جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این مقاله روشن کردن معنا/معانی واژۀ فوسیس (طبیعت) در تفکر یونانی آغازین، با بررسی و تحلیل کاربردهای آن یا شواهد موجود در نوشته‌های کهن یونانی اعم از فلسفی و غیر آن است. اهمیت یافتن معنای واژگان و تأثیراتی که در جلوگیری از ایجاد مغالطات و بدفهمی‌های اساسی می‌تواند داشته باشد، اندک نیست؛ به‌ویژه زمانی که با پاره‌هایی به جا مانده از نوشته‌های کهن مواجه باشیم، این کار با برشمردن تمام معانی آن کلمه، می‌تواند ما را به مقصود اصلی نویسنده نزدیک‌تر کند. در این‌جا نخست به اختصار تفاسیر مختلفی که معنای واحدی برای فوسیس برمی‌شمارند، بررسی شده‌اند. سپس با استناد به متون دست اول، گسترۀ معنایی فوسیس و تعدد معانی ممکن آن نشان داده شده و کوشش شده است که مهم‌ترین شواهد کاربرد فوسیس با در نظر گرفتن سیاق، به دقت ترجمه و تفسیر شود. در پایان، آن رویکردی که معنای واحد یا محدودی برای فوسیس برمی‌شمارد، رد شده است.

ویتگنشتاین در آخرین اثر خود با عنوان در باب یقین به تحلیل شناخت می‌پردازد. او با این ادعای مور مخالفت می‌کند که «من می‌دانم این یک دست است». به اعتقاد ویتگنشتاین، کاربرد واژۀ شناخت، شرایطی دارد و اگر قضیه‌ای فاقد این شرایط باشد، نمی‌توان دربارۀ آن ادعای شناخت کرد. قضایای مور نیز شرایط شناخت را ندارند. بنابراین، نمی‌توان واژۀ شناخت را برای آن‌ها به کار برد و کاربردش در این موارد نادرست و بی‌معنا است. اما عدم شناخت این قضایا به معنای راه یافتن شک، اشتباه و جهل در آن‌ها نیست؛ بلکه به معنای یقینی بودن آن‌هاست. آن‌ها همراه با قضایای تجربی بسیاری جهان‌ـ‌تصویر ما را تشکیل می‌دهد. جهان‌ـ‌تصویر مبنا و پایۀ یقینی تمام شناخت‌های ما است که اساساً از سنخ شناخت نیست؛ بلکه بیش‌تر با عمل پیوند دارد. بدین ترتیب، نه‌تنها شک به هیچ وجه در جهان‌ـ‌تصویر راه ندارد، بلکه تنها شک بر اساس این مبانی یقینی، معنادار است.

متکلمان مسلمان عموماً نخستین تکلیف انسان را تأمل دربارۀ خدا دانسته‌اند. متکلمان اشعری این تکلیف را نقلی و برگرفته از آیات و روایات و نیز اجماع، و متکلمان معتزله و امامیه آن را عقلی دانسته و دو برهان برای آن اقامه کرده‌اند؛ یکی «دفع ضرر محتمل» و دیگری «وجوب شکر منعم». مدعای ما در این نوشتار این است که ادلۀ هر دو طرف ناتمام است و نخستین تکلیف انسان، نه «خداشناسی»، بلکه «خودشناسی» است؛ و این تکلیف، عقلی است؛ چراکه عقل حکم می‌کند برای رساندن خود به کمال و سعادت، شناخت خود ضروری است و البته برای خودشناسی در گام‌های بعدی، نوبت به شناخت مسائل اساسی دیگر می‌رسد. مطابق سخن مشهور، خداشناس مدعی است و اگر نتواند مدعای خود را اثبات کند، مدعای ملحد اثبات می‌شود؛ اما طبق سخن دوم، همۀ انسان‌ها مدعی هستند و هر یک باید خویشتن را تبیین کنند و با عجز یکی مدعای دیگری اثبات نمی‌شود.

تعریف به ذاتیات طیف وسیعی از تعریفات منطقی را شامل می‌شود. ذاتیات در تعریفات حدّی (اعم از حدّ تام و ناقص) و تعریفات رسمی (اعم از رسم تام و بعضی از رسم‌های ناقص) و بعضی دیگر از اقسام تعریف که در این مقاله به آن‌ها اشاره خواهد شد، حضور دارند. کارایی تعریف به ذاتیات به پذیرش پیش‌فرض‌هایی بستگی دارد که یا از دانش فلسفه وام گرفته شده‌اند و یا باید در آن دانش اثبات شوند. در این مقاله پس از بیان انواع تعریف در دانش منطق، این پیش‌فرض‌ها بررسی شده‌اند و با نقد آن‌ها، کارایی تعریف به ذاتیات نقد شده است.

موریس مرلو‌ـ‌پونتی از تأثیرگذارترین پدیدارشناسان فرانسوی قرن بیستم است. او در پدیدارشناسی خود، در صدد دست‌یابی به ذات ادراک حسی انسان است. انسان در پدیدارشناسی او سوژه‌ای بدن‌مند است که به همراه سایر سوژه‌ها در جهان زندگی می‌کند. پژوهش حاضر بر اساس دیدگاه موریس مرلو‌ـ‌پونتی، به بررسی پدیدارشناسی فضای مجازی می‌پردازد. با توجه به پدیدارشناسی مرلو‌ـ‌پونتی، سوژۀ بدن‌مند به ادراک حسی در فضای مجازی پرداخته، معناهای موجود در این جهان مدرن را دریافت می‌کند. همچنین امکان درک متقابل از طریق فضای مجازی برای سوژه‌‎های حاضر در روابط مجازی وجود دارد؛ چراکه برای مثال، رنج‌کشیدن از درد از دیدگاه مرلو‌ـ‌پونتی، خصلت مشابهی میان همۀ سوژه‌های بدن‌مند است. بنابراین، سوژه‌های بدن‌مند با مشاهدۀ فیلم و عکس و... از فردی که از طریق فضای مجازی با او آشنا شده‌اند، می‌توانند احساس وی را درک کرده و با او همدلی و همدردی کنند. گسترش روابط انسانی و ابزارهای مدرن موجب شده تا برخی از محدودیت‌های زندگی انسان‌ها پیش از به وجود آمدن فناوری‌های مدرن کنونی مرتفع شود، اما سوژۀ بدن‌مند در جهان مدرن کنونی بر اساس دیدگاه مرلو‌ـ‌پونتی، همچنان در حصار مکان و زمان است؛ چراکه انسان، سوژه‌ای بدن‌مند بوده و باید محدودیت‌های ناشی از بدن‌مند بودن را در جهانی مدرن پذیرا باشد. همچنین طبق دیدگاه مرلو‌ـ‌پونتی، سوژۀ بدن‌مند حاضر در فضای مجازی، در حصار شبکۀ ارتباطی خود با دیگر سوژه‌ها است و این امر، خود مانعی است در برابر آزادی مطلق برای انسان کنونی.

از آغاز جنبش‌های مانوی و مزدکی و تشکیل طبقۀ دهقانی و همچنین مهاجرت مسیحیان نسطوری به شاهنشاهی ساسانی، می‌توان تنش شبکه‌هایی ایدئولوژیک را با سیاست و اقتصاد حاکم دنبال کرد. این جریان‌ها پس از فراز و نشیب‌های بسیار، سرانجام در قرن دوم هجری به نهضت ترجمۀ عربی منتهی شد. ظهور اسلام منجر به از بین رفتن کاست‌های نفوذناپذیر جامعۀ ساسانی شد و همین امر کمک شایانی به توسعه علوم کرد و کتاب‌ها از گوشۀ خزانه‌های سلطنتی به کتابخانه‌ها منتقل شد. این نهضت به هیچ عنوان خنثی نبود و جریان‌ها و طبقات دخیل در شکل‌گیری آن، باعث هدایت هدفمند و سرانجام گونۀ خاص فلسفه و علوم اسلامی شدند. از مکاتب فکری ناهمسو با سیاست حاکم که «زنادقه» نام گرفتند، تا مکتب فلسفی‌ـ‌منطقی بغداد و فلسفۀ تأویل‌گرای باطنیان اسماعیلی، همگی به نحوی ریشه در این تنش ایدئولوژیک طبقاتی‌ حاکمیتی داشته‌اند. در نهایت، این فارابی بود که همۀ این جریان‌ها را در ساختاری واحد با عنوان فلسفۀ اسلامی، عرضه کرد.