جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مکاشفه هاي اخلاقي قواعد سردستي و شهودي اند که در گفت وگوهاي اخلاقي روزمره مورد استفاده قرار مي گيرند. هرچند اين قواعد پاسخي سريع و اغلب درست به معماهاي اخلاقي انسان مي دهند، استفادة بدون تأمل و استدلال از آنها مي تواند موجب خطاهايي در تصميم گيري هاي اخلاقي شود. حال پرسش اين است که خطاپذيري اين مکاشفات چه تلويحات و محدوديت هايي را براي تفکر اخلاقي انسان فراهم مي کند؟ هدف اين پژوهش، معرفي مکاشفه هاي اخلاقي در روان شناسي و بررسي تلويحاتي است که اين مکاشفه ها، براي رويکردهاي مختلف فلسفة اخلاق دارد. از طريق روش کتابخانه اي ابتدا مکاشفه هاي اخلاقي به روشني توضيح داده، و سپس به روش تحليلي- منطقي پيامدهاي اين مکاشفات براي رويکردهاي مختلف فلسفة اخلاق بررسي شد. مکاشفات اخلاقي، مي تواند خطاپذيري تصميمات اخلاقي را در صورت پذيرش صرف رويکرد عاطفه گرايي نشان دهد. افزون بر اين، برخلاف توصية فلاسفة اخلاق شهودگرا، مردم شهودهاي خود را به جاي استفادة صرف در مسائل بنيادي اخلاقي، در مسائل روزمره به کار مي اندازند.

بحث از نسبت ميان تجربۀ اخلاقي و تجربۀ ديني که با مبحث رابطۀ دين و اخلاق نيز مرتبط، ليکن بحثي مستقل از آن است، در تصوير ميزان قرب اخلاق مداري و دين مداري اثرگذار است. در مقالۀ حاضر، براي تعيين اينکه چه نسبتي ميان اين دو تجربه برقرار است، پس از بيان ويژگي هاي مشترک تجربۀ اخلاقي و تجربۀ ديني، تلاش مي شود تا مقصود از تجربۀ اخلاقي و تجربۀ ديني بيان شود و آنگاه با استفاده از تقسيم شش گانۀ ديويس دربارة انواع تجربه هاي ديني، و سنجيدن نسبت هر يک از آن اقسام با تجربۀ اخلاقي، نسبت تجربۀ اخلاقي با تجربۀ ديني شناسايي گردد. در اين راستا، ديدگاه تباين تجربۀ اخلاقي و تجربۀ ديني و ديدگاه اتحاد آن دو نيز مورد بررسي قرار مي گيرد. حاصل آنکه نمي توان هر تجربۀ اخلاقي اي را تجربۀ ديني شمرد. همۀ مصاديق اين دو نيز يکسره از يکديگر جدا نيستند، بلکه نسبت ميان تجربۀ اخلاقي و تجربۀ ديني عموم و خصوص من وجه است.

برخي محققان در اينكه علامه طباطبائي اخلاق را مطلق بداند، روا داشته‌اند. هدف اين مقاله، اثبات اطلاق اخلاق بنا بر آثار علامه است. در اين راستا به توصيف مفاهيم اخلاقي الزامي‌ و ارزشي و تحليل فلسفي آنها پرداخته‌ايم. در حيطه مفاهيم الزامي، نشان خواهيم داد که الزامات اخلاقي در عين اعتباري بودن، مبتني بر واقعيات‌اند و ظرفيت تأمين اطلاق و جاودانگي اخلاق را دارند. در قلمرو مفاهيم ارزشي، ضمن اشاره به دو تعريف علامه از حسن و قبح، مشخص کرده‌ايم که يکي از آنها خارج از قلمرو حکمت عملي است و لذا بحث دربارة آن براي اثبات يا رد اطلاق، بي‌فايده است. تعريف ديگر که ملائمت و منافرت با غايت مقصوده است، مبين رابطة فلسفي ضرورت بالقياس و مستلزم اطلاق اخلاق مي‌باشد.

از مهم ترين و بزرگترين نعمت هايي که خداوند سبحان به انسان بخشيده است، نعمت کرامت و فضيلت انساني است که از مقام خلافت الهي انسان، سرچشمه مي گيرد. کرامت، مربوط به شرافت ذاتي انسان مي شود و فضيلت، برتري او را نسبت به غير بيان مي کند. کرامت از نگاه ديني محصور به کرامت ذاتي نمي شود و آدمي مي تواند با تقرب به خدا و پرهيزکاري بر آن بيفزايد و ارزش متعالي تري کسب کند و اين ارزش، ارزش اکتسابي است؛ اما بنابر آيات و روايات، مبناي رفتار ما با ديگران حفظ کرامت ذاتي آنهاست. هدف اين پژوهش، تبيين نقش کرامت انساني در تربيت اخلاقي و استنتاج رهنمودهايي براي مربي و متربي است. در اين نوشتار، با بررسي آيات قرآن، کرامت انساني به عنوان زيربناي تربيت اخلاقي در نظر گرفته شد و با به کارگيري روش استنتاج، اصل ضرورت تجلي کرامت انسان در تربيت اخلاقي و روش هاي تربيتي تکريم شخصيت، تغافل از خطاهاي اخلاقي، حفظ آبروي خود و ديگران و اعتراف به کمالات ديگران تبيين شد.