جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تِلر استدلال کرده است که در جهان پیچیدۀ ما، به علت آن‌که اشیاء واجد ویژگی هستند که من آن را «شبح‌گونگی» می‌نامم، به‌کارگیری ‌‌‌معناشناسی ارجاعی استاندارد تنها در شرایط‌ ایده‌آل‌سازی‌شده موفق خواهد بود، لذا واقع‌گرایی ارجاعی و نتیجتاً واقع‌گرایی علمی‌با شکست مواجه می‌شوند. او نتیجه می‌گیرد که تنها و بهترین جایگزین مناسبْ واقع‌گرایی چشم‌اندازی است. من استدلال خواهم کرد که نه تنها ‌‌‌معناشناسی استاندارد غیرموجهاتی، بلکه ‌‌‌معناشناسی استاندارد موجهاتی کریپکی نیز دچار‌ این معضل است؛ اما‌ این به معنی آن نیست که شبح‌گونگی را نمی‌توان یک ویژگی موجهاتی اشیاء تلقی کرد. استدلال خواهم کرد که نظریۀ همتا ‌‌‌معناشناسی مناسبی برای پرداختن به شبح‌گونگی در اختیار ما قرار می‌دهد و به‌خوبی روشن می‌سازد که چرا در اثر شبح‌گونگی ارجاع با شکست مواجه می‌شود. بدین‌ترتیب استدلال خواهم کرد که شبح‌گونگی یک ویژگی موجهاتی اشیاء است، که بهترین تعبیر در اختیار ما از آن این است که آن را یک ویژگی ساختاری تلقی کنیم. من موضع چشم‌انداز‌گرایانۀ تِلر را می‌پذیرم؛ اما استدلال خواهم کرد که واقع‌گرایی چشم‌اندازی مورد نظر او نوعی از واقع‌گرایی ساختاری موجهاتی است، از نوعی که لیدیمن مد نظر دارد.

در این مقاله به دنبال بررسی سیر تحول مفهوم «فلک» و ارائه روایتی معقول از چرایی حذف آن در تاریخ نجوم هستیم. نشان خواهیم داد که مفهوم فلک در دوره یونان باستان از ابهامی مفهومی رنج می برد. این ابهام به طور ویژه در دو رویکرد هندسی و فیزیکی به این مفهوم بازتاب پیدا می کند. مفهوم «فلک» در آثار منجمان بزرگ یونانی همچون بطلمیوس در برخی مواضع با رویکرد هندسی و در برخی دیگر با رویکرد فیزیکی استفاده شده است. این ابهام در علم تمدن اسلامی اندک اندک زایل شد. ما معتقدیم تدقیق مفهوم «فلک» حدودا از قرن پنجم هجری و با آثار ابن هیثم و ابوریحان بیرونی آغاز شد و در مکتب مراغه در قرن هشتم هجری به اوج بلوغ خود رسید. مفهوم بالغ شدۀ فلک، حول چند مولفه مفهومی اصلی مورد توافق دانشمندان بود و با دقت بالایی مورد استفاده قرار می گرفت. یکی از این مقومات مفهومی مورد توافق، صلب بودن افلاک است و دقیقا همین مولفه در تعارض با برخی از مشاهدات منجمان قرن شانزدهم اروپا قرار گرفت. در نهایت تیکو براهه و دیگر دانشمندان قرن شانزدهم به این نتیجه رسیدند که مفهوم «فلک» انعطاف لازم برای اصلاح و استفاده مجدد در نظریات جدید را ندارد و طرد آن نسبت به حفظ آن مقرون به صرفه تر است.

در فلسفه ذهن ویژگی‌های پدیداری سابجکتیو از حالات ذهنی آگاهانه را کوالیا می‌نامند. بدین معنا که یک حالت ذهنی واجد کوالیا است اگر و تنها اگر چیزی وجود دارد که کیفیت بودنِ آن حالت ذهنی درآن فرد است. برخی استدلالاتی را طراحی کرده‌اند که ارزش معرفتی و تبیینی کوالیا را به چالش می‌کشد. هدف این نوع استدلالات این است نشان دهند که در یک نظریه روانشناسی علمی بالغ و به‌خوبی سامان‌یافته جایگاهی برای مفهوم کوالیا وجود ندارد. وقتی جایگاهی برای مفهوم کوالیا وجود نداشته باشد، فرض وجود چنین مفهومی ارزش معرفتی نخواهد داشت. در این مقاله استدلالاتی که علیه ارزش معرفتی و تبیینی کوالیا هست نقد و بررسی می‌شود و نشان داده می‌شود که این استدلالات کارامدی لازم را ندارند و از این استدلالات نتیجه نمی‌شود که کوالیا جایگاهی در نظریه‌های علمی ندارد و در نهایت نشان داده می‌شود با تمایز میان سابجکتیویتی متافیزیکال و ابجکتیویتی معرفت‌شناسی، می‌توان به نحو شایسته‌ای جایگاه علمی کوالیا را بازسازی کرد.