جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از هنجارهای مثبت اجتماعی که نزد همه جوامع پسندیده است، تعامل نیک و خوشرفتاری با دیگران است. مکتب حیات بخش اسلام بر احترام، نیک رفتاری و احسان تاکید فروان دارد؛ زیرا بدین وسیله افراد به تکامل فردی و اجتماعی دست می یابند.در میان نیکی ها، نیک رفتاری با پدر و مادر اهمیت دوچندان دارد. همانند سایر کتب آسمانی، در قرآن نیز به طور مکرر، انسان به رفتار نیکو با پدر و مادر امر شده و پس از توحید و یکتاپرستی، احترام و تکریم پدر و مادر بسیار توصیه شده است.هدف مقاله حاضر، آشنا ساختن جوانان با شیوه ارتباط و برخورد صحیح با والدین است تا هرچه بیشتر آنان نسبت به وظایفی چون اطاعت، احترام و احسان در حق ایشان آشنا و تشویق شوند. آنچه که از آموزه های قرآنی به دست می آید، این است که فرزندان بیش از هر چیزی، موظف اند تا با گفتار و رفتار نیک و شایسته با پدر و مادر تعامل داشته باشند.

مادری در کنار همسری، مهم ترین نقشی است که زنان در خانواده بر عهده می گیرند. هر چند امروزه با نگرش های فمینیستی، این نقش ها به چالش کشیده شده، با تکیه بر طبیعت و فطرت زنانه، نقش مادری در آموزه های اسلامی به ویژه در آیات قرآن کریم مورد توجه ویژه قرار گرفته است. به ویژگی های طبیعی زنان مانند فرزندخواهی، محبت و دلبستگی به فرزندان و مراقبت از آنان و نیز به حقوق مادران مانند تامین نیازهای مادی آنها، تکریم، احترام و قدرشناسی از زحمات و احساسات مادرانه آنها در آیاتی از قرآن کریم اشاره شده است.قرآن کریم برای ویژگی ها، وظایف و حقوق مادران، مقام و جایگاه ویژه ای در نظر گرفته که عمل به آنها موجب ارزشمندی هر چه بیشتر این نقش میشود. تشویق زنان به فرزندآوری و انجام مسوولیت های لازم در این زمینه، موجب پرورش نسلی برخوردار از سلامت جسمی و روانی خواهد بود. این نوشتار با توجه به آیات قرآن کریم و روایات معصومان علیهم السلام به بررسی ویژگی ها و حقوق مادران می پردازد.

روند نزولی رشد جمعیت در ایران طی سال های اخیر که به دنبال تغییر سبک زندگی رخ داده، متاثر از مدرنیته و مبانی مدرنیستی است. اهمیت بررسی این موضوع زمانی آشکار می شود که بدانیم در صورت ادامه این روند، در آینده با پیری جمعیت و مشکلات ناشی از آن مواجه خواهیم بود. بر این اساس، مقاله حاضر قصد دارد به این سوال پاسخ دهد که مدرنیته چه نقشی در تغییر سبک زندگی و کاهش جمعیت در ایران داشته است؟این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخی، جامعه شناسی و سایر منابع، به بررسی موضوع مورد نظر پرداخته است که دستاورد آن واقف شدن بر این مساله است که اگرچه در پژوهش های انجام گرفته، عوامل مختلفی نظیر عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی برای کاهش جمعیت ذکر شده؛ از تاثیر عامل مهمی به نام مدرنیته به مقدار زیادی غفلت شده است،برشمردن ابعادی از تاثیر مدرنیته در کاهش جمعیت، مثل تغییر بینش اعتقادی، ترویج مصرف گرایی، افزایش سن ازدواج و طلاق، تحقیر نقش مادری و... که به دنبال رواج اندیشه های مدرنیستی در جامعه رخ داد، از دیگر دستاوردهای این مقاله است.

قرآن در آیه 34 سوره نساء بر اساس اصل جامعیت و پاسخ گویی به نیازهای هدایتی انسان، درباره چگونگی مدیریت خانواده سخن گفته است و بر اساس دو امتیاز موهبتی و کسبی مردان بر زنان، قیومیت خانواده را به مردان واگذار کرده است.در این مقاله، نخست با استفاده از روش سبر و تقسیم، ضرورت وجود مدیر در خانه اثبات گردید و سپس با واکاوی آرای مفسران، واژه «قوام» در آیه، به مدیریت و سرپرستی مردان بر خانواده معنا شد و با توجه به تعمیم علتی که در آیه بیان شده و نیز مصلحت ستر و عفاف برای زنان، این نکته مورد تاکید قرار گرفت که گستره قیومیت مردان، فراتر از حوزه خانه و خانواده است و همه عرصه های اجتماعی را در بر می گیرد و در ادامه، دو دیدگاه برتری موهبتی و کسبی مردان بر زنان مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

پیدایش و گسترش انحراف های جنسی از مهم ترین زمینه های سقوط و تباهی هر جامعه به شمار می رود. از این رو، پژوهش در مورد عوامل پیدایش این آسیب، اهمیت ویژه ای دارد و نقش بسزایی در پیشگیری از بروز آن خواهد داشت.در پژوهش حاضر به این مهم پرداخته شده و با تحلیل آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیه السلام، عوامل پیدایش این انحراف بررسی شده است. در این راستا، ابتدا به مفهوم شناسی انحراف جنسی، سپس به بررسی مصادیق، عوامل و زمینه های پیدایش این انحراف از دیدگاه آموزه های قرآن و حدیث پرداخته شده است. از جمله این عوامل می توان به مواردی همچون عدم تمکین زناشویی، آزادی های کاذب و روابط نادرست پیش از ازدواج اشاره کرد.

این نوشتار با بیان فلسفه حکم تعدد زوجات در اسلام، دفاعی عقلانی از این حکم در برابر پرسش ها و اعتراض های موجود در عصر حاضر خواهد کرد. پس از تبیین روش درست دفاع از قوانین و مقررات حقوقی و فقهی، سه دیدگاه در فلسفه این حکم بیان می شود. مهم ترین عامل تشریع این حکم، تفاوت غریزه جنسی میان زن و مرد و تحریک پذیری و قدرت بیشتر آن در مردان می باشد که موجب شده نظام حقوقی مبتنی بر تک همسری که در بیشتر جوامع امروز رایج است، نتواند روابط جنسی میان زنان و مردان را در دایره انضباط قانونی بگنجاند و مانع رواج روابط جنسی خارج از چارچوب ازدواج گردد. با این وجود، می توان گفت زندگی تک همسری از نظر اخلاقی و در شرایط عادی مطلوب تر است و حکم مشروعیت تعدد زوجات، بر اساس ضرورت های اجتناب ناپذیر برخاسته از غریزه جنسی مردان شکل گرفته است و فقط باید در محدوده وجود ضرورت و شرایط مناسب به آن اقدام شود.

خانواده به عنوان کهن ترین نظام در جوامع بشری، مناسب ترین سازمان برای تامین نیازهای جسمی و روانشناختی اعضا و بهترین بستر برای پرورش نسلی کارآمد و معتقد به ارزش های دینی و اجتماعی و زمینه ساز تامین نیازهای اقتصادی، حقوقی و امنیت و آرامش روانی افراد بشر بوده است. در سال های اخیر نظام خانواده به دلیل تحولات فرهنگی، اجتماعی، صنعتی، علمی و ارزشی با مشکلات متعددی روبرو شده است. تزلزل بسیاری از سنت ها، اخلاقیات، آداب، رسوم و اعتقاداتی که عامل تقویت، استحکام و تعادل خانواده بوده، کارآمدی خانواده را تهدید کرده است.عوامل موثر بر کارآمدی و ناکارآمدی خانواده به قدری زیاد و پیچیده است که برای مقابله با عوامل آسیب زا و حفاظت از هویت ملی و دینی نظام خانواده، معرفی و آموزش شاخص های کارآمدی خانواده در سطح ملی و بین المللی ضرورت پیدا کرده است. خانواده تاثیر بسیار فراوانی بر جامعه دارد و تحقق جامعه سالم و کارآمد در پرتو وجود خانواده های سالم و کارآمد امکان پذیر است.هدف پژوهش حاضر آن است ویژگی های خانواده کارآمد را از منابع معتبر اسلامی بر اساس شاخص های بینشی، اخلاقی و حقوقی استخراج و معرفی نماید. شاخص ها و ویژگی ها با روش توصیفی تحلیلی به صورت جزئی و تفصیلی از آیات و روایات مربوط به خانواده استخراج و ارائه شده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

مطالعه متون اسلامی، قرآن و احادیث پیامبر اکرم صلی اله علیه و آله و سلم و ائمه اطهار علیهم السلام و گفتوگوهای اصحاب و یاران آنها نشان می دهد همواره بحث از احکام و فلسفه آنها در میانشان رایج بوده است. یکی از احکامی که نیاز به روشنگری دارد و از دیرباز ذهن مردم را به خود مشغول کرده، عده و فلسفه آن می باشد که در این نوشتار سعی شده با توجه به متون تفسیری، حدیثی و فقهی، چیستی عده، اقسام و فلسفه آن تبیین شود.در اصطلاح فقهی، «عده» عبارت است از مدت معینی که زن باید از ازدواج خودداری کند. با توجه به نوع پیوند و گسست در امر ازدواج، عده اقسام مختلفی پیدا می کند که هر کدام نیز حکم جداگانه ای دارد.اسلام، عده را وسیله ای برای صلح و بازگشت، فرصت مناسبی برای اندیشیدن، راهکاری برای حفظ نسل و احترام به ازدواج اول و حفظ حرمت خانواده معرفی می کند. با این وجود باید دانست علت هایی که برای احکام بیان می شود، علت تامه آنها نیست که علت غائی باشد، بلکه برخی از اسرار و حکمت های وضع احکام است.

در سراسر تاریخ، تقسیم کار به موازات مسائل مربوط به جنسیت متحول شده و در طول تاریخ، هم توسط مردان و هم توسط زنان انجام شده است. تقسیم کار بر اساس جنس، به فرایندهایی اطلاق می شود که در آن ها، وظایف بر اساس جنس افراد، تقسیم می شود. بسیاری بر این عقیده اند که جنس و سن، قدیمی ترین اشکال تقسیم کار را ارائه می دهند؛ علاوه بر این شواهد نشان می دهد که نهادهای دینی که هنجارهای فرهنگی، قانون های اجتماعی و رفتارها را شکل می دهند اثرات قابل ملاحظه ای بر استحکام نگرش ها و نقش های جنسیتی دارند. اسلام نیز در این زمینه جهان بینی خاص خود را دارد. در این مقاله تلاش می شود دیدگاه اسلام در مورد تقسیم کار جنسیتی ذکر شود. روش مورد استفاده در این پژوهش اسنادی است. اسلام تفاوت های زنان و مردان از نظر بیولوژی و به تبع آن تفاوت در ترجیحات شغلی بین زنان و مردان را می پذیرد ولی این نکته را هم متذکر می شود که تفاوت شغل های انتخاب شده توسط دو جنس تحت تاثیر شرایط فرهنگی جامعه قرار دارد.