جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

همواره، ارائه معنایی موجه و منطقی از «حیات باری تعالی»، ذهن اندیشمندان مسلمان را به خود مشغول داشته است. ارائه معنایی واضح از صفت «حی» درباره خداوند که به طور کلی و اجمالی به معنی سلب میرایی است، باید به صورتی متناسب با او و در نسبتی صحیح با هر آنچه غیر اوست ارائه گردد. اینکه این صفت در مقایسه با دیگر موجودات، مشترک معنوی یا لفظی است و اینکه فهم صحیح از این صفت امکان پذیر است یا نه، مسئله دیگری است که تا کنون آثار بسیاری درباره آن از سوی اندیشمندان مسلمان، ارائه گردیده است. نویسنده، در این اثر سعی دارد گزارشی مختصر از دیدگاه ها و براهین برخی حکمای مسلمان در باب اثبات حیات حق تعالی، و نسبت آن با ممکنات ارائه کند.

در میان غالب آثار فقهی و اصولی، از دو قاعده «حرمت اهانت به مقدسات» و «وجوب تعظیم شعائر» مستقلاً ذکری به میان نیامده است. آنچه مسلم است استفاده ضمنی فقها از این دو قاعده به مثابه کبرای استدلال در استنباط برخی احکام است؛ به طوری که حجیّت این دو قاعده را در نزد ایشان مفروغ عنه می نماید. حکم مجموعه ای از فروع فقهی دائر مدار هتک و اهانت یا احترام و تعظیم است. در روایات رسیده از حضرات معصومین b ، باب وسیعی در زمینه نهی از اهانت و لزوم حرمت شعائر الهی، گشوده شده و آثار و تبعات هرکدام را گوشزد فرموده اند. از اینرو، اهمیت بازخوانی چنین قاعده ای نمایان است. نویسنده در این اثر، تلاش نموده است، در باب ادله عقلی، قرآنی و روایی این دو قاعده و همچنین، درباب انواع و حیثیات مختلف اهانت و ملاک تشخیص شعائر و لزوم توجه به آن، گزارشی مختصر، ارائه کند.

معنای حروف مقطعه در قرآن، ازجمله موضوعاتی است که محل نزاع مفسرین در قرآن کریم قرار گرفته و آرای گوناگونی در مورد آن ارائه شده است. نویسنده، اهم این آراء و نقد های وارد بر آن را در قالب 9 بخش مطرح کرده است. از دیدگاه نویسنده، سه دیدگاهِ: اشارت به اسماء الهی، رمزگونگی و اعجاز و تحدی، از موجه ترین دیدگاه های موجود در این زمینه است. قدر متیقّن آن است که به کار رفتن این حروف در قرآن، حکایت از این دارد که مانند سایر آیات الهی برای نشان دادن حقیقت والایی به مخاطبان خود نازل شده و بدون معنی نیستند. نویسنده در این اثر کوشیده است، با ارائه دیدگا ه های مختلف، از مجموعه نظرات و نقدهای ارائه شده در این زمینه، گزارشی اجمالی بدست دهد.

پدیده‌ی بی‌حجابی یا بدحجابی که جامعه‌ی دینی ما با آن روبرو است و موج آن در حال حاضر رو به گسترش است، هم‌چون آفتی است که شجره طیبه‌ی نسل جوان و نوجوان ما را آفت‌زده و رشد و بالندگی آنان را به‌ مخاطره انداخته است؛ ازاین‌رو وظیفه‌ی علما و اندیشمندان است تا با بیان فوائد و آثار حجاب از یک‌سو و با روشن‌گری پیامدهای نامطلوب بی‌حجابی از سوی دیگر، به‌روشن‌گری بپردازند (لیهک من هلک عن بینه و یحیی من حی عن بینه) نوشتار حاضر به‌دنبال آنست تا آثار حجاب را در سلامت روان آدمی بررسی نماید. مخاطب اصلی ما در این مقاله بانوان مسلمانی هستند که ناخودآگاه با بی‌حجابی و یا بدحجابی تیشه به‌ریشه‌ی خود زده و رشد اخلاقی و حیات معنوی خویشتن را متوقف ساخته‌اند. نویسنده، نخست اهمیت حجاب را از منظر اسلام و آیات قرآن کریم بررسی نموده، سپس به‌آثار و فوائد آن پرداخته و نقش حجاب را در سلامت روان مورد تحقیق قرار داده است.

پدیده‌ی بسیار مبارک«بیداری اسلامی» در منطقه‌ی خاورمیانه که به‌روشنی از انقلاب اسلامی ایران الهام گرفته، تحت تأثیر عوامل متعددی به‌ثمر نشست. بی‌تردید گردهمایی بی‌نظیر و کنگره‌ی عظیم و همه ساله‌ی میلیون‌ها مسلمان در موسم حج در کنار خانه‌ی خدا، از مؤثرترین عوامل به‌ شمار می‌آید. مناسک حج ابراهیمی که یادآور مبارزات بت‌شکن تاریخ، حضرت ابراهیم(ع) است با هدایت و مدیریت جمهوری اسلامی ایران و همراهی نیروهای مؤمن و انقلابی، عامل پیدایش این بیداری و شور و شعور در مسلمانان و آغاز این حرکت عظیم در منطقه گردید. مراسم برائت از مشرکین، رمی جمرات، شعور مشعر، عرفان عرفات و دیگر مناسک و اذکار توحیدی، مملو از آموزه‌های بلند انقلابی و حرکت‌آفرین است آن‌چنا‌ن‌، که هیچ قلمی را یارای توصیف آن نیست. نگارنده از باب«مالایدرک کله لایترک کله» تلاش نموده در صفحاتی اندک، برخی از مهم‌ترین این تأثیرگذاری‌ها را به رشته‌ی تحریر درآورد.

در دوره معاصر، برخی دیدگاه های مرحوم علامه طباطبایی به جهت نوآوری ها و اتقان علمی آن، مورد توجه دین پژوهان قرار گرفته است. نویسنده در نوشته حاضر کوشیده است، دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر گرانسنگ المیزان، در خصوص منشأ، کارکرد و اوصاف دین حق، را تبیین نموده و مورد نقد و بررسی قرار دهد. علامه طباطبایی در خصوص مسئله کارکرد دین، دیدگاهی نو ارائه فرموده اند. ایشان، هر چند، منشأ دین را کاملاً الهی و وحیانی قلمداد نموده اند، ذیل تفسیر برخی از آیات قرآن کریم، معتقد اند احکام الهی، منطبق بر نیاز بشر و در جهت رفع آن نازل شده است. علامه طباطبایی، در تفسیر المیزان، رفع اختلاف و نزاع میان آدمیان و سامان دادن به روابط آنها را یکی از مهم ترین کارکردهای دین معرفی کرده است.

چه بسا در گفتگوهای مذهبی خود با این ادعا که:«اگر خلیفه دوم نبود، اسلام به ایران نمی آمد!» مواجه شده اید. نویسنده در این مقاله برآن است به این سؤالات که: «آیا ایرانیان اسلامشان را مدیون خلفا هستند؟» و «اگرکشورگشایی نبود امروز مرز بندی های اسلام و محتوای دین چگونه می بود؟» پاسخی موجه ارائه کند. به گواهی تاریخ، اسلام بعد از سقوط خسرو پرویز به ایران آمد و مردم ایران، قبل از یورش مسلمانان، از ظلم و استبداد دولت ساسانی به تنگ آمده و با اسلام آشنا بودند. بدیهی است، اسلام ایرانیان، به طور کامل متأثر از این یورش نبوده است. همچنین، بر اساس دیدگاه برخی مورخان، عمده یورش های انجام شده با انگیزه های مادی صورت گرفته است. ائمه، در تبدیل این تهدید که اسلام به گونه ای منحرف، به تشنگان عدالت معرفی شود، بسیار کوشیدند تا آن را به فرصتی برای نشر اسلام ناب و فرهنگ اصیلاسلامی، بدل سازند.

مکتب تفکیک به عنوان یکی از دیدگاه های مطرح در فضای دینی کنونی، نگاه ویژه ای به تفسیر قرآن دارد. تعریف ارائه شده از تفسیر و مباحث این گروه، درباره امکان و جواز تفسیر قرآن بیش از هر چیزی بیانگر این مسأله است که تنها راه صحیح تفسیر قرآن بهره گیری از روایات و احادیث است و کسی غیر از معصوم نمی تواند و مجاز نیست به تفسیر قرآن بپردازد و تفسیری صحیح و صواب است که به دلالت معصوم باشد. بر اساس این دیدگاه هر تفسیری که طبق رأی و استنباط انسان ارایه شود، تفسیر به رأی محسوب شده و باطل است و روایات، ما را از تفسیر به رأی منع کرده اند. در این مقاله مباحث مکتب تفکیک درباره امکان و جواز و مفهوم تفسیر مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

جهان اسلام علیرغم شکوه، عظمت و پیشرفتی که به دلیل عمل نمودن به ایدئولوژی مبتنی بر جهان بینی اصیل اسلامی نصیبش شده‌بود، در صدههای اخیر دچار افول، سستی و رخوت گشت، که بدون تردید عامل عمدهی این رکود و عقبگرد، دوری از آموزههای حیاتبخش اسلام و رواج از خود بیگانگی در میان امت اسلامی بوده است، اما با این همه فرهیختگان و اندیشمندان توانا و صاحب‌ نامی بوده‌اند که نقاط ضعف و قوت جهان اسلام را میشناخته و راه‌های برون رفت از مشکلات موجود را نشان میدادهاند، قرن نوزدهم و بیستم میلادی از این حیث از جایگاه خاصی برخوردار است. اندیشمندانی زبردست و قوی همچون سید جمال الدین، محمد عبده، امام خمینی(ره) و... در میان جوامع اسلامی ظهور کردند و خون تازه‌ای در رگ‌های خشکیدهی امت مسلمان تزریق نمودند.‌ محمد اقبال لاهوری بی‌شک شخصیتی است که توانست طرحی نو در اندازد و احساس جدیدی در میان ملل ستمدیدهی مسلمان، پدید آورد. مقاله‌ی حاضر در صدد بیان دیدگاهها و نظریات این متفکر آگاه به زمان، برآمده است تا نظریات وی را در فرایند بیداری اسلامی از لابلای اشعار وی بدست آورد.