جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسلام برای عقل ارزش فراوانی قائل است و حجّیت آن را می پذیرد و به ایمانی که متکی به عقل نباشد چندان بهایی نمی دهد و برای ایمان و اعمالِ نیکِ کم عقلان و سفیهان ارزش چندانی قائل نیست. اسلام شرط مکلّف شدن به هر نوع تکلیفی و پذیرش هر مسئولیتی، چه دینی و چه اجتماعی، بهره‌مندی فرد از نیروی تعقّل می داند. در روایات اسلامی از عقل به عنوان پیامبر درونی تعبیر می شود و فقهای شیعه عقل را یکی از ادّله چهارگانه استنباط احکام شرعی به حساب می آورند؛ و علم و تجربه به برکت عقل کارآیی لازم را پیدا می کنند و نقش عمده‌ی عقل در تعدیل غرائز و عواطف و احساسات انسان قابل انکار نیست. روایات منقول در مقاله نیز عهده‌دار بیان این حقایقند.

تاریخ مدون نشان می‌دهد که از دوره یونان باستان دغدغه اصلی دانشمندان کشف اولین موجودی بود که پا به عرصه هستی نهاده است. ذهن محسوس‌نگر آن دوره، عناصری مادی همانند آب، آتش، هوا و مانند آن را در این جایگاه می‌دید. در دوره اسلامی فیلسوفان مشایی با استعانت از قواعد فلسفی، مانند قاعده الواحد و امکان اشرف به این نتیجه رسیدند که عقل، تنها گوهری است که به حکم این دو قاعده، شرایط لازم را برای این جایگاه دارد؛ زیرا واحد، بسیط و اشرف است. از طرفی عرفای مسلمان بر وجود منبسط و حقیقت محمدی تاکید کردند. این در حالی است که قرآن به اولین مخلوق تصریح نداشته و روایات هم با تعابیری چون عقل، نور، روح و قلم به اولین مخلوق اشاره دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این تعابیر با آنچه حکما و عرفا بیان کرده‌اند مانعة الجمع و ناسازگار نیست، بلکه همه آنها جلوه‌های مختلف از یک چیز را نشان می‌دهند. همانگونه که از ذات بسیط احدیت، اسماء و صفات زیادی انتزاع می‌شوند، اولین جلوه او نیز چنین حالتی دارد. مقاله حاضر در صدد نشان دادن سازگاری دست‌آوردهای عقلی و منقولات دینی در مسئله صادر اول است.

شیطان پرستی مدرن فرقه ای است که در سال 1966 در سانفرانسیسکو آمریکا توسط شخصی به نام آنتوان لاوی تاسیس شده است .شیطان پرستی مدرن در بستر تاریخی خود دیرینه ای در تاریخ جادوگری و ارتباط باشیاطین دارد .به ویژه جادوی سیاه که در رنسانس شکل می گیرد و هدفش مبارزه با مقدسات ادیان به ویژه مسیحیت است .آئین های انحرافی نظیر میترائیزم و عملکرد ناصحیح کلیسا در قرون وسطی و فضای فکری دوران رنسانس و مدرن، بستر های حاصلخیز پیدایش این فرقه هستند .اما در نگاهی عمیق تر، طرح شیطان پرستی به عنوان یکی از نشانه های ظهور مسیح، مهره ای در بازی شطرنج بزرگتر به نام اپوکالیپس یا آخر الزمان است که امروزه در آمریکا، توسط ایوانجلیست ها تبلیغ می شود.همچنین استفاده های سیاسی و فرهنگی از این فرقه ضاله، از جمله اهداف طراحان این فرقه است.

ابن سینا را می‌توان جزو معدود فلاسفه‌ای دانست که در ذیل فلسفه نبوی خویش به بررسی مساله دشوار وحی پرداخته است. او به واسطه دغدغه هایی که در این مساله دارد، رویکردی ذوابعاد پیدا می‌کند. بر این اساس وی شرط لازم تحصیل وحی را لحاظ نفس، خاصه نفوس انبیاء به عنوان مولفه ای پویا و اشتداد پذیر می‌داند. وی بر خلاف فارابی با طرح فرایند القاء به جای اتحاد و همچنین مولفه عقل قدسی در دریافت کلیات وحی، از برخی نقایص احتمالی رویکرد فارابی فاصله می‌گیرد. اوج هنر ابن سینا را می‌توان در ذیل تبیین وی از مفاهیم جزئی وحی مشاهده نمود. شیخ با مفهوم‌سازی قوای باطنی نفس و تهیاء امکان تحصیل انفعال محض نفس به واسطه فرایند اشتداد، مساله کیفیت عصمت نبی در فرایند دریافت جزئیات وحی را به خوبی تبیین نموده است.

این نوشتار در پی رد ادعای کسانی است که معجزه را مشروط به تحدی دانسته‌اند. شواهد و قرائن متعدد و ادلّه متقن، دلالت دارد بر این که اخلاق پیامبر، آیت صدق او و معجزه او پس از قرآن و قبل از هزاران معجزه محسوس و ملموس است. قرآن از معجزه پیامبر ان تعبیر به آیت کرده و در هیچ مورد قید تحدی نیاورده است. تنها معجزه قرآن توأم با تحدی است. بزرگان ما در تعریف معجزه تحدی نیاورده اند.

یکی از مهم ترین و معروف‌ترین نظریّات در عرفان نظری، «عالم ثبوت» و یا «اعیان ثابته» می باشد که به کوتاه ترین بیان چنین تعریف می‌شود: «حقیقت ممکنات ، در علم حق تعالی.». از سوی دیگر، بعضی متکلّمین معتقد به عالمی میان وجود و عدم و یا اعمّ از وجود به نام «عالم ثبوت» هستند که از گرایش آنها به «واقع گروی بی‌واسطه[1]» در ادراکات حسی، بوجود آمده است. در این نوشتار، قصد بررسی تطبیقی این دو نظریه را داریم. همچنین در نظر داریم بررسی کنیم که آیا ابن عربی در دستگاه معرفتی خود در قسمت «اعیان ثابته»، معتقد به چه نوع واقع‌گروی بوده است؟ آیا می توان وی را همچون بعضی متکلّمین واقع‌گرای بی‌واسطه نامید؛ یا با این نظریّه او را باید واقع‌گرای با واسطه[2] نامید؟