"خالی نماندن زمین از حجّت خداوند" از جمله اساسی ترین مباحث شیعه در حوزۀ اعتقاد امامت است. آیاتی از قرآن کریم و احادیثی از معصومان علیهم السلام و نیز آثار مهمّی از بزرگان شیعه ، در اثبات این عقیده مطرح شده است.از این قاعده‌ی مهم با عنوان "اتصال الوصیه" یاد می‌شود. آیه هایی که در آنها سخن از قرار دادن خلیفۀ خداوند بر روی زمین شده، یا از وجود گواهان و انذاردهندگان الهی در میان تمام امتها سخن به میان آمده است، به همین موضوع اشاره دارد. همچنین روایات فراوانی از اهل بیت علیهم السلام که از مرز تواتر معنوی می‌گذرد پشتوانه‌ی آن است. نکتۀ قابل توجّه اینکه درعبارات نهج البلاغه نیز در کنار سایر منابع روایی، شواهد روشنی در اثبات این عقیدۀ مهمّ به چشم می خورد.با توجّه به اعتبار و مقبولیّت نهج البلاغه در میان بسیاری از فرق اسلامی،تبیین این موضوع در نهج البلاغه اهمیّتی دو چندان می یابد. با بررسی عبارات نهج البلاغه،معلوم می شود که در عباراتی از خطبۀ اوّل، و خطبه های 87 و 88 و97 و 237 ونیز حکمت 147 به این موضوع اشاره شده است.

همواره جامعه انسانی متأثر از پدیده جنگ بوده و از این ناحیه آسیب های جبران ناپذیری در بعد مادی ومعنوی به بشریت رسیده است .از طرفی صلح از دیرباز به عنوان آرزو و آرمانی مقدس در میان جوامع بشری مطرح بوده و مصلحان و خیر اندیشان در جهت تحقق این آرمان تلاش نمودهاند . دین مقدس اسلام همواره پیوسته ندای صلح، برادری و برابری سرداده است، اما با وجود این جوامع اسلامی بیشترین صدمات را در جنگهای تحمیلی دیدهاند از جمله در جنگهای صلیبی که مسحیان به مسلمانان تحمیل کردند؛ یا جنگ در عراق و افغانستان و دیگر کشورهای اسلامی در زمان ما که خسارات جبران ناپذیری به بارآورده است. روش برخورد امام علی (ع)با مخالفان بر محوریت صلح بوده، و صلحگرایی در تعالیم و سیره امام علی(ع) از جایگاه برجستهای برخوردار است .ایشان در تمام دوران حکومتش اصل را بر صلح قرارداده بود و از هیچ تلاشی برای حفظ آن کوتاهی نکرد. وی نشان داد که مسالمت بر جنگ و خون‌ریزی ترجیح دارد، مگر اینکه دشمن تمامی راههای منتهی به صلح را ببندد و فتنه انگیزی نماید. در این پژوهش این موضوع بررسی می شود که از سیره امام علی(ع) چه الگویی برای ایجاد صلح می‌توان دریافت کرد.در این مقاله با مراجعه به کتب تاریخ و سیره، همچنین بهره از تعالیم نهج البلاغه به روش کتابخانه‌ای برخورد صلح‌طلبانه امام علی(ع) با مخالفان تبیین می‌گردد تا چراغ راه بشریت برای ایجاد صلح جهانی باشد.

زنان به مثابه نیمی از پیکره اجتماع انسانی، می توانند با عطف توجه به ظرفیت ها و ظرافت های وجودی ای که دارند، در جامعه انسانی تأثیرگذار باشند و به تناسب توانائی های خویش، همپای مردان در فعالیت های اجتماعی سهیم گردند. این رویکرد مبنی بر یک پیش فرض است و آن اینکه زن مانند مرد، موجود درجه اول، دارای کرامت خاص انسانی و مخاطب آموزه های ادیان است و با آنکه در کانون خانواده، تحت قیمومیت مردان است، از استقلال وجودی برخوردار بوده و به همین جهت، در برابر رفتارهای خویش شخصا مسئول و پاسخگوست. از زبان قرآن، زنان با مردان همتراز خوانده شدند و پیامبر هم به آنان حرمت نهاد. هر چند در عصر خلافت، وقفه ای در این منزلت بخشی به زنان پدید آمد، اما باتصدی امام علی(علیه السلام)، مجددا زنان منزلت خویش را إحیاء شده یافتند و به صلاحدید حضرت، در عرصه های اجتماعی، مشارکت و فعالیت داشتند. گزارش تاریخ از فعالیت ها نشان می دهد، نگاه حضرت به زنان همان نگاه قرآنی و انسانی و در امتداد سیره رسول الله بوده است و برجسته سازی این گزارش ها، می تواند خوانش ها را در پاره ای از روایات از زبان امام و درباره زنان، با درک و درنگ تازه ای همراه سازد. این مقاله به روش کتابخانه ای و به شکل توصیف و تحلیل می کوشد با برجسته کردن فعالیت جهادی زنان در سنت علوی، نشان دهد، حضرت پایگاه اجتماعی زنان را محترم شمرده و منزلت و موقعیت آنان را هیچگاه مخدوش نساخته است.

استحمار یکی از مهم‌ترین ابزارهای برخی از حاکمان ناصالح در جهت کسب و حفظ قدرت سیاسی با فریب مردم است ‌و یکی از آسیب‌های فرهنگی است‌که سبب کاهش خودآگاهی سیاسی و استضعاف مردم می‌ گردد. پژوهش‌ حاضر با روش توصیفی‌‌ـ تحلیلی و با بهره‌جویی از منابع کتابخانه‌‌ای، به بررسی استحمار سیاسی، عوامل، آثار و راهکارهای مقابله با آن از دیدگاه امام علی (ع) در نهج البلاغه پرداخته است. یافته-های پژوهش نشان می‌دهدکه از نگاه امیرالمومنین(ع)، عواملی چون سوءاستفاده از جهل و نادانی مردم، استکبار، فریب، روزمرگی، نژاد‌پرستی، فراموشی رهنمودهای هدایتی قرآن و اهل بیت، در شکل‌گیری استحمار نقش دارند و سرکوب انتقاد مردم و گمراهی مردم با شبهه‌افکنی‌ و استعمار، از آسیب‌های آن محسوب می‌شود. همچنین، این مقاله، به راهکارهایی اشاره می‌کندکه استحمار و آسیب‌‌ های ناشی از آن را از بین می‌برد‌، نظیر: پرهیز از اختلاط با منافقین، بصیرت و آگاهی سیاسی، خودآگاهی از طریق تاریخ و عقل ‌گرایی

معاد یکی از اصول ادیان توحیدی است و اعتقاد به آن ما به الامتیاز تفکر دینی از تفکر غیردینی می‌باشد. از سوی دیگر، اعتقادها و باورهای آدمی نقش مهمی در حیات آدمی دارد. یکی از راه‌های نشان دادن تأثیر اعتقادها در حیات آدمی، مراجعه به متون دینی است. نهج‌البلاغه به عنوان یک متن دینی که مشتمل بر برخی فرمایشات امیرالمومنین(ع) است، به صورت مستقیم و غیر مستقیم آثار مختلف اعتقاد به معاد را در حیات انسانی بیان کرده است. این باور موجب می‌شود که آدمی در همه حالات خودش را در محضر الهی بداند. از اینرو پیوسته مراقب گفتار و کردار خویش می‌باشد. استخراج این آثار علاوه بر تبیین آثار معاد در حیات دنیوی آدمی، می‌تواند نقش مهمی در تقویت مبانی اعتقادی و همچنین تعیین الگوی رفتاری مناسبی برای افراد جامعه ایفا کند. در واقع توجه به این آثار نقش سازنده‌ای در زیست مومنانه افراد جامعه داشته و زمینه‌ساز تشکیل جامعه‌ای مومنانه خواهد بود.

ژرار ژنت از محققان برجسته‌ی عرصه‌ی بینامتنیت، ارتباط و تعامل یک متن با متون یکدیگر را مطرح کرده است. یکی از گسترده‌ترین مفاهیم بینامتنی، تأثیرپذیری صریح و غیر صریح و ضمنی متون ادبی از منابع دینی از جمله نهج‌البلاغه است. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی- توصیفی، روابط بینامتنی اشعار خاقانی با نهج‌البلاغه بر اساس نظریه‌ی بینامتنیت ژنت بررسی شده است. بین اشعار خاقانی و نهج‌البلاغه در سه سطح واژگان، تصویر و مضمون تعامل و گفتگومندی وجود دارد. خاقانی اغلب از تعبیرات دنیاستیزانه‌ی نهج‌البلاغه همانند فریبندگی دنیای پرنقش و نگار، ناپایداری و زودگذری دنیا، ملازمت دنیا با فقر، پوچی دنیا، عدم دلبستگی به دنیا و امثال اینها به صورت ترفندهای ادبی تصویرپردازی کرده است. او با توجه به رویکرد بینامتنی در تشبیه دنیا به مار، مادر، خشک آخر، جیحون آفت و تعبیرات دیگر به نهج‌البلاغه توجه داشته است. در سطح بینامتنیت ضمنی نیز مفاهیمی همچون بی‌عدالتی، بی‌وفایی و منافات عافیت با دنیا حاکی از ارتباط بینامتنی دو اثر است.

در نگاه زبانشناسی شناختی، استعاره صرفا یک مقوله زبانی نیست، بلکه مرتبط با تفکر و اندیشه انسان است و از گذر آن می‌توان به نوع و چگونه اندیشیدن صاحب سخن پی‌برد؛ بر همین اساس در این جستار سعی شده است تا چگونه اندیشدن امام علی (ع)در خصوص مفهوم گناه که یکی از انتزاعی‌ترین مفاهیم پرکاربرد متون دینی است، مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. قطعا این چگونه اندیشیدن به شناخت و درک عمیقی از مفهوم گناه منجر می‌شود که علاوه بر اینکه بر حوزه رفتاری وکنشی صاحب سخن در برابر گناه، تاثیر گذار است، بر رفتار ونحوه تعامل مخاطب با گناه نیز مؤثّر واقع می‌شود. این جستار با روشی تحلیلی توصیفی و با رویکرد استعاره مفهومی از نگاه زبانشناسان شناختی به تحلیل سخنان امام علی (ع)پرداخته که به دنبال پاسخ به این سوال است که مفهوم گناه در نگاه امام علی (ع)چگونه تصویرسازی و از چه مدلهای شناختی برای مفهوم سازی گناه استفاده شده است؟ در سامان یافتگی و نظام‌های تطابق این مدل‌های شناختی چه ویژگی‌هایی از حوزه مقصد بوسیله حوزه مبدا برجسته سازی شده است؟ نتایج آن نشان می‌دهد مفهوم گناه در سخنان امام علی (ع)در سه سطح وجودی، ساختاری و حرکتی با استعاره‌هایی چون گناه انسان است، گناه حیوان است، گناه بیماری است، گناه گیاه است ، گناه بار است و گناه پایین است به حوزه تجسمی وتعینی راه یافته است و سطح حرکتی از دو سطح دیگر از کمترین بسامد برخوردار است.

اصطلاح طهارت اقتصادی برای اولین بار توسط رهبر معظّم انقلاب در بیانیه‌ی گام دوم انقلاب مطرح گردید. معظم ‌له شرط مشروعیت مسئولین حکومتی را منوط به طهارت اقتصادی آنان دانستند. توجه به طهارت اقتصادی در زندگی در حوزه‌ی فردی مقدمه‌ای برای حفظ طهارت اقتصادی در هنگام تصدی مناصب حکومتی است. تحکیم مبانی اعتقادی، نقش مهمی در این مسأله دارد. تأثیر این مبانی و مفاهیم در سالم‌سازی نظام اقتصادی در بعد فردی و اجتماعی، بیشتر از تأثیر قضایا و روابط علت و معلولی اقتصادی است. یکی از این مبانی، اعتقاد به معاد است که از مهمترین عوامل سازنده‌ی اخلاق و رفتار انسان‌هاست به گونه‌ای که در تشویق انسان به انجام رفتارهای صحیح و دوری از رفتارهای ناپسند در همه‌ی زمینه‌ها به ویژه اقتصادی نقش مؤثری ایفا می‌کند. پژوهش حاضر با استفاده از ابزار کتابخانه‌ای و به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقش معادباوری در طهارت اقتصادی از دیدگاه امام علی(ع) در نهج‌البلاغه می‌پردازد و صورت دقیقی از بایدها و نبایدها را برای تحقق طهارت اقتصادی ترسیم می‌کند. نتایج به دست آمده حاکی از این است که معادباوری نقش بنیادین، مبنایی و اساسی در سالم‌سازی و طهارت اقتصادی انسان دارد؛ به گونه‌ای که موجب می‌شود در کسب رزق و روزی، پرداخت حقوق شرعی و انسانی و در زمان تصدی مناصب و مشاغل، امیال مخرّبی نظیر طمع‌ورزی، بخل‌ورزی، مال‌اندوزی و گرایش به آرزوهای طولانی با یاد سفر مهم، دشوار و ابدی آخرت فروکش کرده و در بُعد اقتصادی شاهد طهارت و پاکی باشیم

موضوع مشترک در آیه 7 سوره آل عمران و خطبه اشباح سخن در مورد راسخان در علم است. ظاهر آموزه های روایی حکایت از آن دارد که مصداق راسخان در علم، تنها معصومین علیهم السلام باشند که نشان می دهد نظر برخی از دانشمندان اسلامی مبنی بر وسعت مصداقی راسخان در علم چندان دقیق نباشد. همچنین علم به تاویل موضوع دیگری است که از ظواهر آموزه های دینی نوعی تعارض ظاهری برمی آید. به عنوان مثال در حالی که ظاهر خطبه اشباح موید این نظر است که راسخان در علم از تأویل آگاهی ندارند، اما قرائنی وجود دارد که با این دیدگاه در تعارض است. در این نوشتار با تفسیر صحیح آیه و آوردن نظرات مخالف و نقد آنها، نظری مناسب ارائه می شود بدین بیان که اگرچه حسب آیه مذکور و خطبه اشباح راسخان، مُشرف به علم تاویل نیستند اما خداوند بر معصومین علیهم السلام این علم را افاضه کرده است. چگونگی این موضوع در مقاله فراروی مورد تحلیل قرار گرفته است.