جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آشفتگی­ها، پیچیدگی­ها، تنوع، پویایی­ها، عدم قطعیت­ها و تغییرات سریع و فزایندۀ ملّی و بین­المللی در فناوری­ها، بازارها و کیفیت­های زندگیِ دنیای امروز، سازمان­ها را وادار می­سازد تا در جستجوی رهبرانی باشند که کمترین اشتباهات را در تصمیم­گیری­هایشان داشته باشند. رهبرانی که حساب­شده و با وسواسی خاص، تصمیم­های درست را اتخاذ کنند و رفتارهای مناسب و درستی را برای هدایت و رهبری پیروان به­کار گیرند. بنابراین، سازمان­های عصر حاضر باید در جستجوی رهبرانی باشند که به صورت «خردمندانه و حکیمانه» به هدایت و رهبری می­پردازند. این مقاله، با دیدی متفاوت، به ارائۀ نظریۀ رهبری حکیمانۀ اسلامی می­پردازد. گزارۀ اصلی این مقاله عبارت است از «ارائۀ نظریۀ رهبری حکیمانۀ اسلامی». این نظریه ترکیبی از رویکردهای عقلائی، مذهبی، اخلاقی و ارزشی به رهبری است و عرصۀ گسترده­ای را برای بررسی، مطالعه و پژوهش در رهبری و توسعۀ آن فراهم می­آورد. این نظریه، با تأکید بر حکمت رهبر، علاوه‌بر پرداختن به رفتار و ویژگی­های شخصیتی رهبر، زمینۀ مطالعۀ ماهیت و وجود رهبری را نیز ممکن می­سازد

حکومت اسلامی مفهومی مهم است که به‌مجرد هجرت پیامبر اسلام (ص) از مکه به مدینه، سازواره‌ها و ساختارهای آن به‌واسطۀ ایشان و مبتنی بر تعالیم الهی مندرج در پیام وحی تکوین یافت تا به‌واسطۀ قدرت سیاسی، روح اسلام در کالبد جامعه دمیده شود. لیک پس از رحلت ایشان، این مفهوم در معرض تأویل‌ها و تفاسیر مختلف قرار گرفت و منازعات گوناگونی حول مقام جانشینی و خلافتشان (از زمان خلفای راشدین تا بنی‌امیه و بنی‌عباس و درنهایت امپراتوری عثمانی) بین فرق گوناگون اسلامی، اعم از شیعه و سنی، شکل گرفت که عواقب برخی از این اختلافات و منازعات کماکان نیز دامن‌گیر جهان اسلام (خاصه پس از الغاء خلافت عثمانی و در منطقۀ حساس خاورمیانه) است. این مقاله در ابتدا به نحوی موجز و مختصر، به زمینه‌ها و بافت‎های اجتماعی و ایدئولوژیکی ظهور جنبش‌ها و جریان‌های اسلام‌گرای معاصر در منطقۀ خاورمیانه و جهان اسلام اشاره‌کرده و پس ‌از آن، به بررسی تطبیقی ویژگی‌ها و شاخصه‌های مهم مفهوم حکومت اسلامی از منظر دو متفکر اثرگذار در جهان اسلام، یعنی امام خمینی (1902-1989) از جهان تشیع و سید قطب (1906-1966) از جهان تسنن، در حوزه‌های کلان «فرهنگی، عقیدتی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی» می‌پردازد و تشابهات فکری این دو اندیشمند مسلمان را در حوزه‌های مذکور می‌کاود و درنهایت نیز ابوابی را برای مطالعات تطبیقی و تقریبی هرچه بیشتر در این باب می‌گشاید

عدالت از مفاهیم بنیادی در دین اسلام است که متفکران بی‌شماری به آن توجه کرده و تعابیر مختلفی از آن ارائه داده‌اند. هدف پژوهش حاضر این است که با بررسی اسنادی مبتنی بر روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعۀ مفهوم عدالت از دیدگاه دو اندیشمند مسلمان یعنی فارابی و ابن خلدون بپردازد و در نهایت راه‌کار آنها در خصوص برخورد با بی‌عدالتی را بررسی کند. شایان ذکر است که فارابی و ابن‌خلدون به دو دورۀ تاریخی متفاوت تعلق دارند و دارای دو نوع نگرش خاص به جامعه، انسان و جامعۀ طبقاتی هستند و منظور از مقایسۀ دیدگاه آنها، توجه به اشتراک و اختلاف آنها در کلیت و به نحو اجمال است. به ‌طور کلی، آنها آرای فلسفی خاصی دربارۀ عدالت دارند. با توجه به گسترۀ دیدگاه آنها، گفتمان ایشان در قلمرو گفتمان اسلامی قرار دارد و گاهی رنگ و بوی الهی می‌دهد. از جمله اینکه دو اندیشمند مذکور، ضمن اینکه عدالت را تحت تأثیر دین و فقه، ملکۀ نفسانی و ملکۀ راسخه معرفی می‌کنند، تحقق عدالت محض را فقط در سایۀ نبوت و امامت میسر می‌دانند. ایشان همانند سایر فلاسفۀ کلاسیک، عدالت را بر حسب سزاواری‌ها و استحاق می‌شناسند. فارابی عدالت را حامل امنیت می‌داند که از طریق قانون تأمین می‌شود و نظریۀ عدالت او با مسئلۀ ثبوت حق و ضرورت حمایت از این حق توسط حکومت تکمیل می‌شود. از دیدگاه ابن‌خلدون نیز عدالت اجتماعی به معنای تأمین مصلحت عمومی و مبنای تأمین عمران و امنیت است.

این مقاله به دنبال آن است که منظومۀ فکری مقام معظم رهبری را به عنوان نظریه­ای بومی در حوزۀ اقتصاد دانش‌بنیان، مورد بررسی قرار دهد. بازخوانی این اندیشه‌ها سبب می شود که تصویر بهتری از این حوزه در اختیار داشته باشیم و با مسیر اصلی و خطوط حرکت اقتصاد دانش‌بنیان آشنا شویم. تأکید بر اقتصاد مقاومتی در این مقاله به عنوان یکی از مهم‌ترین راهبردهای کلان کشور مورد تأکید قرار گرفته است. تعریف اقتصاد دانش‌بنیان از منظر مقام معظم رهبری و تمایزات آن و همچنین اثر این رویکرد در رشد و توسعۀ اقتصادی، چشم‌انداز کشور در این حوزه و نیز لزوم حمایت از این شرکت‌ها و همچنین الزامات و باید و نبایدها در این حوزه مهم‌ترین موضوعاتی است که در این مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرد. لزوم بومی سازی، داشتن غایت مبتنی انسانیت و مبتنی بر پیشرفت و همچنین تسری اقتصاد دانش‌بنیان به همۀ بخش‌های اقتصادی از مهم‌ترین کلیدواژه‌های این منظومۀ فکری است. در این زمینه تعداد 15 راهبرد برای افق اقتصاد دانش‌بنیان استخراج شده است.

مهم­ترین هدف این پژوهش مطالعه دربارۀ به­کارگیری قواعد معاملات اسلامی در قرارداد­های بازار سرمایۀ ایران توسط کنشگران (کلیه افراد حقیقی و حقوقی که در بورس اوراق بهادار فعالیت اقتصادی دارند) بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. در این راستا، بر اساس چهار نظریه از قواعد معاملات اسلامی تحت عناوین قواعد لاضرر، اکل مال به باطل، غرر و ربا و فروض اساسی اسلامی در معاملات کنشگران بازار سرمایه مورد آزمون قرارگرفت. در تحلیل داده‌ها از روش آزمون مکرر استفاده شده و نتایج به دست آمده نشان می­دهد که بین میزان دخالت ضوابط چهارگانه فقهی در معاملات بازار سرمایه، سرمایه‌گذاران و آگاهی سرمایه‏گذاران از این چهار قاعده، هیچ رابطۀ معناداری وجود ندارد. از مصاحبه­های مکمل نیمه ساختاریافته نیز چنین استنباط می­گردد که هنگامی که کمیتۀ فقهی مجربی بر معاملات بازار سرمایۀ سرمایه‌گذاران نظارت می­کند کنشگران ساختار معاملات را اسلامی و شرعی مفروض پنداشته، مستقیماً به اسلامی بودن یا نبودن آن توجهی نمی­کنند.

توسعه یعنی حرکت اجتماعی به سوی مطلوبیت‌ها؛ به همین رو نمی‌توان آن را بدون ورود به بحث اهداف و آرمان‌ها دنبال کرد. یکی از مفاهیم و قالب‌های مطرح در اندیشه‌های اجتماعی سَلَف، جامعة آرمانی بوده که در علوم اجتماعی جدید کمتر بدان پرداخته شده است. پرداختنِ به موضوع توسعه، آن هم با انگیزة رسیدن به الگوهای بومی، این اجازه و فرصت را به ما می‌دهد تا با نوعی سنت‌شکنی به سراغ آن سنت فکری برویم و منظور و فحوای آن را برای نیل به دیدگاه جدیدی دربارة توسعه وارسی نماییم. عطف توجه مقاله به مقولة غایات در توسعه، ما را به شش سنت‌شکنی در این موضوع وادار ساخته است: باز کردن پای مفهومِ «جامعة آرمانی» در بحث از اهداف توسعه، دفاع از «تلقی صراطی» از آن، تکمیل و ارتقای «شاخص‌های توسعه‌یافتگی»، جداسازی طراحی الگو از مرحلة پیاده‌سازی توسعه، تغییر «مدخل ورود» برای طراحی و ارائة الگو و بالاخره، آشکار نمودن ظرفیت‌های موجود در «اندیشة متفکرین مسلمان» برای اخذ ایده‌هایی در این‌بار