جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله‌یپیش‌رو، در صدد است با کاربرد شیوه‌ای تحلیلی، به استخراج و تدوین دیدگاه علامه طباطبائی در بارة شأن اجتماعی انسان و دلالت‌های آن در برنامة درسی تربیت اجتماعی بپردازد. نتایج پژوهش حاضر، نشانگر آن است که نظریه‌پردازان اجتماعی نگرش‌های متفاوتی پیرامون نحوه‌ی ارتباط انسان و اجتماع دارند؛ به‌نحوی‌که برخی، اصالت را به فرد و برخی به جامعه می‌دهند. در این میان، دیدگاه علامه طباطبایی، دیدگاهی ابتکاری و بدیع است که با اتکا به اندیشه‌های اجتماعی و انسان‌شناسی اسلام، توانسته است به بهترین نحو ممکن، شأن اجتماعی انسان را به تصویر بکشد. در اندیشه‌ی او، بین جامعه و افرادش رابطه‌ای دو سویه و بسیار عمیق وجود دارد که در آن هر کدام عامل رشد دیگری و در عین حال مسئول کمال خویشتن هستند. این جهت‌گیری، تغییری اساسی در برنامه‌های تربیت اجتماعی را می‌طلبد که بر خلاف آن‌چه امروزه در نظام‌های آموزشی جریان دارد، نه فرد را برای خدمت به جامعه تربیت کند و نه جامعه را ابزاری در دست او بداند.

با بروز تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جوامع امروز، روابط اعضای خانواده با یکدیگر تغییر کرده که از جمله­ی آنها رابطه بین پدر و فرزند می باشد. بنابراین پژوهش حاضر به بررسی تأثیر نقش پدری بر تربیت دینی فرزندان می‌پردازد. این پژوهش با روش پیماش و جامعه آماری کلیه خانواده‌های شهر مشهد با استفاده از پرسشنامه انجام گرفته است. لذا پژوهش به بررسی تأثیر نقش پدری در ابعاد بازی، عاطفی و پرورشی، ارائه‌دهنده خدمات، حمایتی، مراقبتی، هویت بخشی و تربیت اجتماعی و روانی بر تربیت دینی پرداخته است. ابزار پژوهش پس از طراحی اعتبارسنجی و پایایی سنجی شده و به صورت مصاحبه اجرا گردیده است. یافته­ها نشان می‌دهد، فرضیات پژوهش تأییدشده و نقش بازی کردن، نقش عاطفی و پرورشی، نقش ارائه‌دهنده خدمات، نقش حمایتی، نقش مراقبتی، نقش هویت­بخشی­جنسیتی و در نهایت نقش تربیت اجتماعی بر نقش تربیت­دینی پدر تأثیر معنی‌داری داشته و نقش مراقبتی نیز بی‌تأثیر است. نتیجه پژوهش نشان می دهد که در خانواده های امروزی پدران با توجه به ابعاد چندگانه وظایف خود نقش مهمی را در تربیت دینی فرزندان خود دارند و این ظرفیت­ها می توانند با آموزش و فرهنگ سازی در کشور مورد توجه جدی قرار گیرد.

این پژوهش به هدف بررسی فلسفه شخصی اساتید در زمینه تربیت دینی، با رویکرد کیفی و نمودنگارانه انجام شد. شرکت­ کنندگان در تحقیق 11 نفر از اساتید دانشگاه کردستان بودند که با نمونه­ گیری هدفمند به روش­ گلوله برفی تا اشباع نظریِ داده­ ها انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از مصاحبه پیمایشی با روش هدایت کلیات، و جهت تحلیل داده­ ها از روش نمودنگاری تکاملی استفاده ­شد. یافته­ ها در سه دسته پیش‌فرض‌ها و اصول و روش‌ها طبقه‌بندی گردید. به باور استادان، تربیت دینی در شرایط فعلی از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست. از این رو، به اساتیدی نیاز دارد که در آنها تربیت و تربیت دینی نهادینه شده باشد و با گفتار و عمل خود، آشکارا و نهان برای کمال دانشجویان تلاش کنند. آنان با اهمیت دادن به زیرساخت­های اخلاقی و دینی و با توجه به اصل آزادی فکر و عمل و در کنار آن با الگومحوری خود، باید چهره­ ای از دین را برای دانشجو به تصویر بکشند که دغدغه­ اوست. برای این، استاد لازم است دانشجو و زمینه‌های خانوادگی و فرهنگی او را شناخته، وی را به سوی کردار راستین دینی به دور از ریا کشانده و خود در این کار پیشگام باشد ولی هر گاه لازم شد، دوستانه و مشاوره‌گونه دانشجو را راهنمایی کند.

هدف این مقاله تبیین شکِ روش شناختی، به عنوان روشی برای تربیت اعتقادی است. روش این تحقیق، که از نوع تحقیقات بنیادین و نظری است، توصیفی - تحلیلی و استنباطی و روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای و فیش برداری است. با توجه به اینکه عنوان مقاله، برگرفته از اصطلاح مشهور شکِ روش شناختی دکارت است، ابتدا به معرفی اجمالی این نوع شک پرداخته شده، در ادامه شک غزّالی نیز به دلیل مشابهتی که با شکِ دکارت دارد به اختصار بیان شده است. چالش تلقین در برابر تربیت اعتقادی؛ شک مطلوب و نامطلوب؛ شک و یقین در اسلام و راه برطرف نمودن شک؛ چیستی تربیت اعتقادی و اهمیت آن؛ و در نهایت استفاده از شکِ روش شناختی برای تربیت اعتقادی، به ترتیب، موضوعات بعدی این مقاله را تشکیل می‌دهند. تحقیق حاضر نشان می‌دهد که به کارگیری شکِ روش شناختی در تربیت اعتقادی منجر به نتایج زیر می‌شود: احترام به آزادی و اختیار متربّی؛ پرورش تفکّر انتقادی متربّی؛ اندیشیدن به جای حفظ اندیشه‌های دیگران؛ جلوگیری از تعصّب و دعوت به گفتگو؛ دستیابی به یقین فکری و آرامش روانی.

تحقیق حاضر به شیوه توصیفی – تحلیلی و پیمایشی با هدف تحلیل وضعیت و ارائه الگوی کاهش نابرابری‌های آموزشی و عدالت­گستری در بین دانش­آموزان مقطع متوسطه استان آذربایجان­غربی بر پایة آموزه‌های قرآن و نهج­البلاغه و دیدگاه حضرت امام خمینی (ره) درحوزه عدالت و برابری صورت گرفته است. با مراجعه به قرآن کریم، نهج­البلاغه و مجموعه 22 جلدی صحیفه امام (ره) شاخص‌های مورد نیاز از طریق تحلیل محتوا استخراج و سپس با توجه به وضعیت موجود شاخص‌ها در جامعه آماری مورد نظر مدل نهایی کاهش نابرابری‌های آموزشی ارائه شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از روش‌های آماری توصیفی (درصدها، فراوانی‌ها، میانگین و..) و آمار استنباطی (تی مستقل٬ تحلیل واریانس٬ ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر) با بهره­گیری از نرم افزار آماری SPSS صورت گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که بین دانش­آموزان دختر و پسر، بین مدارس شهری و روستایی و بین طبقات اجتماعی مختلف نابرابری وجود دارد اما بین دانش­آموزان اقوام مختلف ساکن در استان آذربایجان­غربی نابرابری وجود ندارد. براساس نتایج تحلیل مسیر، شاخص اقتصادی بیشترین تأثیر را بر نابرابری آموزشی دارد.

این پژوهش با هدف شناخت و تبیین ویژگی‌های قصه پردازی قرآن به عنوان یک روش آموزشی فعال انجام شده است. پژوهش حاضر از نوع کیفی با رویکرد توصیفی – تحلیلی است که با روش کتابخانه‌ای انجام شده است. نتایج این بررسی نشان داد که شیوه قصه پردازی قرآن با بهره‌گیری از ویژگی‌هایی چون تنوع در آغاز قصه‌ها، شیوه‌های متنوع گفت‌وگو، ایجاز، پرسش و پاسخ، تاکید بر شیوه‌ی روایت غیرخطی، سفیدخوانی و حذف برخی پرده‌های قصه برای مخاطب و در نهایت تشویق به تفکر و استدلال، یک شیوه‌ی آموزشی فعال است با محوریت تربیت درونی، تعامل دوسویه، یادگیری بر پایه فعالیت مخاطب و نقش تسهیل کننده‌ی مربی.

رویکردهای «تربیت معنوی» را می‌توان از دو منظر دینی و فارغ از دین مورد توجه قرار داد. هدف مقاله حاضر بررسی و نقد رویکردهای تربیت معنوی در اردوگاه معنویت‌باوران فارغ از دین است. بنابراین نخست سه رویکرد تربیت معنوی نوپدید؛ تحویل دین به اخلاق، انتگرال و تک بُعدی‌نگر؛ مورد بررسی قرار گرفت و سپس اهداف و پیش‌فرض‌های «تربیت معنوی» در این رویکردها مورد تحلیل قرار گرفت و بالاخره ضمن نقد رویکردهای مورد نظر، از دو زاویه ساختاری (عدم تضمین ثبات، محدودنگری، تلاش برای رسمیت یافتن در عین مخالفت با آن و عدم انطباق با واقعیت‌های وجودی انسان) و روشی (مبتنی بر روش‌های استفاده شده در هر یک از سه رویکرد) نشان داده شد که معنویت‌های نوپدید، به‌رغم اثرگذاری‌های مقطعی و موضعی، به دلیل عدم برخورداری از ساختار متناسب با شرایط وجودی انسان و همچنین ضعف در روش‌های پیشنهادی برای تحقق اهداف خود، در دراز مدت با دشواری مواجه هستند.

پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان انطباق روش تدریس دبیران درس دین و زندگی پایه سوم متوسطه با کتاب راهنمای تدریس و از طریق روش توصیفی- پیمایشی، انجام گردید. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دبیران رسمیِ مرد درس دین و زندگی پایه سوم متوسطه شهر مشهد بوده که پس از انتخاب ناحیه دو آموزش و پرورش شهر مشهد و با استفاده از روش سرشماری در نمونه گیری، کلاسهای تدریس همه دبیران درس دین و زندگی پایه سوم متوسطه در هر 9 دبیرستان پسرانه این ناحیه طی 39 جلسه مورد مشاهده و ارزیابی دقیق قرار گرفت و برای تکمیل اطلاعات پژوهش با همه دبیران مصاحبه انجام شد.نتایج نشان داد که در ارتباط با مولفه‌های کلیات و تمهیدات، میزان انطباق فعالیت‌های دبیران با توصیه‌های کتاب راهنمای تدریس در هیچ یک از موارد در حد مطلوبی نیست و نیز انطباق فعالیت‌های دبیران و مشارکت دانش‌آموزان در بخش سازماندهی فعالیت‌های یاددهی- یادگیری با توصیه‌های کتاب راهنمای تدریس در بیشتر موارد در حد مطلوبی نبود. همچنین اکثر دبیران اظهار داشتند که آگاهی، تسلط و استفاده آنان از کتاب راهنمای تدریس بسیار کم است. در مجموع، یافته‌ها نشان داد که از روش تدریس توصیه شده در راهنمای تدریس تا حد زیادی غفلت شده است. این امر اثربخشی برنامه درسی درس" دین و زندگی" را با چالشی جدی مواجه می‌سازد.