جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه در ادبیات فلسفی، از ماتریالیسم با عنوان فیزیکالیسم یاد می‌کنند که به دو دسته‌ حذف‌انگار و غیرحذف‏انگار تقسیم می‏شود. حذف‌انگاران درباره مسئله آگاهی معتقدند اگر به اکمال به فیزیکالیسم پایبند باشیم، آگاهی به مسئله‏ای لاینحل تبدیل نخواهد شد و مسئله خواندنِ آگاهی، به دلیل عبور از مبانی فیزیکالیستی است. نوروفلسفه از جمله نظریاتی است که تقریری حداکثری از فیزیکالیسم دارد و ازآنجاکه این مقاله درصدد بررسی دیدگاه این شاخه‌ نوین فلسفی درباره‌ مسئله آگاهی است، ابتدا رویکرد این نظریه را درباره آگاهی تبیین و سپس نقدهای وارد به آن‌ را مطرح می‌کنیم. به نظر می‌رسد با در نظر داشتنِ انتقادهای مهمی چون درونی بودن، مسئله سخت‏آگاهی، ابهام و تحقق چندگانه که بر دیدگاه معتقدان به تبیین مبتنی بر نور و فلسفه وارد می‏شود، نوروفلسفه نمی‏تواند آگاهی را به درستی تبیین کند

عقل و تعقل از نگاه آیات و روایات اهمیت بسیاری دارد و بدون تردید در کنار منابع نقلی، نقش بی‏بدیلی در کشف حقایق و معارف دینی ایفا می‌کند. لیکن در اینکه حقیقت عقل چیست و سلوک عقلی در کشف معارف دینی چگونه است، دیدگاه‏های گوناگونی وجود دارد. بر اساس نظریه میرزا مهدی اصفهانی، عقلِ مورد اهتمام آیات و روایات، با عقلِ مورد استفاده در علوم بشری و فلسفی متفاوت است و آنچه در تحصیل معارف الهی راهگشاست، عقل الهی است. اما عقل بشری که از قوای نفس انسانی به‌شمار می‏آید و محصول آن علوم حصولی است، جز اینکه سبب حجاب و حرمان از معارف دینی شود، اثر دیگری ندارد. مقصود از عقل الهی در این نظریه، نوری است که خارج از حقیقت انسان است و از خصوصیاتش این است که ظاهر بالذات بوده، با نفس که ظاهر بالذات نیست، متحد نیست. در این نوشتار نخست به تبیین و تحلیل نظریه فوق پرداخته‏ایم و سپس با ارزیابی ادله و اصل این دیدگاه نشان داده‏ایم ادله یادشده مثبت مدعا نبوده، اصل دیدگاه با اشکال‏های عدیده و غیرقابل‏ دفاع روبه‏ روست

از نظر ملاصدرا، تناسخ به‏معنای بازگشت نفوس به دیگر بدن‏ها بوده، محال است؛حال آنکه این تعریف ظاهراً بر رجعت به‏عنوان یکی از اعتقادات شیعه تطبیق می‌کند. ملاصدرا تعلق نفس را به بدنِ خاص منوط به داشتن مخصص می‌داند؛ درحالی‏که طبق مبانی وی، اجزای باقی‏مانده بدن، خالی از مخصص است. ازاین‏رو، این پرسش مطرح است که: وقتی در جریان رجعت، نفس جداشده از بدن مادی و مسافر عوالم برزخ، آهنگ رجوع به بدن مادی دنیوی خود می‌کند، آیا ملاصدرا مخصصی برای بدن دنیوی یا اجزای باقی‏مانده او در نظر دارد تا تعلق نفس به بدن، از ترجیح بلا مرحج بودن خارج شود، پیش از اینکه به اشکال تناسخ برسد؛ حال آنکه اشکال تناسخ نیز در بحث رجعت جدی است؟ تحقیق حاضر می‌کوشد با توجه به عبارات و موضع‌گیری‌های ملاصدرا در بحث‌ها و موضوعات مشابه به این پرسش‌ها پاسخ دهد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد با فرض تعلق دوباره نفس به بدن مادی، ناگزیر از پذیرش تناسخ یا حفظ نوعی علاقه نفس و بدن برای حل هم‏زمان معضل مخصص و تناسخ هستیم؛ چیزی که حکمت صدرایی آن را برنمی‌تابد، مگر اینکه با قرائت خاصی از تمثل در رجعت، پای تأویل را به ماجرای رجعت بازکنیم کلیدواژه‌ها

تعامل معارف عقلی با دین، مسئله‌ای مهم و چالش‏برانگیز است و از ادعای اتحاد تا تباین تام را دربرمی‌گیرد. مدعیان تباین، روح شریعت را امری قدسی و از آمیختگی با معارف انسانی و بشری منزه می‌دانند و طرفداران اتحاد معتقدند آن‏که از معارف حکمت بهره نبرده باشد، از درک عمیق و دقیق محتوای شریعت بی‏بهره خواهد بود. در نگاه اعتدالی تأثیر بعد عقلانی دین بر دیگر ابعاد انکارشدنی نیست. در این مقاله با روشی تطبیقی ـ تحلیلی به تعامل علیت و توابع آن با معارف شریعت پرداخته، ضمن بحثی مصداقی نشان داده‏ایم این سنت عقلی در محورهایی مانند مقابله با هجمه‌های بیرونی، مبارزه با انحراف درونی، تبیین معارف معقول به‏عنوان رکن ذاتی دین، ممانعت از سوءبرداشت‏ها، تذکر به عواقب بعیده و پاسخ به اشکالات با معارف شریعت تعامل داشته، در برخی موارد بر مواجهه ظاهری و مشهور برتری دارد. سنت فلسفی اسلام با تعمیق معارف عقلی دین و ایجاد بینش و نگرش قوی، می‌تواند در ابعاد سه‏گانه شریعت (عقاید، احکام و اخلاق) و از آن رهگذر در نظر و عمل فرد و جامعه اثرگذار باشد

چکیده برخی از باورهای شیعه، با مخالفت‌های جدّی اهل تسنن مواجه شده است. یکی از آنها اعتقاد به رجعت در آخرالزمان و عصر ظهور مهدی موعود7 است. اگرچه بسیاری از دانشمندان و مفسران اهل تسنن زنده‌شدن مردگان را در امت‌های گذشته به‏عنوان امری ناگزیر پذیرفته‌اند، اتفاق آن را در آخرالزمان بر پایة باورهای شیعه هرگز برنتافته‌اند و ‌در ابراز مخالفت با آن بسیاری از چارچوب اخلاق و ادب خارج شده، به توهین و توبیخ دست زده‌اند؛ به‏گونه‌ای‏که گاه در کتاب‌های لغت که در آن هرگز جهت‌گیری نمی‌شود، به ردّ دیدگاه رجعت پرداخته‌اند. به نظر می‌رسد این مخالفت و انکار، معلولِ عواملی است که مهم‌ترین آنها فهم نادرست از این باور شیعی است که گاهی نیز با جهت‌گیری‌های غیرعالمانه و متعصبانه در سخنان و نوشته‌های آنها بازتابیافته است. دراین‏باره که پیش‏تر کسی بدان نپرداخته، نگارنده در پی تحلیل برخی عوامل در زمینه مخالفت با باور رجعت است که می‌تواند در کنار تبیینِ هرچه بیشتر نگاه شیعه به رجعت، به روشنگری درباره فهم نادرست مخالفان این باور کمک شایانی کند

مسئله رؤیت حسی خداوند تعالی از دیرباز مورد بحث ونزاع میان مسلمانان بوده است. یکی از مستندات طرفین نزاع، آیه سؤال موسی7 (اعراف(7)، 143) است. در این نوشتار پس از ارائه گزارشی از پیشینه بحث رؤیت و بیانی مختصر از منابع کلامی و تفسیری فریقین در موضوع رؤیةالباری تعالی، ادله طرفین را در استناد به آیه سؤال موسی7 بررسی کرده‏ایم و ثابت نموده‏ایم که آیه نه‏تنها دلیل بر مدعای مثبتان رؤیت نیست، بلکه بر امتناع رؤیت حسی دلالت دارد

در روایات بسیاری بر محبت اهل‌بیت: تأکید شده است. دراین‏میان، روایاتی که بر محبت علی علیه‌السلام ترغیب می‌کند و آن را مایۀ رستگاری انسان می‏داند، بیش از همه است. یکی ازاین‌روایات، حدیث «حبّ علی‌بن‌ابی طالب علیه‌السلام حسنه لا تضرّ معها سیئه...» است. مضمون عجیب این حدیث موجب شده دانشمندان در این موضوع دیدگاه‌های گوناگونی برگزینند. در این مقاله با روش نقلی و تحلیل عقلی به بررسی و نقد سه دیدگاه اصلی رد حدیث و تأثیر محبت به علی علیه‌السلام در رستگاری انسان؛ محبت به علی سبب آمرزش گناهان صغیره؛ محبت به علی علیه‌السلام سبب اجتناب از همۀ گناهان، پرداخته‏ایم و سپس نظریۀ مختار را تبیین کرده‏ایم که محبت علی علیه‌السلام، اساس دین و معیار ایمان است و دوستدار ایشان که قهراً مسلمان است، دچار ضرر اصلی که عذاب اخروی یا خلود در آن است، نمی­شود؛ اگرچه در دنیا و برزخ کیفرهایی می­بیند