جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله نیازمندی انسان به دین، از مسائل جدید در حوزه دین شناسی می‌باشد که تکیه عمده آن بر تأثیرات دین در رفع انواع نیازهای فردی و اجتماعی است. این مقاله با رویکردی جدید بر آن است تا انواع دیگر ارتباط میان دین و نیازهای انسان را که اندیشمندان حوزه‌های مختلف فکری، به نوعی به آن‌ها معتقد بوده‌اند؛ استخراج کرده و از دیدگاه آیات قرآن کریم مورد نقد و بررسی قرار دهد. در نهایت نیز با استناد به آیات قرآن کریم، دیدگاه مکتب الهی اسلام را در این باب جویا شده که بر این اساس، این دیدگاه با فطری دانستن نیاز به دین برای انسان به عنوان برترین آفریده‌های خداوند و اهتمام به نقش آن در به کمال رساندن ظرفیت وجود آدمی که کمال و هدف کل آفرینش نیز هست، به نوعی دین و دین‌داری را غایت نظام هستی قرار داده است، و با این رویکرد که ناشی از شناخت عمیق و احاطه همه جانبه خداوند متعال بر ابعاد و ظرفیت وجودی و مقصد نهایی انسان است؛ دیدگاه مذکور از آفات علم بشری مصون مانده و بر همه نظریات، برتری می‌یابد.

چکیده انبیاء و اولیاء الهی که از مصادیق بارز بندگان مخلص خداوند هستند، طبق تصریح آیات قرآن مجید از دایره نفوذ و وسوسه باطنی ابلیس مصون و در امان می‌باشند؛ ولی نکته قابل توجه این است که آیاتی وجود دارد که از مداخله و اخلال‌گری‌های ابلیس در برنامه‌ها یا اهداف انبیاء و اولیاء الهی حکایت می‌کند که عبارتند از: مس و آزار جسمی، نسیان افکنی، جلوگیری از تحقق آرمان‌های الهی و القاء وساوس و شبهات انحرافی. مفسران بزرگ قرآن هر کدام دیدگاه‌های خود را در این باره ابراز داشته‌اند؛ لکن علامه طباطبایی در تفسیر گران‌قدر المیزان در برخی موارد مانند مس و آزار جسمانی نظرات متفاوتی نسبت به دیگر مفسران آورده‌ است؛ لذا در این پژوهش بر آن هستیم تا ضمن بیان دیدگاه مفسران مختلف، به تبیین و تشریح موارد اختلافی دیدگاه علامه طباطبایی با دیگر مفسران و شبهه زدایی در این زمینه بپردازیم.

چکیده قرآن کریم ابزارهایی را جهت شناخت حقیقی و دست یابی به معرفت دینی به انسان‌ها معرفی می‌نماید. از جمله این ابزارها سمع، بصر و فؤاد است. در این میان، «بصر» جایگاه ممتازی را به خود اختصاص داده و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این پژوهش تلاش دارد تا با استفاده از الگوهای درون متنی و توجه به سیاق حاکم بر آیات قرآن کریم، به معنایی متفاوت از مفهوم بصیرت در نظام معنایی قرآن دست یابد. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که مفهوم بصیرت، همسو با نظام توحید محور معارف قرآن بوده و ارتباطی تنگاتنگ با مفاهیم توحیدی در قرآن کریم دارد. همچنین نگاه متمایز تفاسیر عارفانه به مفهوم بصیرت نیز نشان می‌دهد که معنای بصیرت در قرآن ممکن است تا حد اعلای نگرش صحیح به خداوند بالا رود و منجر به پذیرش خداوند به عنوان تنها حقیقت حاکم بر جهان هستی شود. نتیجه تصدیق خدای یگانه، تبعیت از رسولان الهی است که با ایجاد توانائی تشخیص حق از باطل، موجب رهایی انسان از پوشش قیود ذهنی خود و عقاید دیگران شده و تمایز امر واقع از غیر واقع و درک امور را آن طور که واقعاً هستند، ممکن می‌سازد و در نهایت نیل به لقاء الله و شهود حق تعالی را در پی دارد. در نهایت باید گفت که بصیرت با تمام لایه‌ها و ابعاد معنایی خود با توحید محض و معرفت ذات اقدس پروردگار ارتباط داشته و وصول به آخرین مرتبه بصیرت (لقاء الله)، منوط به برخورداری از مراتب دیگر آن یعنی قبول خداوند به عنوان تنها مبدأ و منشأ تفکر صحیح نسبت به جهان هستی و تبعیت از رسولان الهی است که لازمه هدایت انسان به شمار می‌آیند.

چکیده تصوف و عرفان از جریان‌های مهم اندیشه و سلوک در جهان اسلام به شمار می‌روند که عقاید و آداب برجسته آن‌ها در عرصه اعتقاد و اخلاق اسلامی تأثیرات فراوانی بر جای نهاده است. یکی از مفاهیم و فضیلت‌های مهم دینی که در میان عمده اهل عرفان و تصوف، ارزشی والا محسوب می‌شود،‌ توکل است. بسیاری از سالکان تصوف و راهیان عرفان، درباره این فضیلت معنوی و رفتاری دیدگاه‌هایی را به رشته تحریر در آورده یا بیان نموده‌اند. در این نوشتار، اهم دیدگاه‌های نویسندگان عرفانی و صوفیان برجسته در باب ارزش، جایگاه و حقیقت مفهوم توکل مطرح، دسته‌بندی و تحلیل شده است. هرچند برخی از آنان با نگرش سلبی، توکل را به مفهوم نفی تدبیر و ترک کسب و هرگونه اشتغال به امور دنیوی و اجتناب از توجه به غیر حق و نیز اعتصام به خدا و تکیه بر تقدیر دانسته‌اند، لکن اغلب آنان با نگاهی ایجابی به توکل، در کنار تأکید بر ضرورت انقطاع الی الله و ترک تعلق به اسباب و مظاهر دنیا، به اهمیت تلاش معاش و طلب روزی و سایر مواهب مادی و معنوی از طرق مختلف اذعان نموده و التزام به توکل را قابل جمع با تلاش معاش و تدبیر اجتماعی دانسته‌اند.