جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هانري لوئيس برگسون در کتاب «دو سرچشمه اخلاق و دين» نشان مي دهد که براي اخلاق و دين، دو سرچشمه وجود دارد و به تبع آن دو نوع اخلاق و دين وجود دارد: 1. اخلاق بسته که دين مربوط به آن «ايستا» است، 2. اخلاق گشوده که دين آن «پويا» است. اخلاق بسته و دين ايستا مربوط به انسجام اجتماعي اند و اخلاق گشوده و دين پويا با خلاقيت و پيشرفت ارتباط دارد. اخلاق گشوده کلي و فراگير است و هدفش صلح و صفاست. وي سرچشمه اخلاق گشوده را «عواطف خلاق» مي نامد. اما اخلاق بسته بر چيزي استوار است که برگسون آن را «کارکرد يا نقش وهم انگيز» مي نامد، نقش خاصي است که توهم هاي خودخواسته را پديد مي آورد و اين معنا را القا مي کند که ناظري بر اعمال ما وجود دارد و انگاره هاي ايزدان را ابداع مي کند. دين ايستا همراه و همنشين عقل است، اما دين پويا همراه و همنشين شهود و تحول خلاق است. در بينش برگسون، توسعه ماشيني مي تواند با شهود عرفاني هم جهت شود و در صورتي که بتواند جهت حقيقي خود را پيدا کند و خدماتش متناسب با قدرتش صورت گيرد و بشريت بتواند به واسطه آن توفيق ايستادگي و نظاره کردن بر آسمان را بازيابد، مي تواند عرفان را ياري کند. در اين مقاله به شيوه پيوند ميان تحول خلاق با دين پويا و اخلاق گشوده و شيوه توافق ميان عرفان و اخلاق با ماشين در عصر مدرن توجه شده است.

در غرب امروزي با عنايت به اضمحلال باورهاي ديني، زوال امر قدسي، اصالت فاعل شناسا و تحقق سوبژکتيويته و از سوي ديگر، رونق معنويت گرايي جديد و افزايش قرائت هاي فردي از معنويت، اين سوال موجه به نظر مي رسد که اگر در اين شرايط پلوراليسم جديدي قوام يابد، به چه معنا و بر چه بنيادي است. به زعم نگارنده، کثرت گرايي که از آن با عنوان «پلوراليسم معنوي» ياد مي شود، بينشي در راستاي حقانيت انواع قرائت هاي معنوي است که افراد با تجربه هاي دروني خويش به دست آورده اند و آن را حقيقت معنوي خود قلمداد مي کنند. اين نظريه در بستر دو پيش فرض شکل مي گيرد: نخست اينکه حقيقت معنوي يک يافته فردي و فارغ از هرگونه توجيه بيروني و سازماني است. دوم اينکه براي رسيدن به چنين حقيقتي بايد تمام باورهاي از پيش آموخته را تعليق کرد و با درون نگري و بر مبناي آگاهي خودبنيان خويش از زندگي بيروني، حقيقت انحصاري خود را کسب کرد. پلوراليسم معنوي با نظر به آراي کريشنامورتي در باب دو پيش فرض گفته شده، همچنين با توجه به اوضاع معنوي معرفتي دوران جديد، دو نکته را تاييد مي کند: نخست، صحه بر هر ادعاي شخصي درباره حقيقت معنوي، از آن رو که حقيقت معنوي تنها از دل فرديت شخص ظهور مي کند. ديگري، گسترش فزاينده قرائت هاي معنويت گرا، از آن رو که به کارگيري چنين رويکردي (نکته نخست) غير از اين را لازم ندارد.

«ابن سينا و نقش متافيزيک در هرمنوتيک ديني»، يک بررسي ميان رشته اي است که بين دانش متافيزيک، هرمنوتيک و متون ديني (کتاب و سنت) ارتباط برقرار مي کند. مساله اين مطالعه، نقش متافيزيک در فهم کتاب و سنت و معضلات مربوط به آن است. اين مطالعه بنيادي، تاريخي، تحليلي است که به روش کتابخانه اي با استفاده از منابع معتبر انجام شده است. يافته هاي اين پژوهش، اين است که به نظر ابن سينا نفش اصلي در فهم و هرمنوتيک کتاب و سنت نه با متن و نه با مولف متن، بلکه با مفسر متن است. به نظر او مفسر متن تنها با پيش فرض هاي عقلاني خود قادر به نزديکي به افق مولف و افق متن دين مي شود و از آن تفسير و فهم شايسته از متن پيدا مي کند. ابن سينا با پيش فرض هاي متافيزيکي در فهم مباحث مربوط به مبداشناسي، جهان شناسي، فرجام شناسي، نبي شناسي وارد جريان فهم متن شده است. او بر اساس اين پيش فرض ها به نتايجي دست يافته است که با نگرش رسمي از ظاهر متن دين هم خواني ندارد، ولي با اين حال او راهکار خود را از فهم دين، راهکاري بايسته مي داند.