جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از پژوهش حاضر بررسی وضعیت اخلاق کار کارکنان دانشگاه بوعلی سینا بود که به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری این مطالعه تمامی کارکنان دانشگاه بوعلی سینا بودند که از میان آن ها 260 نفر به عنوان نمونه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شد. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه اخلاق کار گریگوری، سی پتی (1990) و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های t تک گروهی، ضریب همبستگی پیرسون،t مستقل و تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که اخلاق کار کارکنان دانشگاه بوعلی سینای همدان فراتر از حد متوسط است و نیز بین همه مولفه های اخلاق کار، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. از طرفی نتایج آزمون t نشان داد که برای بین گروه های مستقل در اخلاق کار براساس جنسیت، تفاوت معناداری وجود ندارد. نتایج تحلیل واریانس یک طرفه نیز نشان داد، بین اخلاق کار کارکنان به لحاظ میزان سن و تحصیلات تفاوت معناداری وجود ندارد.

این نوشتار به «تحلیل محتوا»ی کتاب «سرالاسراء فی شرح حدیث المعراج» تألیف مرحوم آیت‌الله سعادت‌پرور و کتاب «جامع‌السعادات» تالیف علامه نراقی از نظر میزان استفاده‌ی هر یک از این دو کتاب از ادعیه در تحلیل‌های عرفانی و اخلاقی اختصاص دارد تا در یک مقایسه‌ی طولی و یک مقایسه‌ی عرضی، ضمن معرفی عملی کارکردهای تحلیل محتوا در تحقیقات حوزه‌ی متون عرفان اسلامی، به ارزیابی نقش ادعیه در استنباط آموزه‌های عرفانی در مقایسه با استنباط آموزه‌های آموزه‌های اخلاقی در دو کتاب مذکور بپردازد. چارچوب نظری این تحقیق، نظریات «اصول استنباط» و «درایه‌الحدیث» درباره‌ی ارزش استنباطی ادعیه است. و روش تحقیق در این نوشتار، تلفیقی از تحلیل محتوا و روش کتابخانه‌ای است. و نوع تحقیق، توصیفی - تحلیلی است که در تجزیه و تحلیل از روش‌های سه‌گانه‌ی کمّی، کیفی و تطبیقی استفاده می-کند. تحلیل محتوای این دو متن، از استفاده‌ی بیشینه‌ی هر دو منبع از ادعیه در استنباط‌های عرفانی نسبت به برداشت‌های اخلاقی حکایت دارد. و نیز نشان می‌دهد که «سرالاسراء» از گستره‌ای بسیار وسیع‌تر از منابع ادعیه نسبت به جامع‌السعادات در این استنباط‌ها استفاده کرده است. و این افق نو یعنی منبعیّت ادعیه برای عرفان مأثور را در رفتار پژوهشی خود به خوبی ترسیم کند. بنابراین می‌توان گفت بیشترین آموزه‌های مندرج در ادعیه را آموزه‌های عرفانی تشکیل می‌دهند تا اخلاقی. مشخص نمودن دعاهای مورد بیشترین استفاده در استنباط‌های عرفانی نیز از دیگر دستاوردهای این تحقیق است.

چکیده یکی از مباحث وجود‌شناختی در فلسفۀ اخلاق، ساختار گزارۀ اخلاقی است؛ به این معنا که آیا مدلول قضیه‌‌ای مثل «راست‌گویی خوب است» اخبار است یا انشا؟ آیا انسان خوب‌بودنِ راست‌گویی را کشف می‌کند یا خوب‌بودن را برای راست‌گویی جعل می‌کند؟ نوشتار حاضر با بررسی آثار ابن‌سینا به روش توصیفی‌تحلیلی درمی‌یابد که برخی مبانی او همچون مبدئیت شریعت الهی برای اخلاق و مشهوربودن قضایای اخلاقی، با دیدگاه جعل قضایای اخلاقی سازگار است. ولی دیگر اظهاراتش، ازقبیل قراردادن اخلاق ذیل مباحث فلسفه و برهان‌پذیری گزاره‌های اخلاقی، غیرواقعی و ناشناختی‌بودن گزاره‌های اخلاقی را نفی می‌کند. از مجموع دیدگاه‌های شیخ‌الرئیس به این نتیجه می‌رسیم که دلایل واقعی‌بودن اخلاق قوی‌تر است و ابن‌‌سینا معتقد به اخباری‌بودن گزاره‌های اخلاقی است.

چکیده در اخلاق هنجاری، نظریه‌های وظیفه‌گرایانه در مقابل نظریه‌های پیامدگرایانه قرار می‌گیرند. درحالی‌که پیامد‌گرایی، اعمال درست را براساس غایت‌های خیر مشخص می‌کند، وظیفه‌گرایی مدعی است، غایت‌ها و وسیله‌های نیل به آن‌ها به‌خودی‌خود با عمل مرتبط‌اند و پیوندی ناگسستنی با یکدیگر دارند؛ اما دراین‌بین، ویژگی‌های مهم دیگری نیز وجود دارند که تعیین‌کنندۀ درستی و نادرستی اعمال‌اند. پیامد‌گرایی به دو شاخۀ پیامد‌گرایی عمل‌نگر و پیامد‌گرایی قاعده‌نگر تقسیم می‌شود و هردو در این توافق دارند که اعمال را باید براساس نتیجه‌ها و پیامدهای آن‌ها ارزیابی کرد؛ اما در اینکه معیار اصلی ارزیابی چیست، اختلاف دارند. براساس پیامد‌گرایی عمل‌نگر، داوری و ارزیابی شخصِ فاعل یا قضاوت خود فرد، ملاک تعیین‌کنندۀ درستی یا نادرستی عمل است؛ اما براساس پیامدگرایی قاعده‌نگر، اصول کلی تعیین می‌کنند که انجام کدام عمل، درست است. در این مقاله پیامد‌گرایی قاعده‌نگر و انتقادهای وارد بر آن را بررسی می‌کنیم.

کیده بدیهی است که علوم انسانی در زندگی نظری و عملی انسان تأثیر بسزایی دارد؛ چراکه نوع نگاه محقق به انسان و آرمان‌های اخلاقی او مسائل فراوانی از قبیل موضوع و روش و کاربرد را در علوم انسانی معین می‌کند و از سوی دیگر، رفتارها و باورها و حتی احساس‌های افراد براین‌اساس شکل‌ می‌گیرد و تقویت می‌شود. ازاین‌رو بررسی علوم انسانی ضروری به‌نظر می‌رسد. در مقالۀ حاضر، برخی از مؤلفه‌های اخلاقی نظریهٔ انتقادی مکتب فرانکفورت از قبیل فردیت، آزادی، دین‌گرایی و خردگرایی که درحقیقت برگرفته از مبانی انسان‌شناسی اومانیستی این مکتب است، بررسی و درنهایت از نگاه دین اسلام و معارف حقۀ آن نقد خواهد شد.

چکیده در تاریخ تربیتی اسلام با گرایش‌ها و رویکردهای متفاوتی روبه‌رو می‌شویم. گرچه سخن همهٔ آن‌ها برپایهٔ قرآن و سنت است، هریک از زاویه‌ای با واژهٔ تربیت و حیطه‌های مربوط به آن روبه‌رو شده‌اند. پژوهش و بررسی دربارهٔ این اصول تربیتی اهمیت دارد؛ چراکه با نقد و بررسی آن‌ها می‌توان عمیق‌تر و کاربردی‌تر با موضوعات تربیتی روبه‌رو شد. همچنین، آشنایی با معایب و کاستی‌های موجود، می‌تواند چهرهٔ واقعی این گرایش‌ها را آشکارتر سازد. از جملهٔ این رویکردها، گرایش نقل‌گرایی است که در حال حاضر، به‌شکل‌ افراطی در گروه‌هایی، همچون سَلفیان و وهابیان و ده‌ها فرقهٔ دیگر دیده می‌شود. این‌ گروه‌ها با تأکید بر سنت و کتاب، شیوه‌های غلط تربیتی خود را میان قشرهای گوناگون، از جمله جوانان ترویج می‌دهند. حال، باتوجه‌به اهمیت تربیت اخلاقی، این پرسش مطرح می‌شود که در رویکرد نقل‌گرایی معیارهای تربیت اخلاقی چگونه دنبال شده‌اند و آیا تربیت اخلاقی نقل‌گرایانه به این معیارها توجه کرده است یا خیر؟ این مقاله با روش تحلیلی‌استتاجی در پی پاسخ به این پرسش‌هاست. در ادامه دلالت‌های تربیتی رویکرد نقل‌گرایی و تأثیرات منفی این نوع تربیت اخلاقی نقد و بررسی می‌شود.

چکیده در عصر حاضر، تربیت فرزندان از اساسی‌ترین دغدغه‌های والدین است. دین آسمانی اسلام تعالیمی مناسب و امام‌علیA تعالیمی خاص دربارۀ تربیت فرزندان دارند. ازاین‌رو، هدف این پژوهش درآمدی بر اصول فرزندپروری با تأکید بر سیرۀ علوی بود. روش پژوهش توصیفی‌تحلیلی و اسنادی بود. داده‌ها به روش کتابخانه‌ای و از طریق فرم‌های فیش‌برداری گردآوری و درنهایت به‌شیوۀ توصیفی‌تحلیلی و اسنادی ارزیابی شد. نتایج پژوهش حکایت از آن داشت که عزت، آزادی، محبت، تکریم، اخلاق‌مداری، توجه به تفاوت‌های فردی، تدریجی‌بودن تربیت، همه‌جانبه‌بودن تربیت و بازی از اصول اساسی امام‌علیA در تربیت فرزند است.

چکیده پرسش دربارۀ مفهوم و مصداق سعادت ریشه در سرشت آدمی دارد. مقایسۀ اندیشه‌های دو اندیشمند صاحب‌نظر در این زمینه، یکی از یونان باستان و دیگری از حکمای اسلامی هم‌روزگار با ابن‌‌سینا، برای شناخت نوآوری متفکران اسلامی در برابر ره‌آورد یونانیان در ساحت‌های گوناگون فلسفی بسیار اهمیت دارد. این جستار کوتاه به روش تحلیلی‌تطبیقی است و پس از تأملی چند دربارۀ مبانی فلسفی و اخلاقی هریک از این متفکران، شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها را دربارۀ سعادت کاویده است. اگرچه ارسطو باتوجه کامل به مؤلفه‌های عقل و لذت و دوستی، نظریۀ فضیلت و سعادت را حول محور اعتدال تعریف می‌کند، به دلیل نگاه غیرتوحیدی‌اش به خدا و جهان و بی‌توجهی‌اش به معاد، قادر نیست مدل موفقی از مفهوم و مصداق سعادت ارائه کند. برخلاف او ابن‌مسکویه با جهان‌بینی توحیدی می‌کوشد، همین معانی را برپایۀ شناخت نفس و عقل و شرع تبیین کند. ابن‌مسکویه سعادت را به دو قسم دنیایی و آخرتی تقسیم و مصداق واقعی سعادت را قرب الهی معرفی می‌کند. هر دو متفکر بر تعریف سعادت به خیر متعالی (خیر اعلی) تأکید می‌ورزند؛ اما ازآنجاکه مبانی اندیشۀ اخلاقیِ آن‌ها با یکدیگر متفاوت است، لوازم اندیشۀ آنان نیز با یکدیگر متفاوت خواهد بود.

چکیده انسان مختار آفریده شد و اراده ابزاری برای تحقق اختیار اوست. اختیار برای آدمی امکان گزینش یا ترک فعل را مهیا می‌کند و ارادۀ آدمی این انتخاب را محقق می‌سازد. قرارگرفتن در مسیر تربیت صحیح احتیاج به ارادۀ قوی دارد. مقالۀ حاضر با هدف شناسایی عوامل ضعف و قوت اراده و بررسی مراحل تربیت انسان اخلاقی تدوین شده است. این مقاله از نوع مقاله‌های کیفی است که به شیوۀ تحلیلی‌استنباطی، نخست با نگاهی فلسفی به تحلیل مبنایی از مراحل تحقق اراده در انسان می‌پردازد و پس از مشخص‌شدن جایگاه اراده، راهکارهایی برای تربیت انسانِ بااراده بیان می‌کند. در تحقق فعل و ارادۀ انسان، قوای مدرکه و شوقیه و عامله نقش دارند و به ترتیب می‌توان از علت‌های ضعف و قوت اراده در سه حوزه شناختی و گرایشی و رفتاری سخن گفت. در بخش شناختی علت‌ ضعف اراده، به‌کارنگرفتن صحیح عقل در تشخیص پدیده‌ها و در مدیریت خیال است. در بخش گرایشی، لذت سبب کشش اراده به‌سمت انجام فعل است و لذت دروغین نقش بسزایی در ضعف اراده دارد و در بخش رفتاری تمرین و پیدایش عادت به ثبات اراده کمک می‌کند. درمجموع، مراحل تربیت انسان اخلاقی براساس سه بخش بیان‌شده، به ترتیب شامل مرحلۀ انسان متفکر و سپس انسان متذکر و درنهایت انسان عامل است.

نگاهی اخلاقی به شرک در کنار نگاه معرفتی، از پاسخ این پرسش پرده برمیدارد که چرا شرک از بزرگترین گناهان است. شرک دو قسم است: جلی (آشکار) و خفی (پنهان). بیشتر مردم، حتی مؤمنان نیز از قسم پنهان آن مبرّا نیستند. شرک جلی و خفی منشأ بسیاری از رذایل خلاقی است. دقت در لایههای رذایل اخلاقی مرتبط با صفات هدایتگر یا عملکننده، چگونگی نقش شرک را آشکار میسازد. برخی دانشوران اخلاق برای نفس هفت جهتگیری برشمردهاند: جهتگیری نفس نسبت به مبدأ، جهتگیری نفس نسبت به عاقبت خویش، جهتگیری نفس نسبت به خویشتن، جهتگیری نفس نسبت به آینده، جهتگیری نفس نسبت به مواهب دنیوی، جهتگیری نفس نسبت به دیگران و جهتگیری بازدارندة نفس. پژوهش حاضر براساس این دیدگاه به تبیین نقش شرک در رذایل اخلاقی پرداخت. -------------- نگاهی اخلاقی به شرک در کنار نگاه معرفتی، از پاسخ این پرسش پرده برمیدارد که چرا شرک از بزرگترین گناهان است. شرک دو قسم است: جلی (آشکار) و خفی (پنهان).