جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ازآنجاکه مهم‌ترین هدف از ایجاد این قبیل نهادها و سازمان‌های بین‌المللی، بسط و گسترش همکاری و صلح بین‌المللی بوده است، انسان با تشکیل جوامع کوچک و بزرگ و برقراری رابطه باهم نوع خویش، می‌کوشد ارتباطی بر پایه همزیستی مسالمت‌آمیز را تجربه کند و به رفع نیازهای خود بپردازد. در سایه این‌گونه روابط است که انسان می‌تواند در روابط بین‌الملل عاری از جنگ و خونریزی و مملو از تفاهم و توافق و دوستی، به‌طور آزادانه به اهداف متعالی خود دست یابد.این مقاله درصدد است ضمن تأکید بر اصالت صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز به بررسی دیدگاه‌های قرآن پرداخته و بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی، به این پرسش اصلی پاسخ دهد که چه آموزه‌های درقرآن و نهج­البلاغه به صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز در روابط بین‌الملل منجر می‌شود؟بر پایه این پرسش مفروض مقاله این است که تعالیم قرآن و نهج­البلاغه مبتنی بر برابری ،برادری،سعادت و کمال انسان‌هاست ازاین ‌رو می‌تواند با همپوشانی با حقوق و سازمان­های بین‌الملل صلح و امنیت جهانی را محقق سازد.در روابط بین‌الملل نیز اصل همزیستی مسالمت‌آمیز برای جلوگیری از جنگ و کشتارهای قومی و ایجاد جهانی امن و نحوه مناسبات،مبتنی بر اصول حق حاکمیت، برابری حقوق، مصونیت و تمامیت ارضی ، عدم‌مداخله در امور داخلی سایر کشورها، احترام به‌حق کلیه ملت‌ها در انتخاب آزاد نظام اجتماعی خویش و فیصله مسائل بین‏المللی از طریق مذاکره واقع‌شده است. سازمان‌های بین‌المللی از منظر اسلامی نه‌تنها فرصتی برای رشد و گسترش همکاری‌های بین‌المللی محسوب می‌گردند، بلکه عاملی مهم برای گسترش هنجارها و ارزش‌های مشترک بین‌المللی نیز به‌حساب می‌آیند.

امتداد وحیات سیاسی، وابستگی ونسبت خاصی با کنشگران قدرت وعملکرد عادلانه ی نظام سیاسی در زندگی اجتماعی دارد.هرگونه تسلط وتوزیع ناعادلانه ی قدرت در نظام سیاسی،می تواند مجالی برای لغزش در فضای خودکامگی وامکانی برای خشونت های سیاسی ایجاد کند. با توجه به این موضوع،چرخشِ یکجانبه ی قدرت، تمایل به فسادِسیاسی را تشدید کرده و قدرت سیاسی ناعادلانه می تواند بر زوال و عدمِ تداوم سیاسی عادلانه تأثیر بگذارد.اما از سوی دیگر، اگر قدرت سیاسی متمرکز،بصورت هوشمندانه به حالت تعدیل وبراساس عدالت میان ساختار وشبکه ی سیاسی جامعه تنظیم و بازپخش شود،با چنین توانمندسازی درحوزه ی قدرت،می توان هم برکارآمدی نظام سیاسی وهم برسلامتِ حیاتِ سیاسی جامعه افزود.براین اساس،تعدیل قوا وتنظیم قدرت در چرخه سیاسی، می تواند راهی برای کاهش خشونت های سیاسی و موضعگیری های افراد،علیه حاکمیت و بازیگران سیاسی در این حوزه باشد.دراین مقاله، با مطالعه ی گفتار ورفتارسیاسی امام علی علیه السلام درنهج البلاغه، درصدد فهم نسبت سه گانه مفاهیم: عدالت،قدرت ونظام سیاسی بوده و واین پژوهش تلاشی می‌کند تا با بررسی ارتباط این سه مفهوم،مسئله تداومِ نظامِ سیاسی را از طریق تنظیم رابطه ی عدالت وقدرت، موردبررسی قراردهد.ازدیدگاه نگارنده،امام علی علیه السلام ضمن تبیین نسبت عدالت وقدرت،تأثیرآنها را بر تداومِ نظامِ سیاسی توضیح داده،و از این طریق راهی برای برون رفت از خشونت واستبداد ِسیاسی و امکانی برای امتداد سیاسی عادلانه، دراندیشه ورفتارخود گشوده است.

استعاره از منظر زبان‌شناسی شناختی، نه تنها ابزار زیبایی شناسی، بلکه به عنوان ابزار فرازبانی شناخته می‌شود که نظام مفهومی انسان را شکل داده و اندیشه،رفتار و زبان او را جهت می‌بخشد؛ بر این اساس استعاره بخش گسترده‌ای از ارتباط‌های گفتاری را تشکیل داده و نمود آن در تجارب زندگی روز‌مرۀ بشر مشهود است. در اندیشه‌‌های دینی نیز استعاره‌ها جهت درک مفاهیم انتزاعی نقش محوری دارند. مفهوم «بهشت» درهمۀ ادیان به عنوان یکی از مفاهیم کلیدی و انتزاعی است. بر اساس ادلّۀ قرآنی نیز درک بهشت در نشأت دنیا از تجربۀ مستقیم ما خارج است. بهشت از واژۀ مرکب اوستایی «وَهیشتَ» به معنای عالم نیکوتر گرفته شده است. در خطبه‌های نهج‌البلاغه یازده واژه (از جمله: «الجنّة»، ««دارمُقام»، «دارالقرار» و ...) معادل با «بهشت» به‌کار رفته ‌است. بدیهی است حضرت علی علیه السلام از حوزه‌های مفهومی عینی و سطح فهم همگان به ویژه اعراب صدراسلام جهت هر چه ملموس‌تر نمودن معنای مجرّد «بهشت» بهره جسته است. در این پژوهش از خلال خطب نهج البلاغه، عبارات حاوی مفهوم «بهشت» در قالب استعاره‌های مفهومی، استخراج شده و حوزۀ انتزاعی بهشت اخروی، «از بیرون»؛ (بیرونِ فضای بهشت)، مورد بررسی قرار‌گرفته است. 149 استعارۀ مفهومی در قالب 11 نام نگاشت شناسایی شد و پربسامدترین نام نگاشت‌های استعاری و حوزه‌های مبدأ مربوط به بخش بیرونی بهشت اخروی مشخص گشت. براساس دستاوردهای پژوهش، در خطبه‌های نهج‌البلاغه بیشتر از حوزۀ مبدأ، «مکان» و «باغ سرسبز» برای بیان مفهوم بهشت اخروی از بیرون استفاده شده است.

یکی از مباحث مهم و پر تکرار در نهج‌البلاغه مفهوم «خدا» است،که به دلیل صورتی کاملاً انتزاعی عمدتاً در قالب صنعت استعاره‌های مفهومی طرح شده‌است، حضرت علیgاین صنعت را به عنوان ابزاری برای تفهیم مباحث پیچیده‌ای چون خدا، روح و جهان پس از مرگ و... استفاده کرده‌اند، این نوشتار با بررسی نقش استعارهای مفهومی در تبیین «مفهوم خدا» به دنبال کشف نقش مکانمندساز و تجربی استعاره‌های شناختی در نظام مفهومی نهج البلاغه و شرح و بیان آن بوده‌است. لذا با بررسی انگاره‌های نهج‌البلاغه به روش توصیفی-تحلیلی ،معلوم گردید که درک مفهوم خدا به دلیل تجربه ناپذیری، مفهومی پیچیده است که ناگزیر ابهام آن، باید از طریق سازوکارهای استعاری میسر شود؛ از این‌رو، پس از تبیین پایه‌های نظری پژوهش، مهم‌ترین اصول کاربردی در استعاره‌ها؛ یعنی حوزه‌ای بودن، تغییر ناپذیری، همه‌جا حاضر بودن و خلاقیت و... معرفی و در قالب شواهدی از نهج‌البلاغه تبیین شد و در نهایت مفهوم خدا درعبارات نهج‌البلاغه با تکیه بر انواع استعاره‌های وجودی، جهتی و ساختاری مورد بازخوانی قرار گرفت و در قالب این نوع سازوکار شناختی مشخص شد که حضرت علی علیه السلام با انتقال از مفهوم مکانی که در تجارب و فرهنگ مخاطبان جریان دارد، مفهوم پیچیده‌ و معنوی «خدا» را تبیین کرده‌اند.

عدالت از جمله مفاهیمی است که اندیشمندان، همواره به تعریف و تبیین آن در اعصار مختلف پرداخته‌اند. این مفهوم، تکلیفی الهی است که موجبات تعالی بشر در حوزه‌های مختلف زندگی را فراهم می‌کند. ریشة اصلی مسأله عدالت را باید در درجة نخست در قرآن کریم و سپس در سخنان معصومین علیهم السلام به خصوص سخنان گهربار حضرت علی علیه السلام جستجو نمود. پژوهش حاضر قصد دارد تا با غور و تفکر در آیات نورانی کلام‌اللّه مجید و سخنان امیر مؤمنان علیه السلام در نهج‌البلاغه، تحلیلی بر مستندات قرآنی عدالت فرهنگی در نهج‌البلاغه را به روش تحلیلی توصیفی مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین ابعاد مهم عدالت «عدالت فرهنگی» است. بر طبق آیات قرآن و سخنان حضرت علی علیه السلام پایه و درون مایه‌ی اساسی عدالت فرهنگی«توحید» است. همچنین مطابق آیات قرآن و نهج‌البلاغه عدالت در افعال خداوند در سه گستره مهم«تکوین»، «تشریع»، «جزا و پاداش» ظهور می‌کند. عدالت فرهنگی به معنای کارکرد فرهنگ در جامعه‌ای به ایجاد تعادل و توازن می‌باشد و این تعادل باید به‌سوی گریز از تمایل به رذایل اخلاقی باشد. عدالت فرهنگی از موضوعاتی است که برپایه‌ی توزیع عادلانه امکانات فرهنگی جامعه استوار است.

درحکمت249 از مجموعه حکمت های منسوب به امیرالمؤمنین علیه السلام تعبیری درباره ی امام حسن علیه السلام نقل شده است که نیازمند بررسی ودقت است.این حکمت امام حسن را به گونه ای معرفی کرده است که در هنگامه ی سختی و پیش آمدهای ناگوار نمی تواند مددکار ویاری رسان جبهه ی حق باشد.چنین گفتاری با جایگاه امامت درشیعه هماهنگی ندارد.در این مقاله مستندات این حکمت در منابع مختلف شناسایی شده و پس از توضیح مفردات آن،درباره ی دلالت حکمت به تفصیل بحث شده است،سپس محتوای آن را با جملات قطعی ومعتبر علی علیه السلام که درباره ی امام حسن علیه السلام فرموده اند،سنجیده و سپس به عملکرد ایشان در جنگ جمل و صفین اشاره شده است،ونشان داده ایم که این دو سه جمله ربطی به علیه السلام ندارد وبه ظن قوی جعلی است.

طاعت خداوند و رشد و تعالی به سوی حق مسبوق به معرفت به او و شناخت اسماء و صفات اوست. می­توان گفت کمال معرفت، معرفت کامل (خداوند) است. اصل وجود خداوند برای غالب انسان ها امری مقبول است و لکن آنچه باعث اختلاف بنیادین میان خداباوران گشته­است تفاوت آنها در تلقی از پروردگار می­باشد که منجر به ظهور مکاتب و مذاهب متنوع شده­است لذا در نهج­البلاغه بیش از اثبات وجود خدا بحث از اسماء و صفات الهی است. نظام اسماء و صفات الهی در نهج­البلاغه که منشأ آرای گوناگون اندیشمندان مسلمان شده­است، دارای شاخصه هایی است که بر محور معارف توحیدی در هر سه مرتبه ذات و صفات و افعال می­باشد که اگر درست درک شوند خداباوران را به اخلاص در توحید نائل می­سازد. شاخصه های این نظام عبارتند از: نفی صفات از ذات ، اثبات بلاتشبیه صفات، امکان شناخت و راه­های آن... می­باشد. روش این مقاله تحلیلی توصیفی است.

بررسی سرشت و حقیقت انسان و ابعاد وجودی او، از موضوعاتی است که همواره مورد توجه عالمان دین، فیلسوفان و روانشناسان بوده است. اندیشمندان در طول تاریخ و روان شناسان در یک قرن اخیر کوشیده اند،وجود تشابه و تفاوت شخصیت‌های مردم را بررسی کنند. و انواع شخصیت های متفاوت را بیان کرده ا ند و نتوانستند به طور واقعی به شخصیت انسان پی ببرند.ما معتقدیم از طریق کتاب های دینی مثل قرآن و نهج البلاغه بهتر می توان شخصیت واقعی انسان را شناخت و تقسیم بندی کرد. خطبه 32 نهج‌البلاغه انسان ها را به چهار گروه دنیا طلب یعنی 1- فاسدان بی‌کفایت که به دلیل ناتوانی به سراغ دنیا نمی‌روند، 2- ظالمان زورمدار که با زور و ظلم درپی دستیابی به دنیا هستند، 3- دنیاپرستان ریاکار که با تزویر و فریب دنیا را طلب می‌کنند و 4- زاهدین دروغین که درپی آنند تا مردم آنها را قانع و زاهد بپندارند. و گروهی که قابل مقایسه با این چهار گروه نیستند یعنی مردان خدا که دنیا را گذرگاه آخرت دانسته و با ایمان و عمل صالح آماده سرای آخرت می‌شوند، تقسیم کرده‌اند. در این مقاله ویژگی‌های این گروه ها و تفاوت آنها با یکدیگر مورد بررسی قرار گرفته است. این تقسیم بندی نشان دهنده اهمیّت عقیده در ساختار شخصیت انسان و تشخیص خصوصیات متمایز کننده او است و نیز رفتار انسان را به شکلی خاص و مشخص که موجب تمایز او از دیگران شود جهت می‌دهد.

زندگی حضرت علی علیه السلام غالباً با جنگ و مبارزه سپری شده و ایشان از حدود 20 سالگی پا به میدان جنگ گذاشته و در اکثر جنگهای صدر اسلام به عنوان قهرمانی بی نظیر حضور داشته و دهها قهرمان نام آور عرب بوسیله او کشته شدند و در دوران حاکمیّتشان نیز جنگهای خونینی اتفاق افتاد که افراد بسیاری بدست ایشان به هلاکت رسیدند. این در حالی است که در زمان خلفای قبل، جامعه در آرامش بود و خبری از جنگهای داخلی نبود. با این وضع صلح گرا بودن حضرت چگونه توجیه می شود؟ در این پژوهش، با اتکاء به نهج البلاغه، ضمن بررسی و نقد برخی انتقادات و بیان دلایل و شواهدی بر صلح جویی امام علی علیه السلام، مخصوصاً در جنگهای زمان خلافتشان، نگاه حضرت به جنگ و صلح، براساس آموزه های دین اسلام، به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف متعالی الهی، برسی شده و رویکرد امام به صلح و نفی جنگ و خشونت و مبانی و مقررات حضرت در این زمینه، به مخاطبین عرضه شده است.