جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه یکی از شاخه‌های مطرح در روان‌شناسی، روانشناسی دین است. پژوهشگران با رویکردهای مختلفی به تألیف آثار مختلف در این زمینه پرداخته‌اند. یکی از رویکردهای مطالعه روان‌شناسی و دین، رویکرد «گفتگویی» است که تلاش می‌کند ضمن حفظ شأن دین و روان‌شناسی و عدم دستکاری اهداف و روش‌های دو طرف، مناسبات و سودمندی‌های هر یک از قلمروها را برای دیگری ترسیم نماید. کتاب روان‌شناسی، دین، و معنویت اثر جیمز ام. نلسون استاد گروه روان‌شناسی دانشگاه والپرایزو ایالت ایندیانا آمریکاست که با رویکرد گفتگویی تألیف شده است. این کتاب که در سال 2009 توسط انتشارات اسپرینگر منتشر شده، در 730 صفحه‌ ۴ بخش و ۱۵ فصل تنظیم شده است. در گزارش حاضر، بعد از ذکر مقدمه، ابتدا مؤلف کتاب معرفی شده، سپس به طرح کتاب اشاره گردیده، و در نهایت، عناوین بخش‌ها و مباحث فصول کتاب گزارش شده‌اند. عناوین بخش‌های کتاب به شرح ذیل می‌باشند. بخش اول: مباحث اساسی، بخش دوم: گفتگو: گذشته، حال، و آینده، بخش سوم: تحوّل انسان، و بخش چهارم: کاربردها.

پژوهش حاضر به منظور استخراج مؤلفه‌های درمان وجودی بر اساس آموزه‌های قرآن کریم با تأکید بر دیدگاه محمدحسین طباطبایی انجام شده است. طرح تحقیق در قالب مطالعات کیفی، در گروه طرح‌های مفهومی یا نظری به انجام رسید. نتایج، علاوه بر کشف کاستی‌های موجود در درمان‌های وجودی رایج، شامل مؤلفه‌های زیر است: ۱. ایمان؛ ۲. خودآگاهی؛ ۳. جهان معنادار؛ ۴. عشق به دیگران. هر مؤلفه شامل دو بعد شناختی و رفتاری است. بر اساس قالب درمانی استخراج‌شده از قرآن کریم، می‌توان گفت نیاز اساسی آدمی رسیدن به سلامت و امنیت است که شرط اساسی برای رسیدن به آنها، ایمان به خداوند است. در این درمان فرض بر آن است که غفلت و فراموشی عهد الست، زمینه‌ساز پیدایش بیماری دل و سردرگمی‌های انسانی است. بنابراین، یادآوری آیات قرآنی و پیچش درمان وجودی در حریری از فرهنگ قرآنی با توجه به اهمیت خلأ موجود در درمان‌های وجودی رایج، می‌تواند راه‌گشای درمانگران باشد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی روان‌درمانی معنوی ـ مذهبی مبتنی بر آموزه‌های اسلام بر کیفیت زندگی، تاب‌آوری و چارچوب (ذهنیت) زنان دارای همسر معتاد است. روش این پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری را تمامی همسران معتادان مراجعه‌کننده به مراکز درمان و بازتوانی ترک اعتیاد شهر تبریز در تابستان ۱۳۹۵ تشکیل می‌دادند. از سه مرکز ترک اعتیاد زیر نظر بهزیستی، ۲۴ نفر از همسران معتادین که تمایل به همکاری داشتند، به صورت در دسترس انتخاب و به روش تصادفی در دو گروه آزمایشی (۱۲ نفر) و کنترل (۱۲ نفر) جایگزین شدند. ابزار پژوهش عبارت بود از: پرسش‌نامه کیفیت سازمان بهداشت جهانی (۱۹۹۸)، شادکامی آکسفورد (۲۰۰۱) و نگرش به زندگی باتیستا و آلموند (۱۹۷۳). برای گروه آزمایش (۱۱ جلسه ۷۵ دقیقه‌ای) روان‌درمانی معنوی ـ مذهبی مبتنی بر آموزه‌های اسلام اجرا شد. داده‌ها از طریق آزمون تحلیل کوواریانس و با کمک SPSS-۲۰ تجزیه و تحلیل شد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان می‌دهد بین میانگین‌های دو گروه در متغیر کیفیت زندگی در پس‌آزمون تفاوت معناداری وجود دارد (۰۵/۰ p<). همچنین، نتایج نشان می‌دهد بین میانگین‌های دو گروه در متغیر چارچوب در پس‌آزمون تفاوت معناداری وجود دارد (۰۵/۰ p<). نتایج حاکی از آن است که در متغیر کیفیت زندگی نیز در پس‌آزمون بین دو گروه تفاوت معنادار وجود دارد (۰۵/۰ p<). با توجه به نتایج حاصل می‌توان گفت از آنجا که روان‌درمانی معنوی ـ مذهبی مبتنی بر آموزه‌های اسلام بر کیفیت زندگی، تاب‌آوری و چارچوب زنان دارای همسر معتاد تأثیر دارد، پیشنهاد می‌شود از آن به عنوان رویکرد درمانی در مراکز مشاوره استفاده شود.

هوش معنوی، هوشی است که تمامی ابعاد دیگر هوش انسانی را یکپارچه می‌کند. هدف از این پژوهش مقطعی، بررسی مقایسه‌ای هوش معنوی در میان دانشجویان و طلاب حوزه علمیه، و همچنین بررسی تفاوت‌های جنسیتی بود. در این مطالعه از ابزار سنجشی پرسش‌نامه اسلامی هوش معنوی (IQSI) استفاده شده که بر پایه دیدگاه‌های اسلامی از مؤلفه‌های مهم هوش معنوی طراحی شده است. نمونه این پژوهش شامل ۳۰۶ تن از دانشجویان و طلاب حوزه علمیه بود که در محدوده سنی ۱۸ تا ۲۵ سال قرار داشتند، و به روش خوشه‌ای از میان دانشکده‌های دانشگاه تهران و حوزه‌های علمیه برادران و خواهران تهران انتخاب شدند. نتایج نشان داد که به‌ طور کلی هوش معنوی در طلاب و دانشجویان متفاوت است، به ‌طوری که طلاب از توانمندی‌های تجربه‌ای معنوی بیشتری برخوردارند. اما تفاوت معنادار جنسیتی در هوش معنوی وجود ندارد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که ظرفیت‌های معنوی را بیش از همه می‌توان در بافت طلاب حوزه علمیه عمیقاً بررسی کرد. بر این اساس لازم است همراه با مشارکت این قشر، پژوهش‌های تبیینی و پیش‌بینی‌کننده در این حیطه در دستور کار قرار گیرد.

هدف پژوهش حاضر، تدوین مدلی ساختاری به منظور تبیین بهزیستی فضیلت‏گرا بر اساس مؤلفه‏های دینداری و نقش واسطه‏ای صبر و امید است. روش پژوهش همبستگی است و مشارکت‏کنندگان شامل ۵۲۷ دانشجوی دانشگاه شیراز بودند که برای انتخاب آنها از روش نمونه‏گیری تصادفی‏ خوشه‏ای چندمرحله‏ای استفاده ‏شد و پرسش‏نامه‏های دینداری (گلاک و استارک، ۱۹۶۵)، مقیاس‏ صبر (خرمایی و همکاران، ۱۳۹۳ ب)، پرسش‏نامه ‏امید (اشنایدر، ۱۹۹۶) و پرسش‏نامه بهزیستی‏ فضیلت‏گرا (واترمن و همکاران، ۲۰۱۰) را تکمیل کردند. روایی و پایایی ابزارهای استفاده‏شده، برای استفاده در فرهنگ ایرانی در سطح رضایت‏بخش بود. تحلیل ‏داده‏ها با استفاده از نرم‏افزار SPSS21 برای آمار توصیفی، و از AMOS21 برای تحلیل مسیر در مدل معادلات ‏ساختاری استفاده ‏شد. نتایج تحلیل‏ مسیر از نوع مدل‏یابی معادلات ساختاری نشان داد مدل پیشنهادی با داده‏های این پژوهش برازش مناسبی دارد و اثر مستقیم دینداری بر بهزیستی فضیلت‏گرا، دینداری بر امید و صبر، و امید و صبر، بر بهزیستی فضیلت‏گرا تأیید شد. همچنین، مدل نشان داد اثر غیرمستقیم دینداری با واسطه امید و صبر، بیشتر از اثر مستقیم آن، باعث ارتقای سطح بهزیستی فضیلت‏گرا می‏شود. به این معنا که اگر اعتقادات و مناسک دین با امید و صبر همراه شود، سبب ایجاد زندگی بهتر جوانان می‏شود. از یافته‏های دیگر پژوهش آن بود که ضرایب بعد اعتقادی (۸۶/۰=β) و عاطفی (۸۰/۰=β) دینداری، بیشتر از ابعاد پیامدی (۵۰/۰=β) و مناسکی (۲۸/۰=β) بود. بنابراین، پیشنهاد می‏شود تأکید بیشتری بر درونی و نهادینه‏کردن باورها (مانند: معرفت ‏نفس و خدا) و احساسات ‏دینی (مانند دلبستگی به خدا) نسبت به سایر ابعاد دینداری صورت پذیرد.

این پژوهش در پی طراحی، ساخت و اعتباریابی مقیاس «عفو و گذشت با نگاه به منابع اسلامی» به منظور سنجش میزان عفو و گذشت در میان دانشجویان و طلاب گرامی است. بدین‌منظور، ابتدا با استفاده از منابع معتبر اسلامی، مؤلفه‌های عفو و گذشت تهیه و سپس بر اساس مؤلفه‌های اصلی، پرسش‌ها طراحی شد. بعد از داوری تخصصی استادان و کارشناسان، و همچنین اجرای آموزشی و حذف برخی پرسش‌ها با همبستگی پایین به ۳۴ پرسش تقلیل یافت و مقیاس اصلی با ۳۴ پرسش آماده اجرای نهایی شد و روی نمونه ۳۶۰ نفری دانشجویان دانشگاه قم و همچنین طلاب مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی= که با روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند اجرا گردید. نتایج تحلیل عاملی با روش مؤلفه‌ای اصلی با چرخش متعامد نشان داد که مقیاس دارای ۶ عامل «کینه توزی، بخشایش همدلانه، چشم‌پوشی، بخشایش کریمانه، رویکرد ترمیمی و کنترل خشم» است. یافته‌های حاصل از این پژوهش با کمک نرم‌افزار SPSS به دست آمد. همچنین، مقیاس عفو با روایی محتوایی بالا و آلفای کرونباخ ۹۰/۰ به تأیید رسید. نتیجه‌گیری: مقیاس عفو از دیدگاه اسلام روایی و اعتبار بالایی دارد و می‌تواند میزان عفو افراد را بسنجد.