جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سنت تنتريك پيچيده و چندشكلي است و در نگاه ناظران تركيب پيچيده اي است از خدايان، اعمال، و نمادهايي كه با آيين بودا اوليه تفاوت چشمگيري دارد. تا آنجا كه بوداپژوهان غربي قديم در مقام داوري درباره آيين بوداي تنره يانه آن را آييني تباه مي دانستند. نگرش هاي غيرعالمانه هم، خصوصا در غرب معاصر، غالبا سكسي اند، يعني آيين بوداي تنتريك را سكسي مي دانند، غافل از آن كه عناصر سكسي در اواخر تحول اين سنت پيدا شده اند. با پيداشدن اصطلاح «وجره يانه» در قرن هفتم، در تاريخ آيين بوداي تنتريك اتفاق مهمي افتاد. برخي «آيين بوداي وجره يانه» را با «آيين بوداي تنتريك» يكي مي گيرند كه خطاي آشكار است. زيرا اين دو تفاوت چشمگيري با هم دارند مثلا يافت سريع بوداگي مقصد آيين بوداي وجره يانه است حال آنكه آيين بوداي تنتريك در چهارصد سال اول تحولش چنين مقصدي ندارد.

درباره نام زردشت و معني آن از ديرباز اختلاف نظر وجود داشته است. ازجمله كهن ترين ريشه شناسي هاي عاميانه در اين باره آراي برخي از يونانيان دوران باستان است كه نام زردشت را با كلمه «ستاره» مرتبط دانسته و معني اي چون «ستاره پرست» را براي آن پيشنهاد داده اند. در چند سده اخير نيز كه مطالعات زبان هاي ايراني و دين زردشتي كانون توجه قرار گرفت دانشمندان نظرهاي متفاوتي درباره اين نام ارائه كرده اند. نويسنده كه از بزرگان ايران شناسي و متخصص زبان هاي ايراني باستان است در اين نوشته سعي كرده با مراجعه به متون كهن دست اول مانند اوستا و ديگر زبان هاي ايراني مانند فارسي ميانه و سغدي و آثار نويسندگان يوناني و ارمني در دوران باستان و ذكر آراي متفاوت دانشمندان متاخر درباره اين نام و تحليل و نقد برخي از آنها محتمل ترين معني را براي نام زردشت ارائه دهد.

كيش مانوي كه آن را ماني در قرن سوم ميلادي در بابل و در عصر امپراتوران ساساني بنيان نهاد، يكي از دين هاي رايج در تاريخ دوران ميانه چين بود. همه آنچه تا چندي پيش از اين كيش در چين مي دانستيم، محدود به مداركي بود كه در آستانه قرن بيستم در تورفان چين كشف شده بود. اما در چند دهه اخير در استان فوجيان، در جنوب شرقي چين، بقاياي ديگري از پيروان اين دين كشف شد كه جلوه هاي ديگري از آن را نشان داده است. مقاله حاضر، كه نخستين نوشته فارسي در اين زمينه است، مي كوشد ابتدا نشان دهد كه كيش مانوي در چه زماني به فوجيان وارد شد و چگونه توانست به بقا و گسترش خود در اين منطقه ادامه دهد. آنگاه به مهم ترين ميراث مانويان در اين نقطه از چين مي پردازيم. اين ميراث مشتمل بر معابد، نقش برجسته ها، متون، و اشياي ديگر است. جستار حاضر، بر اساس اين مدارك اصيل، نشان مي دهد كه مانويت چيني چگونه خود را در دوره هاي دشوار تفتيش عقايد زير پوست آيين هاي ديگر جاي داد و با جذب عناصر متنوعي از آيين هاي بودايي و دائويي خود را در بطن مذهب مردم چين حفظ كرد.

مايلم به چيزي بپردازم كه گاه صورت «اگزيستانسي» مسئله شر ناميده مي شود، مسئله اي كه با اعتراض اخلاقي به شرور اين جهان و برآشفتگي و انزجار از آنها در خداباوري ترديد، و/يا خداباوري را رد مي كند. در بخش اول اين مقاله، از خوانندگان مي خواهم در نوعي تامل فكري بسيار شخصي شركت كنند و اميد دارم مقدمه اگزيستانسي خاصي را كه براي استدلال لازم است از دل آن بيرون بكشم. در بخش دوم مقاله، فرضيه اي درباره هويت شخصي مطرح مي كنم و به بحث مي گذارم و هدفم اين است كه بين وجود شخص و تاريخ گذشته جهان ارتباط برقرار كنم. در بخش سوم، اصول خاصي را معرفي مي كنم كه مي توان نام «منطق حسرت» يا به صورت كلي تر منطق ترجيح را بر آنها گذاشت و اين اصول را با نتايج بخش دوم پيوند مي زنم. بخش آخر مقاله، اين رشته مطالب را با هم جمع مي كند و اهميت آنها را براي مسئله شر نشان مي دهد.

يكي از موضوعاتي كه بسيار به آن توجه شده، فلسفه آفرينش به معناي علت وجودي و اصلي آفرينش عالم است. اين مقاله فلسفه آفرينش را از ديدگاه فلسفي مي كاود. براي دست يابي به اين هدف، نگرش دو تن از فيلسوفان برجسته، طباطبايي و فارابي، به دقت بررسي و تبيين مي شود. فلسفه آفرينش در اين مقاله با توجه به «انسان» و «جهان» بررسي مي شود و موضوعاتي همچون فعل خداوند در خلق عالم، واجب الوجود به عنوان غايت آفرينش، سعادت غايي انسان، رابطه سعادت انسان و فلسفه آفرينش، و غايت جهان مادي را در بر مي گيرد. در نهايت، ضمن مقايسه نگاه دقيق اين دو فيلسوف، اشتراكات و اختلافات آنها را نشان مي دهيم. سازمان واره ديدگاه هاي فارابي به عنوان فيلسوفي مشايي و نهادسازي طباطبايي در فلسفه صدرايي در موضوع فلسفه آفرينش دور از انتظار نيست. كمااينكه نظر اين دو فيلسوف، بدون در نظر گرفتن اختلاف در روش و خط سير مباحث، به يكديگر نزديك است و نتيجه يكساني دارد.

مادلونگ در اين مقاله مطالعات مستشرقان را در حوزه اسلام شيعي، به اختصار، مرور كرده و باورهاي آغازين نادرست آنان را در باره انديشه هاي شيعي گوش زد نموده است. او توضيح مي دهد كه چگونه با آشنايي بعدي محققان غربي با آثار فرقه شناختي مهم تر و آثار اصلي خود شيعيان، آن باورهاي آغازين دچار تحول گرديدند. در قلمرو اماميه و حتي زيديه مادلونگ بر اين خطاي غربيان شيعه پژوه در اوائل قرن بيستم انگشت نهاده است كه به تصور آنان انديشه شيعي، جز در موضوع امامت، برگرفته از كلام معتزلي است. با وصف اين، برپايه تحقيقات تازه تر غربي، كلام زيدي نخستين آشكارا ضد معتزلي بود و با دست ياب شدن متون نحله نگارانه اي مثل مقالات الاسلاميين، اسناد متقني مبني بر تعارض جدي ميان محققان امامي و معتزلي در مباحث كلامي اوليه قرن دوم فراهم آمد. از نظر مادلونگ، كلام اسماعيلي نيز بايد به عنوان يك تحول اصالتا اسلامي از انديشه ديني اماميه در عصر امام صادق ديده شود. اكنون، روشن شده است كه انگيزه اسماعيليه تماما در تبليغ و تعليم قرآن و سنت ريشه داشت، اگرچه از خاستگاه هايش در قرن سوم فاصله گرفته است.