جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشتار نخست مروری دارد بر براهین خداشناسی که تحت سه عنوان جهان‌شناختی، انسان‌شناختی و وجودشناختی قابل جمعند و اگر برهان اخلاقی کانت را هم به حساب بیاوریم، تحت چهار عنوان گنجانیده می‌شوند. سپس توضیح می‌دهد که در منابع اسلامی ضمن توجه تام به تعدد دلیل و مدلول که مقتضای عناوین فوق است، از آن‌ها عبور شده، و سخن از وحدت دلیل و مدلول به میان آمده است؛ چرا که خدایی که ظاهر بالذات است، نیازی به مظهر ندارد.

ایمان مبنای اساسی همه آموزه‌های دینی و محور اصلی همه توصیه های اعتقادی و اخلاقی و رفتاری انسان است. آشنایی عمیق‌ با این مساله، نقش مهمّی در هدایت انسان ایفا می کند. این نوشتار در پی آن است که از منظر قرآن و صحیفه سجادیه به تحلیل مفهوم ایمان و تبیین ویژگی های آن می پردازد. در آغاز معنای لغوی و اصطلاحی و عناصری که در محتوای آن مندرج است، بررسی می شود. سپس در مبحث ویژگی ها درباره قلبی بودن و افزایش پذیری و درجات و مراتب آن و یقینی که موجب کمال ایمان می شود، بحث می کنیم.

امروزه تجربه دینی یکی از مباحث مهم فلسفه دین به شمار می‌رود. شلایرماخر مضامین کتب مقدس را در تعارض با عقل و فهم بشری دید. وی بر این مبنا گوهر و اساس دین را تجربه دینی دانست که از نظر وی تجربه دینی یعنی احساس اتکا و وابستگی مطلق و کامل به منبع و قدرتی که از جهان متمایز است. اما نظرات وی مورد انتقاد بزرگانی چون ویلیام آلستون، فویرباخ، جورج لیندبک، مک گراث و دیگران قرار گرفته است. در این تحقیق با چیستی تجربه دینی و تعاریف مختلف آن آشنا می شویم. از منظر حضرت آیت الله بهشتی: دین آگاهی از امر متعالی است و تجربه دینی راه یافتن و سرسپردگی در برابر آن امر متعالی است. ایشان تجربه دینی را برای کسی که آن را از سر می گذراند معتبر می داند و در کنار براهین عقلانی دلیلی برای اثبات باورهای دینی می داند و معتقد است که تجربه دینی ابداع غرب نیست و نباید کام جان را از این منبع فیاض محروم ساخت. به هر حال نگاه دو فیلسوف به تجربه دینی با توجه به فضای فرهنگی دنیای اسلام و مسیحیت متفاوت است زیرا مکتب اسلام بر خلاف مسیحیت به تفکر و تعقل اهمیت فراوان می دهد. در این مقاله نظرات این دو فیلسوف درباره تجربه دینی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

یکى از فضائل برجسته آدمى عقلانیّت است. بدون شک، هر که عقلش کامل‏تر است، بر دیگران برترى دارد. قطعا صحابه پیامبر اعظم| به لحاظ عقلانیّت یکسان نیستند. با سیرى در معارف اسلامى و آثارى از اندیشمندان معلوم مى‏شود که عقل به یک لحاظ به عقل نظرى و عقل عملى، و به لحاظى دیگر به عقل جزئى و عقل کلّى، و به لحاظى دیگر به عقل فطرى و عقل اکتسابى، و به لحاظى دیگر به عقل قدسى و عقل زمینى قابل انقسام است. مدعاى این نوشتار این است که امام على× پس از پیامبر اعظم| به لحاظ عقل نظرى و عقل عملى و به لحاظ عقل فطرى و کلى و قدسى بر همه صحابه، و طبعا بر همه امت برترى دارد. کوشش شده است که با بررسى شواهد و قرائن و ادله، مسأله این مقال اثبات گردد.

مهمترین اصل در حوزۀ معرفت وشناخت، تبیین کمال انسان است. حکمت وجودی در انسان، ژرف تر از حکمت خلقت در سایر موجودات است، چرا که انسان وجود جامع وفرا گیری است نسبت به آن چه در عالم ملک وملکوت میگذرد. انسان عصاره لوح محفوظ وصراط مستقیم بین بهشت ودوزخ است.، بعد ملکوتی انسان سرّی است از اسرار الهی. و ظهوری است از خلافت الهی، که به حکم مظهریت«الظاهروالباطن»، می تواند درعالم ملک وملکوت، تصرف نماید. در این نوشتار، درصدد برآمدیم تاکمال انسان رااز منظرصدرالمتالهین بررسی نموده ومیزان هماهنگی دیدگاه ایشان را، با قرآن کریم مورد ارزیابی قرار دهیم. طبیعی است که با بررسی اجمالی دامنۀ کمال انسان ،خواننده انگیزش بیشتری یافته ودر کمال وسعادت خویشتن، گام های استوارتری بر خواهد داشت.

فقر و غنا از مفاهیمی است که علاوه بر معنای ظاهری، معنای عمیق دینی و فلسفی را نیز بر می‌تابد. اصطلاح فقر به دو معنای مذموم و ممدوح در کلام امام سجاد× آمده است. فقر ممدوح آن است که نیاز و وابستگی حقیقی انسان به ذات حق را نشان دهد. اما فقری که احساس تعلق و نیاز به غیر ذات حق را در انسان ایجاد کند، مذموم است. در حکمت متعالیه با تحلیل اصل علیت و بر مبنای اصالت وجود، این نتیجه حاصل می‌گردد که تمام موجودات امکانی در اصل هستی خود به منشا هستی، وابستگی محض‌اند. این تعلق به معنای این نیست که آنها در ابتدا چیزی هستند و سپس در وجود خود به خدا نیاز داشته باشند، بلکه وجودی جدای از علت خود نداشته و سراسر ربط و تعلق به حضرت حق هستند که با تعابیری چون فقر ذاتی، فقر وجودی و وجود رابط بیان می‌شود. بنابر این همان گونه که در کلام خداوند نیز اشاره شده است، فقر از خواص ذاتی مخلوقات، و غنا منحصر در خداوند است. این معنا در عبارات پر مغز امام سجاد× در صحیفه سجادیه وجود دارد که در این نوشتار مورد بحث قرار گرفته است.